4. SEÇİLMİŞ ÜLKELERDE TAHKİM UYGULAMALARI
4.3. Singapur
Singapur’da hemen hemen tüm alanlarda birsel tahkim ve arabuluculuk müesseseleri çok uzun zamandan beri uygulanan uyuşmazlık çözüm yöntemleri olmuştur. Bu müesseselerin kurumsal anlamda kullanılması ise yakın tarihe ilişkin bir
81 FOS, http://www.financial-ombudsman.org.uk/faq/businesses/answers/funding_a1.html, Erişim: 20.08.2016 82 FOS, http://www.financial-ombudsman.org.uk/publications/pdf/basic-guide-to-the-ombudsman-service.pdf,
Erişim: 20.08.2016
83 FOS, http://www.financial-ombudsman.org.uk/faq/businesses/answers/funding_a1.html, Erişim: 20.08.2016 84 FOS, http://www.financial-ombudsman.org.uk/publications/technical_notes/QG1.pdf, Erişim: 20.08.2016
61
olgudur. Birçok sektöre özgü özel olarak kurulmuş uyuşmazlık çözüm merkezleri vardır. Singapur Uluslararası Tahkim Merkezi, Singapur Arabuluculuk Merkezi, İcra- İflas Arabuluculuk Birimi, Sanayi Tahkim Mahkemesi, Aile Arabuluculuk Mahkemesi, Tüketici Arabuluculuğu Birimi bunlardandır (Singapore International Arbitration Centre, 2001:1-10). Finans alanında ise 2005 yılında Finans Endüstrisi Uyuşmazlık Çözüm Merkezi Ltd. faaliyete geçmiştir. Endüstrisi Uyuşmazlık Çözüm Merkezi kurulana kadar bankacılık (Consumer Mediation Unit) ve sigorta (Insurance Disputes Resolution Organization) sektöründe iki ayrı uyuşmazlık çözüm mekanizması hizmet vermekteyken sermaye piyasası açısından bu tür bir mekanizma bulunmamaktaydı. Finans piyasaları temsilcilerinden oluşan bir çalışma grubu, 2003 yılında, mevcut modellerin kaynaklarını kullanmanın, sermaye piyasası için yeni bir model kurmaktan, sermaye piyasası sektöründeki şikâyet sayısının görece azlığı nedeniyle, daha ekonomik bir kullanım olacağı sonucuna varmıştır. 2004 yılı Mayıs ayında, Singapur Para Otoritesi (Monetary Authority of Singapore), mevcut uyuşmazlık çözüm modellerinin Singapur’un sermaye piyasası ile bütünleşebilmesini kolaylaştırmak için bir Bütünleşme İcra Komitesi oluşturmuştur. Bu İcra Komitesi tarafından oluşturulan bütünleşik model Finans Endüstrisi Uyuşmazlık Çözüm Merkezi adıyla 31 Ağustos 2005 tarihinde finans piyasalarında meydana gelen şikâyetlerin çoğunu kapsayacak bir şekilde hizmet vermeye başlamıştır (Shahla and Da Roza, 2012:501).
