İşkence nedeniyle başvuru yapan 871 kişinin %57,1’i (497 başvuru) son gözaltı yerini sokak ya da açık alan olarak belirtirken bu oran 2021 yılında gözaltına alınan 496 başvuruda %73 (362 başvuru) oranındadır. Başvuruların son gözaltına alındığı yerler 2021 yılında gözaltına alınanlarda sıralandığında; ev %19,4 (96 başvuru), resmi kurum %3,2 (16 başvuru), diğer %2,4 (12 başvuru), kurum %1,8 (9 başvuru) ve işyeri %0,2 (1 başvuru) olmuştur. Başvuruların gözaltına alınma yılına göre son gözaltına alındıkları yerlerin dağılımı Tablo 7’de verilmiştir.
Tablo 7: Başvuruların son gözaltına alındığı yerlere göre dağılımı Son Gözaltına Alındığı Yer 2021 yılında
GA alınanlar
Sokaktan/Açık alandan 362 73,0 135 36,0 497 57,1
Evden 96 19,4 166 44,3 262 30,1
Resmi kurumdan (havaalanı vb.) 16 3,2 21 5,6 37 4,2
Diğer 12 2,4 31 8,3 43 4,9
Kurumdan (dergi, dernek) 9 1,8 6 1,6 15 1,7
İşyerinden 1 0,2 11 2,9 12 1,4
Bilgi yok 0 0,0 5 1,3 5 0,6
**Sütun yüzdesi
TİHV Tedavi Raporu 2021 59 Değerlendirme Sonuçları Gözaltına alınma yeri yönünden 2016-2020 yılları arasında son gözaltı yeri açık alan ve sokak olan başvuruların oranı %53,7’dir. Covid-19 salgını ve bu gerekçeye dayandırılarak alınan engellemeler ve önlemlerin de devam etmesine rağmen; 2020 yılı öncesinde iki kişiden biri sokak veya açık alandan gözaltına alındığından söz ederken 2021 yılında 4 kişiden 3’ünün sokak veya açık alandan gözaltına alınması dikkat çekmektedir. Gözaltına alınma yerlerine göre yıllar arasındaki farklılık istatis-tiksel olarak da anlamlıdır (X2=124,694, p <0,001).
TİHV’in “2021 Yılında Türkiye’de İnsan Hakları İhlalleri”6 raporunda;
• 27 Kasım 2020 tarihinde cezaevlerinde başlatılan süresiz ve dönüşümlü açlık grevi ile ilgili yapılmak istenen 15 basın açıklamasına müdahale eden polis, 28 toplantıyı da engelledi. Müdahalelerde en az 51 kişi gözaltına alındı, 2 kişi yaralandı.
• 2021 yılında ekonomik krizi ve hükümetin ekonomi politikalarını protesto etmek için yapılan 17 eyleme müdahale edildi, 131 kişi gözaltına alındı.
• 2021 yılında sendikalı oldukları için işten çıkarılan işçilerin, fazla mesai ücretleri ve maaşları ödenmeyen işçilerin, yaşam ve özlük hakları için bir araya gelen sağlık emekçilerinin sendika ve meslek örgütleri aracılığıyla düzenledikleri barış-çıl toplantı ve gösteriler engelleme ve müdahale ile karşılaştı. Yıl boyunca işçi ve emekçiler tarafından yapılmak istenen en az 35 eyleme kolluk kuvvetleri müda-hale etti, en az 9 eylem engellendi. Bu müdamüda-halelerde 517 kişi fiziksel şiddet kullanılarak gözaltına alındı, en az 13 kişi yaralandı, 3 kişi tutuklandı, gözaltına alınıp serbest bırakılan 10 kişiye ise idari para cezası kesildi.
• 1 Mayıs ile ilgili yapılmak istenen basın açıklaması, bildiri dağıtma ve afiş asma gibi eylem ve etkinliklere ve 1 Mayıs günü yapılan gösterilere en az 26 kez müda-hale edildi, 3 etkinlik ise engellendi. En az 490 kişi işkence ve kötü muameleyle gözaltına alındı, 1 kişi yaralandı. 9 kişi adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı 263 kişiye toplam 888 bin TL idari para cezası verildi. Afiş astıkları için 3 kişiye Kaba-hatler Kanunu uyarınca toplam 39.711 TL idari para cezası uygulandı.
• 2021 yılında Ankara’da yapılan “İşimi Geri İstiyorum” eylemlerine yönelik 20 polis müdahalesinde en az 24 kişi gözaltına alındı.
• 2021 yılında kadın ve LGBTİ+ haklarına dair en az 22 toplantı ve gösteriye müdahale edildi, 9 etkinlik ise engellendi. Müdahalelerde en az 191 kişi gözaltına alındı, en az 4 kişi yaralandı.
• 2021 yılında öğrenciler tarafından yapılan 65 barışçıl toplantı ve gösteriye polis ve özel güvenlik birimleri tarafından müdahale edildi, en az 6 eylem engellendi.
Müdahalelerde 1122 kişi, protestolara katıldıkları gerekçesiyle ev baskınlarında 45 kişi, protestolara katıldıkları gerekçesiyle açılan soruşturmalar kapsamında 35 kişi olmak üzere en az 1202 kişi işkence ve kötü muameleyle gözaltına alındı.
