Side kelimesi, bereketi simgeleyen “nar” anlamına gelmektedir. Lidya, Pers, İskender, Helenistik ve Roma izleri taşımakta olan Side, en bereketli günlerini Romalılar zamanında yaşamış ve bir liman kenti olarak korsanlardan hiç kurtulamamıştır (TÜRSAB, 2002, s. 242). Roma yönetiminde iken Akdeniz’in köle satış yeri olarak kullanılmıştır. X. yüzyılda yangınlar, depremler ve Arap akınları sonunda şehir terk edilmiştir. Araplar bu şehre eski Antalya demişlerdir (Antalya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2010, s. 444). 12. Yüzyıldan itibaren Selçuklu egemenliğine giren bölge, İmparatorluğun zayıflaması neticesinde 14. yüzyılda Hamitoğulları, Tekelioğulları, Karamanoğulları, İlhanlılar, Kıbrıs Kralları ve Mısır
0 3000 6000 9000 12000 15000 18000 21000 24000 27000 30000 33000 36000 39000 42000 45000 48000 51000 54000 57000 60000
5 Yıldızlı Otel 4 Yıldızlı Otel 3 Yıldızlı Otel 5 Yıldızlı Tatil Köyü 2 Yıldızlı Otel
Manavgat-Side Serik-Belek Alanya Aksu-Kundu Kemer Kaş
Kölemenleri arasında el değiştirmiş ve bu dönemlerde Side’de yerleşik hayat görülmemiştir. 1462 yılından itibaren de Osmanlı egemenliği altına girmiştir. 1890’lı yıllarda, Sultan II. Abdülhamid Side Antik Kentinin içine büyük oğlu Mehmet Selim Efendi adına “Selimiye” ismiyle bir köy kurulmasını istemiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla birlikte 1947 yılında Side’de ilk arkeolojik kazılar yapılmaya başlanmıştır (http://www.side.bel.tr).
Roma döneminde inşa edilen hamam kompleksi yapılan restorasyonlarla birlikte Side Müzesi haline getirilmiştir. Müze içerisinde Hellenistik, Roma ve Bizans devrinden kalma yazıtlar, silah kabartmaları, Roma devrinden yapılmış Grek orijinallerinin kopyası olan heykeller, torsolar (heykel gövdesi), lahitler (duvarları taş veya tuğla ile yapılmış, kapak taşlarıyla örtülü mezar), portreler, ostotekler (ölülerin yakıldıktan sonra oluşan küllerinin koyulduğu sandık), amphoralar (bir çeşit Yunan çömleği), sunaklar, mezar stelleri (mezar başlarına dikilen dikdörtgen taşlar), sütun başlıkları ve sütun kaideleri sergilenmektedir (http://www.manavgat.bel.tr).
Antik bir kent olarak kültür turizminin ilk örneklerinin görüldüğü yerleşkelerden biri olan Side, özellikle Mayıs ve Ekim ayların arasında, Avrupa ülkelerinden gelen turistlerin yoğun ilgisini çekmektedir. Manavgat-Side bölgesi yatırım ve işletme belgeli konaklama işletmeleri ile en fazla yatağa sahip destinasyon alanıdır. Turizm talebi önceleri İngiliz ve diğer Avrupa ülkeleri vatandaşlarından oluşmakta iken, bölgenin günümüzde özellikle Rus turistlerin de ilgisini çektiği görülmektedir (Çetin ve Caber, 2008, s. 217).
Aşağıdaki Tablo 3.3 ve 3.4’te Antalya bölgesinde bulunan konaklama tesislerinin destinasyonlara göre dağılımı gösterilmektedir.
