Seyahat Acentalarının Sınıflandırılması

Seyahat acentalarının sınıflandırılmalarında, üzerinde tüm otorite ve tarafların hem fikir olduğu bir sınıflama şekil olmamakla beraber; değişik yazarların, farklı kriterlere dayandırarak yaptıkları sınıflamalara rastlamak mümkündür. Değişik yazarların, seyahat acentalarını faaliyet alanları, idari yapıları, verdikleri hizmetlerin tür ve yapılarına göre farklı sınıflamalara tabi tuttukları görülmektedir. Dünya edebiyatında görülen sınıflandırma kriterleri; genellikle acentanın faaliyet alanı, idari yapısı ve işlevleridir. Türkiye’de ise seyahat acentalarının sınıflandırılması öncelikle 1618 sayılı yasaya göre yapılmakta ve seyahat acentaları bu yasanın açıkladığı özelliklere göre adlandırılmaktadır (İçöz, 2003: 56).

1618 sayılı kanunun 3. maddesinde yer alan hükümler ve Seyahat Acentaları Birliği Yönetmeliği’nin 7. maddesi uyarınca seyahat acentaları üç gruba ayrılmıştır. Bu

gruplar, A grubu ve Geçici A grubu, B grubu ve C grubu seyahat acentaları şeklindedir (28.09.1972 tarihli Resmi Gazete, Sayı: 14320; www.tursab.org.tr):

1) A Grubu Seyahat Acentaları

Bu grupta bulunan acentalar, tüm seyahat acentacılığı faaliyetlerini yerine getirebilmektedirler. En geniş faaliyet alanında ürün ve hizmet verebilen acentalardır. Yerine getirmeleri gereken şartlar ve genel özellikleri aşağıdaki gibidir (Mısırlı, 2006: 51);

 Yasada ve yönetmelikte yer alan ve seyahat acentası tanımında bulunan tüm seyahat acentacılıgı hizmetlerini verme yetkisine sahiptirler.

 Turizm Bakanlığı’ndan, süresi iki yıl ile sınırlı olan, geçici işletme belgesi (AG) aldıktan sonra faaliyete geçebilmektedirler.

 Geçici işletme belgesinin alınmasından sonra, iki yıl içerinde 80.000 Amerikan Doları döviz kazancı elde eden A grubu seyahat acentalarının geçici işletme belgeleri “A Grubu Acenta İşletme Belgesi” ile değiştirilir. İki yıl içerisinde, belirlenen miktarda döviz kazancı sağlayamayan seyahat acentalarının işletme belgeleri Turizm Bakanlığı tarafından iptal edilir.

 A grubu seyahat acentaları, her iki yıl da bir 80.000 Amerikan Doları döviz geliri elde ettiklerini belgelemek zorundadırlar.

 A grubu seyahat acentalarının sorumlu müdürleri, en az lise mezunu olmak ve bir yabancı dil bilmek zorundadır.

 A grubu seyahat acentalarının merkezlerinde ve merkeze bağlı şubelerinde sürekli olarak en az iki enformasyon memuru, düzenlenen yurt içi ve yurt dışı turlarda da bir rehber bulundurmaları zorunludur.

 A grubu seyahat acentaları, Turizm Bakanlığı’na teminat yatırmak zorundadırlar.  A grubu seyahat acentaları, yurt dışına düzenleyecekleri tur programlarının bir

kopyasını Turizm Bakanlığı’na göndermekle yükümlüdürler.

 A grubu seyahat acentaları, Türkiye Seyahat Acentaları Birliği’ne (TÜRSAB) giriş ve üyelik aidatı ödemek zorundadırlar.

2) B Grubu Seyahat Acentaları

B Grubu seyahat acentaları uluslar arası kara, deniz ve hava ulaştırma araçları ile A grubu seyahat acentalarının düzenleyecekleri turların biletlerini satarlar. Bu grupta

yer alan acentaların görevleri sınırlandırılmış olup genel nitelikleri şu şekildedir (İşler, 2008: 15-16):

 Uluslar arası kara, deniz ve hava ulaştırma araçlarına ilişkin rezervasyon ve bilet satışı işlemleri ile A grubu acentaların düzenleyecekleri turların biletlerini satarlar.  Gerekli yasal şartları yerine getirdikleri takdirde, doğrudan işletme belgesi alarak

faaliyete geçerler.