Gözaltına alınanlardan 13’ü tutuklandı; 19 kişi ev hapsi tedbiriyle, 93 kişi adli
6 https://tihv.org.tr/ozel-raporlar-ve-degerlendirmeler/verilerle-2021-yilinda-turkiyede-insan-haklari-ihlalleri/. (Erişim Tarihi: 24.03.2022)
TİHV Tedavi Raporu 2021 60 Değerlendirme Sonuçları kontrol şartıyla serbest bırakıldı. Ayrıca, aralarında gazetecilerin de olduğu en az 25 kişi maruz kaldıkları işkence ve kötü muamele nedeniyle yaralandı.
• Çevre ve kent hakkına ilişkin 2021 yılında yapılmak istenen 13 eyleme müdahale edildi, 2 eylem ise engellendi. En az 119 kişi işkence ve kötü muameleyle gözaltına alındı. Ayrıca eyleme katıldıkları için gözaltına alınan 24 kişinin 6’sı tutuklandı.
• 2021 yılında yapılan en az 6 Newroz kutlamasına müdahale edildi, bu müda-halelerde 12’si çocuk 132 kişi gözaltına alındı, en az 1 kişi yaralandı. Gözaltına alınanlardan 1’i tutuklandı, 18 kişi adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı. Ayrıca, Newroz kutlamalarını takiben Batman, Konya ve Diyarbakır’da yapılan ev baskın-larında da 45 kişi gözaltına alındı.
• 1 Eylül Dünya Barış Günü ile ilgili olarak ilgili yapılmak istenen 5 etkinlik yasak-landı ve engellendi. Polisin müdahale ettiği 1 eylemde 2’si çocuk 47 kişi gözaltına alındı.
• 10 Ekim 2015 tarihinde Ankara Garı önündeki mitinge yönelik bombalı saldırıda ölenleri anmak için yapılmak istenen anmaya (2 kez) ve anmaya çağrı yapanlara polis müdahale etti, 25 kişi gözaltına alındı.
• 14 Haziran 2018 tarihinde Urfa’nın Suruç ilçesinde AKP Milletvekili adayı İbra-him Halil Yıldız ve korumaları ile esnaf arasında yaşanan tartışma sonucunda 4 kişi (Mehmet Yılmaz, Esvet Şenyaşar ve oğulları Celal Şenyaşar ile Adil Şenya-şar) yaşamını yitirdi, 9 kişi ise yaralandı. Yaralılardan Fadıl Şenyaşar 17 Haziran 2018 tarihinde hastaneden taburcu edildikten sonra Enver Yıldız ise 18 Eylül 2019 tarihinde Urfa Adliyesi’nde gözaltına alınarak tutuklandı. Emine Şenyaşar ile olayda yaralanan Ferit Şenyaşar’ın da aralarında olduğu, 2’si tutuklu 13 kişi hakkında dava açıldı. Şenyaşar ailesi 8 Mart 2021 tarihinde Urfa Adliyesi önünde adalet nöbetine başladı. Adalet nöbetine polis 8 kez müdahale etti, 9 kişiyi gözal-tına aldı, 1 kişi maruz kaldığı fiziksel şiddet nedeniyle hastaneye kaldırıldı.
• 2021 yılında siyasi partiler tarafından yapılmak istenen, yukarıda belirtilenlerin dışında kalan eylem ve etkinliklerin en az 20’sine müdahale edildi, en az 14 etkinlik engellendi. Bu müdahalelerde 10’u çocuk en az 204 kişi gözaltına alındı, en az 2 kişi yaralandı. 1 kişi tutuklandı, 44 kişi adli kontrol, 24 kişi ise ev hapsi şartıyla serbest bırakıldı.
• 46 kişiye “Covid-19 kapsamında alınan önlemlere uymadıkları” gerekçesiyle ayrı ayrı 900 TL olmak üzere toplam 41.400 TL para cezası uygulandı.
• 2021 yılında anma, basın açıklaması, protesto eylemi gibi diğer etkinliklere en az 64 kez müdahale edildi, 11 etkinlik engellendi. 6’sı çocuk 497 kişi gözaltına alındı, en az 12 kişi yaralandı. Gözaltına alınan 19 kişi tutuklandı, 63 kişi adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı.
Eşit Haklar İçin İzleme Derneği7 tarafından yapılan açıklamada da “2021 yılı boyunca 42 farklı ilde 305 barışçıl toplantı ve gösteri hakkı mülki idare kararıyla kısıtlandığı,
7 https://www.esithaklar.org/2022/01/podcast-yasaksiz-meydan-23-2021-degerlendirmesi/ (Erişim Tarihi: 24.03.2022)
TİHV Tedavi Raporu 2021 61 Değerlendirme Sonuçları en az 51 ilde 616 barışçıl gösteriye müdahale edildiği, bu müdahalelerde 3000’i aşkın kişinin gözaltına alındığı belirtilmiştir.
Cumartesi Anneleri, Barış Anneleri, kayıp yakınları ve insan hakları savunucuları-nın her hafta yaptığı “Kayıplar Bulunsun Failler Yargılansın” oturma eylemleri için kullandığı alanlar üzerindeki yasaklar sürmüş, salgın sonrası oturma eylemlerine İHD şubelerinde ve sanal ortam üzerinde gerçekleştirilmiştir.
Boğaziçi öğrenci eylemleri sonrası yaşanan ev basmalar örneğinde olduğu gibi ev baskınları toplumu korkutmak, sindirmek, kişileri kriminalize ederek çevrelerinden yalıtmak ve güven duygularını zedelemek amacıyla uygu lanmaya devam etmiştir.