4.3.1. Finans Endüstrisi Uyuşmazlık Çözüm Merkezi (Financial Industry Disputes Resolution Centre Ltd.-FIDReC)
FIDReC’in amacı finansal hizmet müşterileri ile finansal hizmet sağlayıcıları arasında meydana gelen uyuşmazlıkların alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri ile adil, dostane bir şekilde ve en düşük maliyetle çözüme kavuşmasını sağlamaktır.85 FIDReC bir kamu kurumu değildir. Halka açık garantili bir şirkettir.86 FIDReC Yüksek Mahkemeden emekli bir başkan ile 6 üyesi olan bir yönetim kurulu tarafından yönetilen bağımsız bir kuruluştur. 6 üyenin yarısı finans piyasası geçmişine sahipken diğer yarısı için böyle bir zorunluluk yoktur. Bu üyeler finans piyasasında özel
85 FIDReC, http://www.fidrec.com.sg/website/mission.html, Erişim: 25.08.2016 86 FIDReC, http://www.fidrec.com.sg/website/role.html, Erişim: 25.08.2016
62
kuruluşlarda veya kamu kurumlarında yöneticilik geçmişi olan kişilerden veya avukatlık, denetçilik, hukuk müşavirliği ve muhasebecilik yapmış kişilerden oluşmaktadır. Yönetim kurulunun ilkeleri bağımsızlık, adalet, şeffaflık ve erişilebilirliktir. Yönetim kurulunun temel görevi ise finansal hizmet müşterileri ile finansal hizmet sağlayıcıları arasındaki güven ve dengeyi sağlamaktır.87 Yönetim kurulu ayrıca FIDReC’in bağımsızlığını ve tarafsızlığını, uyuşmazlıkların çözümünde görev yapacak hakemlerin atanması ve bu hakemlerin FIDReC kurallarına uymasını sağlamakla görevlidir. FIDReC’de görev yapan hakemler alanında uzman nitelikli ve güvenilir profesyonellerden oluşmaktadır. Söz konusu hakemler arasında avukatlar ve emekli hâkimler de yer almaktadır. FIDReC hakemleri atanmadan önce sıkı bir eleme sürecine tabi tutulur. Hakemler FIDReC çalışanı sayılmayıp seçildikleri tahkim duruşması kapsamında görev yapmaktadır.88
4.3.1.1. Finans Endüstrisi Uyuşmazlık Çözüm Merkezinde tahkim başvurusu FIDReC’in yargılama yetkisi sigorta şirketleri ve müşterileri arasındaki 100.000 Singapur Dolarına kadar olan uyuşmazlıkları, bankacılık ve sermaye piyasalarında ise iki taraf arasındaki 50.000 Singapur Dolarına kadar olan uyuşmazlıkları kapsamaktadır. FIDReC’e başvuru yapabilecek şikâyetçiler bireysel finansal hizmet müşterileri ve gerçek maliklerdir.89 Bu kişiler tarafından FIDReC üyesi finansal hizmet sağlayıcılarına karşı ileri sürülen tüm uyuşmazlıklar FIDReC tarafından çözüm sürecine dâhil edilir. Ancak herhangi bir kolluk birimi tarafından soruşturulan olaylar ile yargıya intikal etmiş ve hakkında bir hüküm veya ara karar verilmiş olaylar hakkında FIDReC tarafından karar verilemez (Shahla and Da Roza, 2012:508).
Finansal hizmet sağlayıcısı ile herhangi bir uyuşmazlık yaşayan finansal hizmet müşterisi bu uyuşmazlığın sağlayıcı tarafından çözüme kavuşturulmadığı yahut ulaşılan çözümün kendisini tatmin etmediği durumlarda en geç altı ay içerisinde şikâyette bulunarak uyuşmazlığın FIDReC bünyesinde çözümünü talep edebilir. Şikâyet başvurusunu posta yoluyla, çevrimiçi olarak yahut telefonla yapmak
87 FIDReC, http://www.fidrec.com.sg/website/mgmtboard.html, Erişim: 26.08.2016 88 FIDReC, http://www.fidrec.com.sg/website/adjudicators.html, Erişim: 26.08.2016 89 FIDReC, http://www.fidrec.com.sg/website/jurisdiction.html, Erişim: 26.08.2016
63
mümkündür. Başvuru sırasında şikâyetçi FIDReC’e uyuşmazlığa sebep olay hakkındaki ayrıntılı bilgileri içeren form ile varsa iddialarını destekleyen belgeleri iletir.90
4.3.1.2. Finans Endüstrisi Uyuşmazlık Çözüm Merkezinde uyuşmazlığın karara bağlanması ve kanun yolları