Tablo 3.3. Konaklama Tesislerinin Destinasyonlara Göre Dağılımı–1
Manavgat-Side Serik-Belek Alanya
Tesis
Sayısı Sayısı Oda Yatak Sayısı Sayısı Tesis Sayısı Oda Yatak Sayısı Sayısı Tesis Sayısı Oda Yatak Sayısı 5 Yıldızlı Otel 68 26097 57209 43 19149 40796 47 14982 31477 4 Yıldızlı Otel 48 13442 28393 5 1288 2826 82 16134 33704
3 Yıldızlı Otel 17 2346 5117 2 90 185 52 4867 10482
5 Yıldızlı Tatil Köyü 10 4538 10079 9 3098 6685 3 1174 2702
2 Yıldızlı Otel 3 102 204 0 0 0 22 1051 2150
Apart Otel 2 190 404 0 0 0 33 1869 4278
1.Sınıf Tatil Köyü 1 300 600 0 0 0 0 0 0
4 Yıldızlı Tatil Köyü 1 239 540 0 0 0 2 1475 2950
Turizm Kompleksi 0 0 0 1 1096 2274 0 0 0
Özel Konaklama Tesisi 1 31 62 1 176 396 0 0 0
Golf Tesisi 1 0 0 10 201 424 0 0 0 1 Yıldızlı Otel 0 0 0 0 0 0 3 117 228 Motel 1 16 32 0 0 0 0 0 0 Kamping 1 30 90 0 0 0 0 0 0 Butik Otel 0 0 0 0 0 0 1 28 56 Pansiyon 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Sağlıklı Yaşam Tesisi 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Personel Eğitim Tesisi 1 0 0 0 0 0 0 0 0
Tablo 3.3’te görüldüğü üzere Antalya Kültür ve Turizm Müdürlüğü verilerine göre (2012); Manavgat-Side destinasyonunda 1 adet 1. sınıf tatil köyü, 10 adet 5 yıldızlı tatil köyü, 1 adet 4 yıldızlı tatil köyü, 68 adet 5 yıldızlı otel, 48 adet 4 yıldızlı otel, 17 adet 3 yıldızlı otel, 3 adet 2 yıldızlı otel, 1 adet motel, 1 adet kamping, 2 adet apart otel, 1 adet golf tesisi, 1 adet özel konaklama tesisi, 1 adet de personel eğitim tesisi bulunmaktadır.
Tablo 3.4. Konaklama Tesislerinin Destinasyonlara Göre Dağılımı-2
Aksu-Kundu Kemer Kaş
Tesis Sayısı Oda Sayısı Yatak Sayısı Tesis Sayısı Oda Sayısı Yatak Sayısı Tesis Sayısı Oda Sayısı Yatak Sayısı 5 Yıldızlı Otel 15 7441 15944 37 13812 29471 0 0 0 4 Yıldızlı Otel 3 1198 2609 28 4864 9980 2 105 223
Özel Konaklama Tesisi 1 566 1238 3 537 1281 1 60 122
3 Yıldızlı Otel 0 0 0 20 1912 3874 3 212 424
5 Yıldızlı Tatil Köyü 0 0 0 12 4562 9830 0 0 0
2 Yıldızlı Otel 0 0 0 8 468 962 5 128 269 Pansiyon 0 0 0 8 122 243 0 0 0 Apart Otel 0 0 0 3 117 242 0 0 0 1.Sınıf Tatil Köyü 0 0 0 2 959 1932 0 0 0 Butik Otel 0 0 0 0 0 0 2 79 160 1 Yıldızlı Otel 0 0 0 0 0 0 1 22 46
4 Yıldızlı Tatil Köyü 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Motel 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Kamping 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Sağlıklı Yaşam Tesisi 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Golf Tesisi 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Turizm Kompleksi 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Personel Eğitim Tesisi 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Kaynak: Antalya Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2012
3.4. Belek Destinasyonu
1984 yılında keşfedilen ve Belek Turizm Merkezi olarak adlandırılan Belek Bölgesi, Antalya’nın yaklaşık 30 km doğusunda yer almaktadır. Bu turizm bölgesi, planlı bir şekilde yapılanmış ve özellikle lüks tesisleri ile yüksek bir popülariteye sahip olmuştur. Bitki örtüsü itibariyle çam ağaçlarıyla kaplı olması da ön plana çıkmasında büyük rol oynamıştır (http://www.touristica.com.tr).
