Silifke Tip 13 (Loeschcke Tip 8)

Loeschcke’nin Tip 8358 _{olarak gruplandırıp incelemeye aldığı bu kandilleri, İványi Tip}

7359_{, Broneer ise Tip 25}360 _{grubu altında değerlendirmiştir. Tarsus’ta ise Loeschcke Tip 8} olarak bilinen kandiller Tarsus Grup 18 olarak incelenmiştir361. Szentleleky, “volütleri

olmayan yuvarlak burunlu kandiller” olarak tanımladığı bu tip için daha genel bir bakış

açısına sahip olup, kandillerin M.S. 1. yüzyılda sıklıkla kullanıldıklarından söz eder 362_{. Atina} Agorası’nda ele geçen burun üzeri düz çizgi bulunan kandiller M.S. 1. yüzyılın ikinci yarısı ile 2. yüzyıla tarihlendirilmektedir363_{. Walters, İtalya üretimi olan bu tip kandilleri M.S. 2.} yüzyıla tarihler364_{. Bailey, bu kandilleri on gruba ayırarak incelemiş ve tüm grup için M.S.} geç 1. yüzyıldan 2. yüzyıl ortalarına hatta 3. yüzyıla kadar kullanılmış olabileceklerinden bahsetmektedir365. Ayrıca omuz kısmında küçük kabartma nokta bezemeleri olan kalp burunlu kandillerin Küçük Asya kökenli olduklarını ve M.S. 1. ile 2. yüzyıla tarihlenebileceklerini söylemektedir366_{. Ayrıca Loeschcke, Broneer ve Szentleleky}367 _hem kalp burunlu hem de burun üzerinde düz bir çizgi bulunan kandilleri aynı grup içine dâhil ederek birlikte değerlendirmiştir. Kalp burunlu kandillerin genelinde diskusu ve omzu bezemesiz örnekler oldukça azdır368_{. Loeschcke Tip 8’e ait olan kandillerin genel özellikleri} burun uç kısımlarının oval olmasıdır.

357 _{Bailey 1988, 418, Pl. 125, Q3336.} 358 _{Loeschcke 1919, 237-243.} 359 _İvá_{nyi 1935, 10.} 360 _{Broneer 1930, 83-87.} 361 _{Goldman-Jones 1950, 96, Pl. 104.} 362 _{Szentleleky 1969, 101.} 363 _{Perlzweig 1961, 5, 87, Pl. 6, 168-174.} 364 _{Walters 1914, 142-156.} 365 _{Bailey 1980, 336 vd.} 366 _{Bailey 1972, 19, Pl. 10-c.}

367 _{Szentleleky’in 11. Grup altında incelediği kandillerden 145-150 numaralı kandiller kalp biçimli buruna sahip}

iken, diğerleri burunları diskustan keskin bir hatla ayrılan örneklerdir (Szentleleky 1969, 95-104, 11. Grup, 138- 167). Ayrıca Szentleleky bu tip kandillerin burunlarının biçim farklılıkları tarihte herhangi bir değişikliği ifade etmediğini söyler (Szentleleky 1969, 102).

Silifke Müzesi’nde bu gruba ait olan yedi adet kandil bulunmaktadır. Bunlardan birçoğu kalp burunludur.

Aynı forma sahip iki kandil bu tipe ait ilk örneklerdir (Kat.No: 17, 18, Lev.No: 9-17, 9- 18). Üstten bakıldığında dairesel olan gövdeleri, omuzdan gövdeye geçişte keskin bir profile sahiptir. İçbükey olan geniş diskuslarının etrafını iki sıra kazıma yiv çevrelemektedir. Diskuslarının merkezinde etrafını tek sıra kazıma yivin çevrelediği küçük bir doldurma deliğine sahiptirler. Doldurma deliğinin etrafını dışta ayrıca kabartma bir bant daha çevrelemektedir. Diskusta bu kabartma bant içerisine yapılmış üç adet mask kabartması bulunmaktadır. Bailey, bizim eserimizin benzerinde bulunan maskların köle maskları olduğunu söylemektedir369_{. Fakat biz kandilimizdeki maskların köle maskı olduğunu} söyleyerek kesin bir yargıya varmak istemiyoruz. Çünkü bu masklar tiyatroda oyuncular tarafından bir rol için kullanılıyor da olabilir. Kandillerin diskus ile burun bağlantı noktalarına yakın bir yerde ise hava delikleri vardır. Kalp şeklinde burunlarının ucunda yuvarlak fitil delikleri görülmektedir. Üzerinde üç sıra kazıma yiv bulunan dikey halka kulpları vardır. Düz olan kaide kısımlarının etrafını tek sıra kazıma yiv çevrelemektedir. Ayrıca ortasında planta pedis işareti bulunmaktadır. Birçok açıdan benzer olan kandillerimizden 18 kat. no’su ile incelediğimiz eserimizin diğerinden birkaç farklı özelliğe sahiptir. Bunlardan ilki omzunda karşılıklı olarak yapılmış iki adet topuzun370 _{bulunmasıdır. İkincisi ise kulbun her iki yanı ile} burnun başlangıcında var olan nokta bezemeleridir. Benzeri371 _{ile karşılaştırdığımız} kandillerimiz M.S. 1. yüzyılın sonu ile 2. yüzyılın ilk yarısına tarihlendirilmektedir.

