4.10.1. Bilgi Formu
Eserin sahibi: Musavvir Hüseyin Ġstanbuli. Kaynak:Silsilename.
Eserin yapıldığı tarih: 1682.
Boyama tekniği: Akıtma, tarama, düz boyama, tahrir, altın varak.
Eserde kullanılan renkler: Altın, ten rengi, kahverengi, siyah, kırmızı, beyaz, mavi, gri, sarı.
Eserde kullanılan aksesuarlar: Kemer.
Eserin sahibi: Levni Kaynak: Gül Ġrepoğlu
Eserin Yapıldığı Tarih: XVIII. yy baĢları. Boyama Tekniği: Akıtma, tarama, düz boyama, noktalama, nüanslı tahrir, zerefĢan.
Eserde kullanılan renkler: Koyu ton ten rengi, altın, sarı, mavi, kahverengi, siyah, beyaz, koyu yeĢil, somon, lila.
Eserde kullanılan aksesuarlar: Mendil.
4.10.2. Silsilename Türkçesi
Sultan Muhammed Han Gazi Halletellehu mülkehü. Culüsü Ber taht 1058. ġehr-ü Recep. Tarihi mevcudi Ģah cihan sultan Muhammed Han. Levhi dilde Ģanıya nakĢ ettiler. Tarihini nura değildi. Sulbu Ġbrahim‟den sene 1051 Ģeval ayı.
Resim 43. IV. Mehmed‟in portresi (Silsilename, 2000, s. 40).
4.10.3. Musavvir Hüseyin Ġstanbuli’nin Yorumu
IV. Mehmed bu madalyonda mekan ve duruĢ biçimi ile diğer madalyondaki padiĢahlara göre farklılıklar göstermektedir. Musavvir Hüseyin Ġstanbuli padiĢahı sola doğru dönük bir taht üzerine oturmuĢ vaziyette madalyon içerisinde sınırlandırmıĢtır.
Oturduğu tahtın içi ve ayak altlığı kırmızı, tahtın yan tarafı kahverengidir ve taht bezemelidir. Tahtın üst kısmı taç Ģekilde altın renkte olup tahtın kenarlarında Ģerit halinde devam eden zencerek motifi vardır. Tahtın yan tarafındaki kahverengi karenin altında ortada birleĢen koyu mavi iki köĢebent bulunmaktadır.
PadiĢahın serpuĢunun üstünde yelpaze Ģeklinde yanlara açılan sorgucu geniĢ ve gösteriĢlidir. Koyu renk olan kısa kollu kaftanının dıĢ kısmı altın, kırmızı gibi renklerle bezenirken, iç kısmı ise siyah kürktendir. Altın kemerine kadar düğmeli gelen iç entarisi mavi renkte olup üzeri altınla çin bulutlu bezemelidir. Entarinin ucundan küçük bir alan beyaz görünmektedir. PadiĢahın ayakları sarı renktir.
Musavvir Hüseyin Ġstanbuli, madalyon içerisinde taht kullanarak minyatüre derinlik etkisi vermeyi amaçlamıĢtır. Silsilenamede diğer madalyondaki padiĢahlardan farklı olarak resimlenen IV. Mehmed portresine Musavvir Hüseyin Ġstanbuli özen gösterdiğini hissettirmektedir.
Resim 44. IV. Mehmed‟in portresi (Ġrepoğlu, 1999, s. 101).
4.10.4. Levni’nin Yorumu
Levni, padiĢahı sağa dönük bağdaĢ kurmuĢ bir Ģekilde kurgulamıĢ ve padiĢah yelpaze Ģeklinde açılmıĢ geniĢ tepeli serpuĢun önüne Ģık bir sorguçla dikkat çekmektedir. Koyu ten rengi seyrek sakallarıyla kurgulanmıĢ olan padiĢah kısa kollu omuz ve iç kısmı kürklü bir kaftan giymiĢtir. Kaftanın üzerindeki altın rengi çapraz tören kıyafetini anımsatmaktadır. Ġçliği beyaz üzerine altın çin bulutu motiflidir. Ġki eliyle dizlerini tutan padiĢahın sağ elinde iĢtemeli bir mendil, yine sağ elinde sağ serçe parmağında da altın bir yüzük bulunmaktadır.