Belek Turizm Bölgesi içerisinde 20.000 m2’lik alan üzerinde cami, kilise, sinagog, müze, danışma bürosu ve yönetim binası açık ve kapalı alanlardan oluşan bir “Dinler Bahçesi” bulunmaktadır. Kilise kendi içinde Protestan, Katolik ve Ortodokslar’a ait olmak üzere üç kısımdan oluşmaktadır (Antalya Valiliği, 2012, s. 270).
Belek Destinasyonu, orman dokusuyla uyumlu konaklama tesislerinden ve doğa ile sporun iç içe olduğu golf spor merkezlerinden oluşmaktadır. Bölgeye gelen ziyaretçiler konakladıkları tesislerde spa merkezleri, futbol ve golf sahaları, kongre merkezleri, eğlence ve animasyonlar bulmaktadırlar. Tarihi ve turistik mekan anlamında, Belek’in doğusundaki Aspendos, batısındaki Silyon, kuzeyindeki Selge ve Türkiye’nin en önemli rafting
parkurlarından biri olan Köprüçay, bölgeyi ziyaret eden konukların görebilecekleri yerler arasındadır.
Tablo 3.3’te görüldüğü üzere Antalya Kültür ve Turizm Müdürlüğü verilerine göre (2012); Serik-Belek Destinasyonunda 9 adet 5 yıldızlı tatil köyü, 43 adet 5 yıldızlı otel, 5 adet 4 yıldızlı otel, 2 adet 3 yıldızlı otel, 10 adet golf tesisi, 1 adet özel konaklama tesisi, 1 adet turizm kompleksi bulunmaktadır.
3.5. Alanya Destinasyonu
Alanya, kuzeyinde Toros Dağları, güneyinde Akdeniz, batısında Manavgat ve doğusunda Gazipaşa’nın bulunduğu küçük bir yarımada üzerinde kurulmuştur. Alanya’ya 12 km uzaklıktaki Kadıini Mağarasında Prof. Dr. Kılınç Kökten’in 1957 yılında yapmış olduğu araştırmalar neticesinde Alanya tarihinin Üst Paleolitik (M.Ö. 20.000-17.000) dönemine uzandığı bulunmuştur. En eski adının Korakesium olarak bilinmektedir. Bizans döneminde Kalanoros ismi verilmiştir. Anadolu Selçuklu Hükümdarlarından 1. Alaaddin Keykubat 1221 yılında kaleyi ele geçirmiş ve kendi adına bir saray yaptırmıştır. Alanya, Selçuklular zamanında Konya’nın yanında ikinci başkent ve kışlık merkez olarak kullanılmıştır. Selçuklu Devleti dağıldıktan sonra bölge Karamanoğulları tarafından 5.000 altına Memlük Sultanına satılmıştır. Fatih Sultan Mehmet tarafından 1471 yılında Osmanlı Devleti sınırlarına dahil edilmiştir. 1571 yılında Tarsus’la birlikte Kıbrıs eyaletine bağlanan Alanya, 1864 yılında Konya vilayetinin sancağı durumuna gelmiştir. 1871 yılından itibaren de Antalya’nın ilçesi konumundadır (http://www.alanya.bel.tr).
Alanya turizm varlıkları açısından birçok tarihi ve doğal varlıklara sahiptir. Doğal güzellikler denildiğinde; Damlataş, Kleopatra, Keykubat, Portakal (Oba), Ulaş, İncekum, Fuğla, Mahmutlar Plajları, İncekum Orman Kampı, Damlataş, Dim, Kadıini, Hasbahçe, Korsanlar, Aşıklar, Fosforlu Mağaları, Dim ve Oba Çayları, Alara Irmağı, Türbelinas, Söğüt, Dereköy, Gedevet, Gökbel, Söbüçimen ve Bozbelen Yaylalarını akla getirmektedir. Ayrıca Alanya Kalesi, Kızılkule, Tersane, Tophane, Ehmedek, Süleymaniye Camiisi, Bedesten, Darphane, Akbeşe Sultan Mescidi, Andızlı Camii, Hıdırellez Kilisesi, Şarapsa Hanı, Alara Kalesi, Alara Han, Kargı Han, Sitti Zeynep Türbesi, Colybrassus, Hamaxia, Syedra ve Laertes tarihi güzellikleri arasındadır (http://alanya.gov.tr).
