4.5.1. Bilgi Formu
Eserin sahibi: Musavvir Hüseyin Ġstanbuli. Kaynak:Silsilename.
Eserin yapıldığı tarih: 1682.
Boyama tekniği: Akıtma, tarama, düz boyama, noktalama, tahrir, altın varak. Eserde kullanılan renkler: Altın, ten rengi, kahverengi, siyah, kırmızı, beyaz, gri, haki, sarı.
Eserde kullanılan aksesuarlar: Kemer, ĢeĢper.
Eserin sahibi: Levni Kaynak: Gül Ġrepoğlu
Eserin Yapıldığı Tarih: XVIII. yy baĢları. Boyama Tekniği: Akıtma, tarama, düz boyama, noktalama, nüanslı tahrir, zerefĢan.
Eserde kullanılan renkler: Koyu ton ten rengi, turuncu, mavi, altın, beyaz, sarı, siyah, kahverengi, kırmızı, bordo, yeĢil, gri. Eserde kullanılan aksesuarlar: Kemer, hançer, ĢeĢper.
4.5.2. Silsilename Türkçesi
Sultan Selim Han Aleyhurrahme vel Gufran Bermucebi Selamun Gavlenmin Rabbir Rahim Azlü Azelde Tuğrayı padiĢahi nam Kıramı nemerkun mukarrer olmuĢtu ve kendi vicudundan cevher… Kemali kutre müĢahade edip meĢrihi iclalden bi hasbi selamün hiye hatta matla el fecr Cün Subhu Sadık tulu idüp inan tasarruftur. Basiti memalik bi müktezai Allahü yebsudur-rizka limen yeĢe kabzai meĢiyet tefeyyüs okunup Ģerefi imtiyazla mümtaz oldu. Ol esnada diyarı acemde Ģeyh Erdebil evladından ġah Ġsmail nam Tarikül Had‟dan tenezzül edip küfür ve ilhad zahip olup zulğm ve inatla taizi bu ibad.
Ve tahribi bilad ettikten sonra çokluk halk dalalete düĢtükte pes Hz. ġehriyarı asker piĢimar ile üzerine hücum edip ol taifenin tılsımları bozuldu. Bu tarihte s.962 Badehu
Mısır ve ġam-ı ġerifi feth eyledi s.933 sekiz yıldan sehil zıyade saltanat sürdü. Rahmetullahu teale.
Resim 33. I. Selim‟in portresi (Silsilename, 2000, s.39).
4.5.3. Musavvir Hüseyin Ġstanbuli’nin Yorumu
Musavvir Hüseyin Ġstanbuli, Yavuz Sultan Selim‟i madalyon içerisinde sınırlandırmıĢ, sağ tarafa dönük minyatürlemiĢtir. Madalyonun arka fonu altın varaktır. BaĢındaki serpuĢu büyük, tüylü ve tek sorguçludur. Musavvir Hüseyin Ġstanbuli Yavuz Sultan Selim‟i Levni‟ye göre daha genç bir yüz ifadesi ile minyatürlemiĢtir. PadiĢahın kaĢlarının ortası açıktır. Uca doğru seyrekleĢen ve kıvrılan bıyık taraması vardır. Bıyık ve kaĢ taramalarında koyu kahve ve siyahı kullanan Musavvir Hüseyin Ġstanbuli, padiĢahın bıyıklarının arasından dudağını biraz belirginleĢtirmiĢtir.
PadiĢah astar kısmı kürklü bir kaftan içerisinde sağ kolu kaftanı giymemiĢ sol kolu ise kaftan içerisindeyken minyatürlenmiĢtir. Sağ eli dizinin üzerinde olup sol eliyle altın ĢeĢperi tutmuĢtur. Ġçindeki entarisi sarı, kemeri altın renktedir. Kaftanın kürk kısmı gri
tonlarında, kaftan ise koyu kahverengindedir. Entarinin etek kısmında beyaz üçgen bir alan bulunmaktadır. Madalyon içerisindeki padiĢahın kıyafet ve aksesuarları oldukça uyumludur. Kaftanın kahve kısmı rengin birkaç ton koyusu ile iĢlenmiĢtir. Sarı iç entarisi ise motifsiz olup kıyafetin kol ve diz kıvrımları belirgin bir Ģekilde taranmıĢtır.
Madalyonun dıĢına önce lacivert sonra kırmızı kuzulu cetvel çekilmiĢtir.
Resim 34. I. Selim‟in portresi (Ġrepoğlu, 1999, s. 92).