Levni, padiĢahın arkasında günümüz duvar kağıdı görünümü iki renk “zar” olarak adlandırılan duvar perdesi kullanmıĢtır. Zar üzerindeki motiflerin dikey ve düĢey inmesi Levni‟nin resme derinlik vermeyi amaçladığını düĢündürür. Levni, zarı renk ve motifleri tekrarlayarak oluĢturmuĢtur. Bu zar üzerindeki motifler tamamen Levni‟nin üslubudur. Hükümdarın arkasındaki yastık lacivert zemin minder üzerine çin bulutu motiflidir. Üzerine oturduğu ise helezonik kıvrımlarla oluĢturulmuĢ bitkisel motiflerden meydana gelmektedir. Motiflerin izi ve halkar üslubu akıtma boyanması tamamen Levni‟ nin üslubudur.
4.10.5. Musavvir Hüseyin Ġstanbuli ve Levni’nin (Seçilen) Portrelerinin üslup Açısından KarĢılaĢtırılması
Musavvir Hüseyin Ġstanbuli IV. Mehmed minyatürünü bir mekan içerisinde kurgulamıĢ, madalyon içerisinde sınırlamıĢtır. Levni ise madalyon sınırlaması yapmamıĢ, IV. Mehmed‟i mekan içerisinde kurgulamıĢtır. IV. Mehmed, Musavvir Hüseyin Ġstanbuli‟ nin yaptığı minyatürde madalyon dıĢına taĢmıĢtır. Levni‟ nin yaptığı minyatürde de padiĢahın sırtındaki yastık mekandaki kompozisyon dıĢına taĢmıĢtır. Musavvir Hüseyin Ġstanbuli minatüründe padiĢahı sola doğru dönük bir tahtta, sola dönük bir Ģekilde oturmuĢ bir Ģekilde kurgularken, Levni padiĢahı minder üzerinde bağdaĢ kurarken sağa doğru dönük bir Ģekilde kurgulamıĢtır. Musavvir Hüseyin Ġstanbuli padiĢahın arkasındaki madalyonun zeminine düz varak altın uygulamıĢ, Levni padiĢahın arkasındaki duvarda iki renk duvar perdesiyle kurgulamıĢtır. Her iki sanatçı da mekanda padiĢahları objelerle beraber minyatürlemiĢtir.
Her iki minyatürdeki portrelerde padiĢahların sorguçları oldukça gösteriĢlidir. PadiĢahların her ikisinin sorgucunun da yelpaze Ģeklinde açılmıĢ olarak kurgulanması, Levni‟nin Musavvir Hüseyin Ġstanbuli‟ den etkilendiğini düĢündürmektedir. Desen ve motif göz önüne alınmaksızın her iki padiĢahada kısa kollu, omuz ve astar kısmı kürklü kaftan giydirilmiĢtir. Musavvir Hüseyin Ġstanbuli, IV. Mehmed‟e koyu renk zemin üzerine altın motifli kaftan, kemerine kadar düğmeli, mavi zemin üzerine altın motifli iç astar
giydirirken, Levni motifsiz koyu yeĢil kaftan, kaftan üzerinde çaprazları olan ve açık renk çin bulutunu anımsatan desenli astar giydirmiĢtir. Levni, IV. Mehmed‟i sağ elinde bir mendille kurgularken, Musavvir Hüseyin Ġstanbuli padiĢahın elinde herhangi bir obje kullanmayı tercih etmemiĢtir. Levni‟ nin resmettiği IV. Mehmed portresinde padiĢahın
kaftanının çaprazları takılı olduğundan kemeri görünmemektedir. Musavvir Hüseyin Ġstanbuli‟nin portresinde ise önü açık kaftanından IV. Mehmed‟ in altın kemeri bellidir. Musavvir Hüseyin Ġstanbuli ve Levni‟ nin bu iki minyatürü arasındaki farklardan biri de IV. Mehmed‟ in ten rengini Levni koyu rekte boyarken, Musavvir Hüseyin Ġstanbuli açık renk boyamasıdır. Ġki minyatürde de padiĢahın otoritesinin güçlendirmek için nakkaĢlar kendi üsluplarınca bunu kurguladıkları düĢünülmektedir. Musavvir Hüseyin Ġstanbuli‟ nin IV. Mehmed‟ in portresini tepelik kısmı taç Ģeklinde altın ve büyük, iĢlemeli ve baskın zengin kırmızı olduğu bir tahta oturtması, Levni‟nin de IV. Mehmed‟ i iri ve heybetli resmetmesi her iki nakkaĢın da padiĢahın otoritesini güçlendirdiğini düĢündürmektedir.