Bu gruba dâhil olan üçüncü kandilimiz kalp şeklinde burna sahiptir (Kat.No: 19, Lev.No: 10-19). Ayrıca burun ucunun oval olmasıyla tipin özelliklerini taşımaktadır. Dairesel gövdelidir. Etrafını kabartma bir halkanın çevrelediği diskusu içbükeydir. Diskusunda tam merkezde değil de merkeze yakın bir yerde küçük bir doldurma deliği bulunur. Kalp burunlu kandillerde omuz ve diskusları bezemesiz olan örnekler çok azdır372_{. Bizim kandilimizin} diskusunda alçak kabartma şeklinde yapılmış av sahnesi bezemesi görülmektedir. Bu av sahnesinde üç köpeğin avlamaya çalıştığı geyiğin onlardan kaçışını betimlenmiştir. Ayrıca omuz üzerinde yumurta çubuk dizisi motifi bulunmaktadır. Üzerinde iki adet derin yiv

369 _{Bailey 1980, 335, Q1326.}

370 _{Broneer, bazı kandillerin omzunda bulunan küçük panelleri “Topuz” olarak nitelendirmiştir. Bu panellerin}

atölye kandillerinden örnek alınarak yapıldığı ve erken dönem kandillerinde daha yüksek olduğundan bahsetmektedir (Broneer 1977, 68).

371 _{Bailey 1980, 332, 335, Pl. 72, Q1326.} 372 _{Szentleleky 1969, 101.}

bulunan dikey halka kulba sahiptir. Etrafını tek sıra kazıma yivin çevrelediği kaidesi düzdür. Benzerlerine373 _{bakarak değerlendirdiğimiz kandilimiz M.S. 2. yüzyılın ilk yarısına ait} olmalıdır.

Yine bu tipe dâhil olan 20 kat. no’lu örneğimiz (Lev.No: 10-20) tipin genel özelliği olan oval burun ucuna sahiptir. Burun ise kalp şeklindedir. Üstten bakıldığında dairesel bir görünümü olan gövdesi, profilde çift koniktir. Etrafını üç sıra yivin sınırladığı geniş ve içbükey olan diskusunda küçük bir doldurma deliği ile hava deliği bulunmaktadır. Ayrıca diskusta midye kabuğu motifi bezemesi vardır. Üzerinde üç sıra yiv bulunan dikey halka kulba sahiptir. Yalancı halka kaidelidir. Kaidenin ortasında planta pedis işareti vardır. Müze koleksiyonunda bulunan bu kandil M.S. 2. yüzyıla tarihlendirilmektedir374_.

21 kat. no’lu kandilin (Lev.No: 11-21) üstten bakıldığında dairesel bir gövde yapısı vardır. Geniş ve içbükey olan diskusunun etrafını çift sıra yiv sınırlandırmaktadır. Diskusta birbiri ardına ardışık olarak devam eden ve diskusu tamamen kaplayan dil şekilli rozet betimlemesi bulunmaktadır. Üzerinde sağlı-sollu kısa kesik çizgilerle oluşturulmuş bezeme bulunan halka kulbu dikey olarak yapılmıştır. Kalp şeklinde olan burnunun ucunda oval fitil deliği yer almaktadır. Burnunun uç kısmının oval olması ile tipin ortak özelliğini taşımaktadır. Düz olan kaidesinin etrafını tek sıra kazıma yiv sınırlamaktadır. Benzerine375 _{bakıldığında} kandilimizi M.S. 2. yüzyıla tarihlendirebiliriz.

Bu gruba dâhil olan bir diğer kandilimiz ise yine kalp şeklinde burna sahip olup, kulpsuzdur (Kat.No: 22, Lev.No: 11-22). Üç sıra kazıma yivin çevrelediği diskusu geniş ve içbükeydir. Diskusunda alçak kabartma olarak betimlenmiş Zeus (Kuğu)-Leda mitolojisine ait bir sahne bulunmaktadır. Diskusunda küçük bir doldurma deliği bulunan kandilin burun ucunda ise yuvarlak bir fitil deliği vardır. Loeschcke’nin omuz ayrımında VIIIb376 içine dâhil edilebilir. Etrafını tek sıra kazıma yivin çevrelediği kaidesi düzdür. Benzerine377 _{baktığımızda} eserimiz M.S. 2. yüzyıla ait olmalıdır.

23 kat. no’lu bir diğer kandilimiz ise kalp burunlu kandillerin son örneklerindendir (Kat.No: 23, Lev.No: 12-23). Kulpsuz olan kandilimizin kalp şeklinde burnunun uç kısmı

373 _{Heimerl 2001, 58, 61, 131, 146-147, Taf. 10, 15, 409-411, 596-597.} 374 _{Benzeri için bkz. Heimerl 2001, 57, 125, Taf. 8, 339.}

375 _{Heimerl 2001, 58, 133, Taf. 11, 431.} 376 _{Bailey 1988, ix, Fig. 1.}

ovaldir. Üstten baktığımızda dairesel olan gövde, omuzdan gövdeye geçişte keskin bir profil yapmaktadır. İçbükey olan diskusunun etrafını çift sıra kazıma yiv çevrelemektedir. Diskusunda meşe çelengi bezemesi vardır. Omuz üzerinde ise baskı bezeme tekniğinde yapılmış ve fazlasıyla dejenere olmuş çift sıra bant halinde küçük daire ve nokta bezemesi bulunmaktadır. Omuz formu VIIIb378_{’dir. Etrafını tek sıra yivin çevrelediği düz kaideye} sahiptir379. Kaidesinde iki satır yazıt (ΟЄΟΔƜ, Ẏ) bulunmaktadır. Analoji yöntemi sayesinde benzerleriyle380 karşılaştırarak değerlendirdiğimiz kandilimizin M.S. 2. yüzyıl ve 3. yüzyılın ilk çeyreği gibi geniş bir tarih aralığına ait olduğunu söyleyebiliriz.