4.5.4. Levni’nin Yorumu
Levni Yavuz Sultan Selim‟i sağa dönük bağdaĢ kurmuĢ bir Ģekilde minyatürlemiĢtir. Büyük serpuĢunda üç sorguç bulunmaktadır. Yavuz Sultan Selim‟in kaĢ, bıyık taraması, göz altı, çene ve boyundaki gölgelemeler padiĢahın yüzündeki ifadeyi güçlendirirken, bıyıkları gür ve uca doğru kıvrık olarak taranmıĢtır. PadiĢahın omuzlarına almıĢ olduğu kürkünün iç astarı mavi, kürkün dıĢı ise kırmızı renkte boyanmıĢtır. Düğmeli entarisi koyu
yeĢildir ve üzerinde seyrek çin bulutu motifi vardır. Etek kısmında kıvrılmıĢ olan bir üçgen alan beyaz renktedir. PadiĢah dizinin üzerinde duran ĢeĢperi iki ucundan sağ ve sol eliyle tutmaktadır. Belindeki kemer, hançer, ĢeĢper murassa altındır ve üzerindeki siyah-beyaz renkte olan iĢlemeleri kemer ve hançer iĢlemesiyle birbirini tamamlamaktadır.
Levni, padiĢahın arkasındaki duvarda sol tarafta köĢeye doğru toplanmıĢ kırmızı perdeyi mekan uygulamasına dahil etmiĢtir. Perdenin bir tarafa doğru toplanıyormuĢçasına verilen kıvrımları ve renk tonlamaları minyatürde derinlik etkisi yaratmıĢtır. Ayrıca perdenin rengi padiĢahın üzerindeki kürk ile bir bütünlük içerisindedir. Perdenin bulunmadığı duvar kısmında ise Levni zerefĢan çalıĢırken, zerefĢan olan duvarın zemininde bulut motifini andıran seyrek motifler kullanmıĢtır.
Yavuz Sultan Selim‟in yaslandığı koyu kırmızı yastığın her iki ucundaki motifler, Levni‟nin üslubunu yansıtmaktadır. Levni, yerdeki sarı renkli minderde ise çin bulutu motifini kendi üslubuyla uygulamıĢtır. Levni padiĢahın entarisi ile halıda kontrast renkler kullanarak bir uyum yaratmıĢtır.
4.5.5. Musavvir Hüseyin Ġstanbuli ve Levni’nin (Seçilen) Portrelerinin üslup Açısından KarĢılaĢtırılması
Musavvir Hüseyin Ġstanbuli I.Selim‟in portresini bir madalyon içerisinde sınırlandırırken, Levni madalyon sınırlandırması yapmamıĢ, I. Selim‟in portresini mekan içerisinde tek sayfa minyatürü olarak kurgulamıĢtır. Musavvir Hüseyin Ġstanbuli I. Selim‟i minyatürlerken arka fonu düz altın varak kullanmıĢ, Levni ise duvarda köĢeye toplanmıĢ bir perde, yastık ve mindere portresine eklemiĢtir.
Her iki nakkaĢ da padiĢahı sağa doğru dönük, bağdaĢ kurmuĢ bir Ģekilde minyatürlerken her iki resimde de serpuĢlar murassa sorguçludur. Musavvir Hüseyin Ġstanbuli‟nin madalyonundaki I. Selim‟in murassa sorguçlarının birisi uzun tüylüdür. Diğeri ise Levni‟nin minyatürlediği murassa sorguçlara benzemektedir. PadiĢahın yüz ifadesini Levni daha gerçekçi vurgulamıĢtır. PadiĢahın yüz çizgileri, yüzündeki gölgelemeler, gözlerinden anlaĢılan yorgunluk I. Selim‟i ifadelendirmiĢtir. Musavvir Hüseyin Ġstanbuli ise yüz ifadesinden kaçarcasına minyatürlemiĢtir. Her iki resimde de bıyık ve kaĢ taramaları birbirine benzemektedir.
sarı entarisinde de motif kullanmamıĢ, dikkati belindeki kemere ve elinde tuttuğu ĢeĢpere yoğunlaĢtırmak istemiĢtir. Levni de padiĢahı elinde ĢeĢper ile minyatürlemiĢtir. Levni padiĢahın koyu yeĢil iç entarisinde seyrek çin bulutu motifi kullanmıĢ, kemerini ve hançerini süslemiĢtir. Ayrıca I. Selim‟in dıĢ kaftanında Levni çaprazlar kullanmıĢ, Musavvir Hüseyin Ġstanbuli ise padiĢahın kaftanında çapraz kullanmamıĢtır.
Levni minyatürün mekanında çok pastel ve canlı renkler kullanmıĢtır. Mekandaki ve kıyafetteki motifler de tamamen Levni‟nin üslubudur. Musavvir Hüseyin Ġstanbuli de kıyafetinde iĢleme yapmamıĢtır. Mekan uygulaması yapmadan geleneksel madalyon içerisinde padiĢahı kurgulamıĢtır.
Her ne kadar Levni kendi üslubuyla padiĢahı daha resimsel betimleyip, resme boyut ve derinlik etkisi yaratmak istemiĢse de Musavvir Hüseyin Ġstanbuli‟den etkilendiği teknik olarak farkedilmektedir.