BÖLÜM V
SONUÇ ve TARTIġMA
Tablo 1. Ġncelenen Eserlerin Teknik ve Üslup Özellikleri
Musavvir Hüseyin
Ġstanbuli
Levni
Teknik Tahrir, Tarama, Düz
Boyama, Noktalama, Akıtma
Nüanslı Tahrir, Tarama, Düz Boyama, Noktalama,
Akıtma
Renk Klasik Klasik, Canlı ve Pastel
Boyut Ġki Boyut Üç Boyuta GeçiĢ
Mekan Madalyon Tek Sayfa Minyatürü (Yastık,
Minder, Duvar)
Kıyafet Dönem Desenleri Dönem Desenleri ve Desenleri ÜsluplaĢtırma
Aksesuar Mendil, Gül, Kılıç, Kitap Mendil, Gül, Kılıç, Kitap
AraĢtırmanın geneline bakıldığında Musavvir Hüseyin Ġstanbuli ve Levni‟nin üslubunun farklı olduğunu görmekteyiz. Musavvir Hüseyin Ġstanbuli silsilenamelerinde en klasik özelliği olan metinler içinde adı geçen padiĢahların portrelerini madalyon içerisinde betimlemiĢtir. Levni ise padiĢahların portrelerini kendi sanat anlayıĢı ile tek sayfa minyatürü olarak mekan içerisinde değerlendirmiĢtir. Portrelerin arka fonlarında da farklılıklar göze çarpar. Ġncelenen on padiĢah portresinde Musavvir Hüseyin Ġstanbuli‟ nin minyatürlerinde madalyonun içi altın varaktır. Levni ise derinlik katmayı amaçlayarak mekan uygulamasına gitmiĢtir. Portrelere ilk bakıldığında Levni‟nin betimlediği padiĢahların daha iri ve heybetli olduğu dikkati çeker. Musavvir Hüseyin Ġstanbuli padiĢahları alıĢılan klasik tarzda minyatürlemiĢtir. Bunun yanında Levni padiĢahların kıyafetlerinde ve mekan uygulamasında (çeĢitli duvar kağıtları, yastık, minder) daha canlı ve pastel renkleri tercih etmiĢtir.
Bu farklılıkların yanında nakkaĢların padiĢahları ifadelendirmesi birbirine benzer. Teknik açıdan da boyama, tarama teknikleri birbirine çok yakındır. Sadece Levni mekandaki
Dikkati çeken baĢka bir benzerlik de nakkaĢların minyatürlerindeki padiĢahların elinde tuttuğu aksesuarların çoğu portrede aynı olmasıdır.
Ġncelenen bütün portreler ele alındığında Levni‟nin bu portreleri minyatürlerken Musavvir Hüseyin Ġstanbuli‟ den etkilendiğini ve Musavvir Hüseyin Ġstanbuli‟nin silsilenamesinin ana kaynak olduğunu söyleyebiliriz. Fakat her iki nakkaĢın mekan uygulamasının birbirinden farklı oluĢu, mekan kurgusunda Levni‟nin NakkaĢ Osman‟ın betimlediği Kıyafetü‟l – Ġnsaniye fi ġema‟ili‟l-„Osmaniye‟deki mekan kurgusunu anımsatır. Levni‟nin mekan kurgusunda NakkaĢ Osman‟dan etkilendiğini düĢündürür.