Alanya ilçesi, deniz turizmi açısından öne çıkmaktadır. Son yıllarda tertiplenmekte olan triatlon ve uluslararası bisiklet yarışları ve çeşitli etkinlikler ile turizm çeşitlendirilmekte ve tüm yıla yayılmaya çalışılmaktadır. Damlataş Mağarası, sağlık turizmi açısından önemli bir destekleyici turistik ürün özelliğine sahip olup, yerli ve uluslararası birçok turist çekmektedir.
İlçenin turizm arz kapasitesi oldukça yüksek olup, belediye belgeli tesisler de dahil olmak üzere 111.555 yataklık kapasiteye sahiptir. En fazla Alman ve Rus turistlerin talep gösterdiği ilçeye, diğer Avrupa ülkelerinden olan talep Mart-Kasım ayları arasında yoğunluk kazanmaktadır. İlçede özellikle Alman ve Rus vatandaşlarının önemli miktarda konut satın alımına yöneldiği görülmektedir (Çetin ve Caber, 2008, s. 215).
Tablo 3.3’te görüldüğü üzere Antalya Kültür ve Turizm Müdürlüğü verilerine göre (2012); Alanya destinasyonunda 3 adet 5 yıldızlı tatil köyü, 2 adet 4 yıldızlı tatil köyü, 47 adet 5 yıldızlı otel, 82 adet 4 yıldızlı otel, 52 adet 3 yıldızlı otel, 22 adet 2 yıldızlı otel, 3 adet 1 yıldızlı otel, 22 adet apart otel, 1 adet butik otel yer almaktadır.
3.6. Kundu Destinasyonu
Kundu Turistik Tesisler Bölgesi, Antalya Merkez Kundu (Özlü) Köyü sahilinde, Aksu- Acısu dereleri arasında bulunmaktadır. Antalya Havalimanına 20 km uzaklıktadır. Bu bölge, fıstık çamı ormanı ile çevrili olan 1.5 km’lik kıyı şeridi boyunca kurulmuştur (http://www.kuyab.com). 2004 yılında alınan Bakanlar Kurulu kararı ile Antalya Kemerağzı- Kundu Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesi olarak ilan edilmiş, bölgedeki imar planları Kültür ve Turizm Bakanlığı’na devredilmiş ve uzun sahil şeridi boyunca konsept oteller kurulmuştur (Arüv vd., 2008, s. 5).
Kundu destinasyonu, çalışmamızda incelediğimiz dört destinasyon içerisinde Antalya’ya en yakın konumda olanıdır. Turistik varlıklar açısından bakıldığında, Lara Plajı, Kurşunlu ve Düden Şelaleleri, Aksu-Perge gibi mekanlar Kundu destinasyonuna yakın yerlerde bulunmaktadır.
Tablo 3.4’te görüldüğü üzere, Antalya Kültür ve Turizm Müdürlüğü verilerine (2012) bakıldığında, Aksu beldesinde bulunan Kundu destinasyonunda 15 adet 5 yıldızlı otel, 3 adet 4 yıldızlı otel ve 1 adet özel konaklama tesisinin yer aldığı görülmektedir. Bunun yanında, Muratpaşa beldesinde bulunan konaklama tesislerinin bir kısmı da Kundu destinasyonu içerisinde olduğu bilinmektedir.