 İşletme belgesi almaları için döviz transferi şartı aranmaz.

 Sorumlu müdürlerinin en az lise mezunu olması ve bir yabancı dil bilmesi zorunludur.

 Acentaların merkezlerinde ve bağlı şubelerde en az bir yabancı dil bilen, iki enformasyon memuru ve düzenleyecekleri yurt içi turlarda bir tercüman rehber bulundurmaları gereklidir.

 TÜRSAB’a A grubu acentalarda belirtilen miktarda giriş ve üyelik aidatı ödemeleri gereklidir.

3) C Grubu Seyahat Acentaları

Bu grupta yer alan seyahat acentaları yalnızca Türkiye içinde faaliyet

gösterebilirler. Bu nedenle faaliyet alanları diğer iki gruba göre daha sınırlıdır. Genel nitelikleri ve şartları aşağıdaki gibidir (Epik, 2007: 20-21):

 Türk vatandaşları için yurt içi turlar düzenlerler ve pazarlarlar.  Doğrudan işletme belgesi aldıktan sonra faaliyete geçerler.

 Asgari döviz transferi mecburiyeti aranmaksızın işletme belgesi verilir.

 Merkez ve şubelerinde en az bir enformasyon memuru çalıştırılması zorunludur. Bu memurlarda yabancı dil bilme şartı aranmaz.

 A Grubu seyahat acentalarınca verilen hizmetleri yerine getirir ve bu acentaların ürünlerini pazarlarlar.

 Seyahat acentaları ve şubeleri, müşterileri ile biletlerini satacakları ulaştırma işletmelerine sunacakları hizmetler ve tüm seyahat acentacılıgı işlemlerinden doğacak yükümlülüklerine karşılık teşkil etmek üzere Bakanlığa bir kuruluş teminatı vermek zorundadırlar.

 Türkiye Seyahat Acentaları Birliği’ne (TÜRSAB) giriş ve üyelik aidatı ödemeleri gerekmektedir.

 Seyahat Acentaları Yönetmeliği’nin 5’inci maddesinde Seyahat acentalarının diğer hizmetleri olarak belirtilen işleri yapabilirler.

A grubu seyahat acentaları aslında birer tur operatörü gibi de davranabilmektedirler. B ve C grubu seyahat acentaları, kendilerine A grubu seyahat acentalarınca verilen hizmeti yerine getirebilir ve bu acentaların ürünlerini tanıtır, pazarlar veya satabilirler (Gavcar, Avcı ve Boylu, 2001: 140).

A Grubu ve C Grubu seyahat acentaları ise, hukuksal açıdan sadece aracılık ve temsilcilik hizmetini vermekle kalmamakta, bundan tamamen farklı ve ek olarak kendi sorumlulukları altında tur düzenleme veya tur operatörlüğü işini de yerine getirebilmektedirler. Tur düzenleme bakımından A Grubu ve C Grubu seyahat acentaları arasındaki fark bir nitelik farkı değil bir faaliyet alanı farkıdır. Şöyle ki; A Grubu Yurtdışından yurtdışına tur düzenleme olanağına sahip iken, C Grubu seyahat acentaları sadece Türk vatandaşları için yurtiçi turlar düzenleyebilmektedirler. A Grubu veya C Grubu seyahat acentaları, düzenledikleri turlar dolayısıyla tur operatörlüğü veya tur düzenleyicisi adını almaktadır. Tur düzenleyiciliği veya acentalık yani, turizm işletmeleri ile turistler arasındaki aracılık hizmetleri iki ayrı meslek dalı olarak görülmesine rağmen, Türk hukuk sisteminde bu ayırıma dikkat edilmeksizin, tur operatörleri ve seyahat acentaları birlikte ele alınarak düzenlenmiş bulunmaktadırlar. 1618 Sayılı Kanun, sadece kuruluş aşamasında seyahat acentalarına faaliyetlerini belgelemek üzere işletme belgesi verirken bir farklılaştırma yapmak ve seyahat acentasının faaliyet alanına göre farklı bir işletme belgesi verme yoluna gitmektedir (Atay, 2000: 35).