KAYNAKLAR
Akbulut Ersoy, S. (2006). Osmanlı minyatür tekniği. Ankara: Ġnkansa.
And, M. (2004). Osmanlı tasvir sanatları I minyatür. Ġstanbul: Türkiye ĠĢ Bankası. And, M. (2010). Minyatürlerle Osmanlı-İslam mitologyası. Ġstanbul: Yapı Kredi.
Apaydın, E. (2011). XVIII. yüzyıl minyatürlerinde kap formları (Levni, Buhari ve Enderuni‟nin). Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat AraĢtırmaları Enstitüsü, Ġstanbul.
Aslanapa, O. (1984). Türk sanatı I-II, Ġstanbul: Kervan.
Aslanapa, O. (1998). Osmanlı minyatür sanatı, Yeni Türkiye, 34(701), 647-653. Atabek, Ö. F. (2011). Türk-İslam süsleme sanatları. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı. Bağcı, S., Çağman F., Renda, G., & Tanındı, Z. (2006). Osmanlı resim sanatı. Ġstanbul:
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Binark, Ġ. (1975). Eski kitapçılık sanatlarımız. Ankara: Kazan Türkleri Kültür ve YardımlaĢma Derneği.
Can Y., & Gün, R. (2006). Ana hatlarıyla Türk islam sanatları ve estetiği. Ġstanbul: Kayıhan.
Çağman, F. (1996). Geleneksel Türk sanatları. T.C. Kültür Bakanlığı. Çoruhlu, Y. (2000). Erken devir Türk sanatı. Ġstanbul: Kabalcı.
Duran, G. (2008). Ali üsküdari tezhip ve rugani üstadı, çiçek ressamı. Ġstanbul: Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı.
Duran, T. (1998). Kıyafetü’l – insaniye fi şema’ili’l-‘Osmaniye, Human physiognomy or the features of the ottomans. Ġstanbul: Tarihi AraĢtırmalar ve Dökümasyon Merkezleri Kurma ve GeliĢtirme Vakfı.
Duran, T. (Ed.). (1999). Minyatür ve gravürlerle Osmanlı Ġmparatorluğu, the ottomon empıere in mınıatures and engravings. Ġstanbul: Tarihi AraĢtırmalar Vakfı Ġstanbul AraĢtırma Merkezi.
Elmas, H. (1994), Nakkaş Osman ve Levni’ye ait surname minyatürlerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Erke, Ü. (1997). Minyatürlerle mevlana ve mevlevilik. Ankara: Yücel. Esiner Özen, M. (1995). Yazma kitap sanatları sözlüğü. Ġstanbul: Akbank.
Esiner Özen, M. (2003). Türk tezhip sanatı, Turkish art of ıllumination. Ġstanbul: Gözen. Görmez, Ġ. (2007). Anadolu’da İslam kültür ve medeniyeti, Ankara: Diyanet ĠĢleri
Bakanlığı.
Gülensoy, B. (1997). Türk minyatürü üzerine. Türk kültürü, (411), 55-57. Hat Dergisi, 29 Ekim 2013 tarihinde
http://www.hatdergisi.com/HAT%20DERG%C4%B0S%C4%B0/minyatur_nasil_y apilir.ht m sayfasından eriĢilmiĢtir.
Ġlden, S. (2011), Levni imzalı insan resimlerinde figür anlayıĢı, Turkish Studies, 6(1). Ġnal, G. (1995). Türk minyatür sanatı (Başlangınından Osmanlılara kadar). Ankara:
Atatürk Kültür Merkezi.
Ġnalcık, H., & Renda, G. (2004). Osmanlı uygarlığı 2. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı: BaĢak.