Uyuşmazlıkların FIDReC tarafından çözümünde iki aşamalı bir süreç mevcuttur. İlk aşama arabuluculuk, ikinci aşama ise tahkim aşamasıdır. Bir uyuşmazlık başvurusunun FIDReC’e ulaşmasının ardından ilk olarak bir dava yöneticisi (Case Manager), finansal hizmet müşterisi ile finansal hizmet sağlayıcısı arasındaki uyuşmazlığın her iki taraf için de kabul edilebilir şartlarda dostane bir şekilde çözümü için aracılık eder. Gereken durumlarda tarafların birbiriyle yüz yüze iletişim kurabilmelerine imkân sağlanması amacıyla arabuluculuk konferansları tertip edilir. FIDReC’e iletilen başvuruların büyük çoğunluğu FIDReC’in tecrübesi ve tarafsız duruşu sayesinde her iki tarafın kaygılarını giderecek ve beklentilerini sağlayacak şekilde ikinci aşamaya geçmeden arabuluculuk aşamasında çözüme kavuşturulmaktadır. Arabuluculuk yoluyla çözümlenemeyen durumlarda uyuşmazlık hakkında alanında uzman bir hakem veya hakem heyeti tarafından bir karara varılır. Şikâyetçinin lehine verilen karar finansal hizmet sağlayıcısı açısından bağlayıcıdır. Ancak şikâyetçi verilen kararı kabul edip etmemekte serbesttir. Verilen karardan memnun olmayan şikâyetçinin mevcut yasal yollara başvurma hakkı vardır.91
Kurulmasından bugüne yaklaşık on yılı geçen zaman diliminde FIDReC’e toplam 32.533 başvuru yapılmıştır. Bu başvuruların 21.481’i soruşturma kapsamında olması sebebiyle incelenmemiş, 11.052’si incelenmiştir. İnceleme altına alınan başvuruların yüzde 26,4’ü arabuluculuk yöntemi ve bu yöntemin başarılı olmadığı durumlarda tahkim yöntemi ile çözüme kavuşturulmuştur. Henüz çözüme kavuşturulamayan 186 şikâyetin 6 tanesi inceleme aşamasında olup 180 tanesi FIDReC’in yetki kapsamında olmaması yahut finansal hizmet sağlayıcısı ile olan ilgisi nedeniyle geri gönderilmiştir. FIDReC tarafından çözüme kavuşturulan şikâyetlerin
90 FIDReC, https://fidrec.com.sg/website/brochure/Brochure-English.pdf, Erişim: 26.08.2016
91 FIDReC, http://www.fidrec.com.sg/website/annualreports/FIDReC%20AR%202014-2015.pdf, Erişim:
64
yüzde 74,2’si arabuluculuk yöntemi ile yüzde 25,8’i ise tahkim yöntemi ile çözüme kavuşturulmuştur.92 Görüldüğü üzere, FIDReC bünyesinde çözülen uyuşmazlıkların büyük bir kısmı arabuluculuk yöntemi ile sonuçlandırılmıştır.
FIDReC bünyesinde uyuşmazlıkların çözüme kavuşturulma süresi; uyuşmazlık konusunun çeşidi ve konunun teknik boyutuna göre her uyuşmazlık için değişmektedir. Kurulmasından bugüne yaklaşık on yılı geçen zaman diliminde çözüme kavuşturulan şikâyetlerin yüzde 42,94’ü üç ay içinde, yüzde 37,50’si üç ila altı ay içerisinde, yüzde 12,49’u ise altı ay ila dokuz ay içerisinde sonuçlandırılmıştır.93
4.3.1.3.Finans Endüstrisi Uyuşmazlık Çözüm Merkezinde ücret
FIDReC’e başvuru sırasında şikâyetçilerden nispi ya da maktu herhangi bir başvuru ücreti alınmamaktadır. Uyuşmazlığın ilk aşama olan arabuluculuk yöntemiyle çözümlenmesi durumunda finansal hizmet müşterisinden bu aşamaya kadar gerçekleştirilen hiçbir işlem için ücret alınmaz. Ancak uyuşmazlığın çözümü arabuluculuk yöntemiyle sağlanamamış ve ikinci aşama olan tahkim yöntemine geçilmişse finansal hizmet müşterisinden 50 Singapur Doları kadar sabit bir dava ücreti alınır. Bu tutarın gereksiz başvuruların önüne geçebilecek kadar çok, kişileri hak aramaktan vazgeçirmeyecek kadar da az olmasına dikkat edilir (Shahla and Da Roza, 2012:524-525). Tahkim yöntemine geçilmesi durumunda finansal hizmet sağlayıcısından ise 500 Singapur Doları kadar sabit bir dava ücreti alınır. Her iki ücret de hiçbir şekilde ilgililerine iade edilmez.94 FIDReC’e üye olan finansal hizmet sağlayıcıları ayrıca düzenli olarak aidat ödemekle yükümlüdür. 2015 yılında FIDREC’e ödenen dava ücretleri ve aidatlardan 3,2 milyon Singapur Doları gelir elde edilmiştir.95