3.7. Diğer Destinasyonlar
Bölgede turistik imaj açısından en güçlü yere sahip ve turizm sektörünün en erken gelişme gösterdiği ilçe olan Kemer; doğal yapısı, temiz denizi ve tarihi zenginliklerinin yanında çeşitli ölçeklerdeki konaklama işletmeleri ile yerli ve uluslararası turizm açısından önemli bir konuma sahiptir. Yat turizmi ve mavi yolculuk için önemli potansiyelinin yanı sıra su sporları, dalış merkezleri ile çeşitli turistik etkinliklere fırsatlar sunan bir turistik alandır.
Kemer’de özellikle yat turizminin oldukça gelişmiş olduğu görülmektedir. İlçeden civar koylara günübirlik ve uzun süreli turlar yapılmaktadır (Çetin ve Caber, 2008, s. 216).
Tablo 3.4’te görüldüğü üzere Antalya Kültür ve Turizm Müdürlüğü verilerine göre (2012); Kemer Destinasyonunda 2 adet 1. sınıf tatil köyü, 12 adet 5 yıldızlı tatil köyü, 37 adet 5 yıldızlı otel, 28 adet 4 yıldızlı otel, 20 adet 3 yıldızlı otel, 8 adet 2 yıldızlı otel, 8 adet pansiyon, 3 adet müstakil apart otel ve 3 adet özel konaklama tesisi bulunmaktadır.
M.Ö. 2000 yılındaki isminin Habessos olduğu ileri sürülen Kaş, 20. yüzyılın başlarına kadar Andifli olarak adlandırılmıştır. Bölgenin kendi ormanlarından elde edilen sedir ağacı, meşe palamudu ticareti ve süngercilik ile geliştiği ifade edilmektedir. Tarihsel olarak birçok anıta sahip olan Kaş’ta kaya mezarları, lahitler ve mausoleion adı verilen mezar anıtları bulunmaktadır. Ayrıca Büyük Çakıl, Küçük Çakıl, Akçagerme, Kapukaş, Limanağzı Plajları, antik Sebeda kenti, Kekova, Üçağız, Mavi Mağara, Aşırlı Adası Deniz Mağarası, Kekova Adası Deniz Mağarası, Güvercinlik Mağarası, Hıdrellez Mağarası doğal güzellikler olarak belirtilmektedir (http://www.kas.gov.tr).
Noel Baba olarak bilinen Aziz Nikola’nın (St. Nicolas) doğduğu yer olması özelliği ile inanç turizmi bakımından öne çıkan Demre (Kale), Hristiyan inancında hac merkezlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle bölge önemli bir turistik talep yaratmaktadır. Bubölgede turistik üst yapı yatırımları oldukça sınırlıdır. Yılın belli dönemlerinde yapılan çeşitli etkinlikler, yöre açısından önemli turizm hareketleri meydana getirmektedir (Çetin ve Caber, 2008, s. 216).
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TURİZM SEKTÖRÜNDE ULUSLARARASI MÜŞTERİLERİN DESTİNASYONLARA GÖRE KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ:
ALANYA, KUNDU, BELEK ve SİDE ARAŞTIRMASI
4.1. Araştırmanın Amacı ve Önemi
Modern pazarlamanın odak noktasını müşteri odaklılık anlayışı oluşturmaktadır ve bu nedenle müşterilere büyük önem verilmektedir. İşletmelerin varlık amaçlarından birini oluşturan karlılık, müşteriyi memnun etmenin ve sadık hale getirmenin ölçüsü olmakta ve bir sonuç olarak ortaya çıkmaktadır. Buradan hareketle müşteri analizi, bir işletmenin iş ve pazarlama planının önemli bir bölümünü teşkil etmektedir. İşletme, böyle bir analizle hedef müşterileri tanımlayıp, bu müşterilerin istek ve ihtiyaçlarını tespit etmekte ve sonrasında sunmuş olduğu mal ve hizmetlerin bu istek ve ihtiyaçları nasıl karşıladığını belirlemektedir. Müşteri, pazarlamanın temel taşı konumunda olduğu için, işletmelerin müşterilerinin kimler olduğu ve bu müşteriler hakkında ne bildikleri konularına yanıt aramaları günümüzün rekabet ortamında çok önemli bir durumu ifade etmektedir. Mevcut müşterileri koruma ve yeni müşteri elde etme, işletmelerin en önemli var olma sebebidir düşüncesinden hareketle, işletmelerin hangi müşterileri hedeflediklerini, bu müşterilerin ne gibi istek, ihtiyaç ve özelliklere sahip olduklarını, satın alma kararı verirken hangi adımları izlediklerini, nelerden etkilendiklerini, ne kadar sıklıkla, ne miktarda ve hangi zamanlarda satın aldıklarını belirlemeleri yaşamlarını devam ettirme adına önemlilik arz etmektedir.