Ġnel, B. (2000). Osmanlı‟da minyatür sanatına bir bakıĢ ve resim sanatının öncüleri-2, Türkiye’de Sanat, 42(13), 12-19.
ĠpĢiroğlu, M. (1997). İslamda resim yasağı ve sonuçları. Ġstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat.
Ġreoğlu, G. (1999). Levni nakış şiir renk. Ġstanbul: T.C. Kültür Bakanlığı.
Ġstanbullu Musavvir Hüseyin. (2000). Silsilename, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Vakıfbank Kültür Hizmeti.
Kaptan, S. (1991). Bilimsel araştırma ve istatistik teknikleri, Ankara: TekıĢık. Karasar, N. (2004). Billimsel araştırma yöntemleri, Ankara: Nobel.
Keskiner, C. (2004). Minyatür sanatında doğa çizim ve boyama teknikleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Lokman, S. (1987). Kıyafetü’l insaniye fî şemaili’l – Osmaniyye. Ġstanbul: Güzel Sanatlar. Mahir, B. (2004). Osmanlı minyatür sanatı. Ġstanbul: Kabalcı.
Mert, O. (2007). Osmanlı padişahları albümü- an albüm of the ottoman sultans Ġstanbul: Plato.
Mülayim, S. (1999). Değişimin tanıkları ortaçağ Türk sanatında süsleme ve ikonografi. Ġstanbul: Kaknüs.
Öğütmen, F. (1966). Miniature art from the XIIth the XVIII century. Ġstanbul: Güzel Sanatlar.
Özkeçeci, Ġ., & Özkeçeci, ġ.(2007). Türk sanatında tezhip, Ġstanbul: Seçil.
Özönder, H. (2003). Ansiklobedik hat ve tezhip sanatları deyimleri, Terimleri sözlüğü. Konya: Sebat.
Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü I,II,III. Ġstanbul: Milli Eğitim.
Renda, G. (2000). Osmanlılarda padiĢah portreciliği, Yeni Türkiye, 34(701), 719.
Süheyl, A. (2006), Selçuklularda ve Osmanlılarda resim, tezhip ve minyatür. Ġstanbul: AkĢam.
ġahinoğlu Rüçhan, Z. (2000). Lale Devri‟nin minyatür sanatçısı Levni ve öteki bakıĢ. Sanatta Yeterlilik Tezi, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ġstanbul. Tanındı, Z. (1996). Türk minyatür sanatı. Ankara: Türkiye ĠĢ Bankası Kültür.
Turani, A. (1998). Sanat terimleri sözlüğü. Ġstanbul: Remzi.
Uyanık, H. (2009). Hat sanatının kaynakçası. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Yazmalar, 29 Ekim 2013 tarihinde http://yazmalar.mk.gov.tr/elyazmaciligimiz_tr.php sayfasından eriĢilmiĢtir.
Yeni Türk Ansiklobedisi. (1985). C.8. Ġstanbul: Ötüken NeĢriyat.
ÖZGEÇMĠġ
KiĢisel Bilgiler
Soyadı, Adı TELLĠ(ATEġ), Ünzile BüĢra Uyruğu T.C.
Doğum Tarihi ve yeri 09.08.1989 - ISPARTA
Medeni Hali Evli
Telefon 0554 848 53 66
Faks -
E-posta atesbusraa@hotmail.com
Eğitim Derecesi Okul/Program Mezuniyet Yılı
Lise Gülistan lisesi 2006
Üniversite S.D.Ü. – G.S.F. Geleneksel Türk Sanatları Bölümü – Tezhip Ana Sanat Dalı
2011
Yüksek Lisans Gazi Üniversitesi – Eğitim Bilimleri Enstitüsü – Geleneksel Türk El Sanatları Bölümü
---
Doktora --- ---
ĠĢ Deneyimi, Yıl ÇalıĢtığı Yer Görev Ebru Kursu, 2012 Halk Eğitim Merkezi Usta Öğretici
Yabancı Dil Ġngilizce