Bacasız sanayi olarak adlandırılan turizm sektörünü, çeşitli işletmeler oluşturmaktadır. Bu işletmeler seyahat, konaklama, ulaştırma, yiyecek içecek, rekreasyon ve alışveriş işletmeleridir. Bunların içerisinde konaklama işletmeleri önemli bir yere sahiptir. Turistik mal ve hizmetlerin üretimini sağlayan, varlıkları turizm olayına bağlı olarak ortaya çıkan ve şekillenip çeşitlenen işletmelere “konaklama işletmeleri” denilmektedir. Konaklama işletmeleri de farklı sınıflandırmalara tabi tutulabilmektedir. Konaklama işletmeleri, bu çalışmada geleneksel ve tamamlayıcı konaklama işletmeleri olarak ayrılmış olup, geleneksel konaklama işletmesi olan oteller ve bunların içerisinden de beş yıldızlı oteller, uygulama kapsamına alınmıştır.
Turizmde farklı destinasyonlarda faaliyet gösteren otel işletmelerinin uygulamış olduğu konaklama türleri çeşitlilik göstermekle birlikte müşterilerin bunlardan duyduğu memnuniyet de farklılaşmaktadır. Sadece oda, oda-kahvaltı, yarım pansiyon, tam pansiyon ve her şey dahil
şeklinde gerçekleşen konaklama türlerini tercih eden müşterilerin profilleri de farklı olabilmektedir. Milliyet, medeni durum, kişilik, meslek, eğitim durumu, yaş, gelir, çocuk sayısı, ziyaret sayısı, gelenek-görenek ve inançlar gibi faktörler, müşterilerin farklılıklarını ortaya koymaktadır. Destinasyonlara göre müşterileri bu faktörleri göz önüne alarak incelemek, neyin, niçin seçildiğini ortaya koymak, tercih edilen destinasyonlar ve konaklama türleri arasında bir karşılaştırma yapmak ve bu konuda otel işletmeleri ve ülke ekonomisi için önerilerde bulunmak, bu çalışmanın ana amacını oluşturmaktadır. Karşılaştırma yaparken, araştırmanın uygulama alanını oluşturan destinasyonlara gelen uluslararası turistlerin otel işletmelerinden genel memnuniyet durumlarına otellerin sahip oldukları varlıkların (fiziksel olanaklar, hizmetler ve personel) etkileri de ölçülmek istenmiştir.
Araştırmada deneysel olmayan araştırma desenlerinden tanımlayıcı (descriptive) araştırma yöntemi kullanılmıştır. Tanımlayıcı araştırmalar, araştırma odağındaki nesne veya olgunun mevcut durumunun ifade edilmesi şeklinde tanımlanmaktadır. Bir örgüt, birey, grup, durum veya olgunun düzgün bir portresini çizmeyi amaçlamaktadır (Altunışık, 2010, s. 69). Bu çerçevede, bu çalışmada Türkiye’nin önemli turizm merkezlerinden biri olan Antalya’nın doğusunda yer alan Kundu, Belek, Side ve Alanya destinasyonlarında faaliyet gösteren beş yıldızlı otellerde konaklayan uluslararası turistler hakkında bilgiler elde ederek karşılaştırmalı bir müşteri analizi yapılması amaçlanmıştır.