Seçim Yöntemi

Bilgi değişim ağı kurma ve ortak çalışma platformu oluşturmaya yönelik bir çalışmadır. 3.3.1.6.2 Kapsadığı Temalar, Veri, Göstergeler

Kriterler, göstergeler bağlamında ele alınmalıdır. Kritere bağlı olmayan göstergeler uygun değildir. Bu kapsamda;

 Sosyoekonomik göstergeler her 10 yılda bir (nüfus sayımlarında) yerine 2-3 yıl gibi daha kısa sürelerde gözden geçirilmelidir.

 Pilot alanlarda dinamik bir uygulanıp başarıyla sonuçlanan Kriter ve Göstergeler, yararlı modeller olarak daha geniş alanlarda (Nijer’deki ROSELT Programı gibi) veya daha fazla sosyoekonomik göstergelerle geliştirilip alt-bölgesel alanlarda (Akdeniz’deki DIS4ME gibi) uygulanmalı;

 Biyofiziksel ve sosyoekonomik göstergeler arasındaki bağlantılar kaldırılmalı ve çözümlenmelidir;

 K&G üzerindeki geleneksel yaklaşımlar giderek uzaktan algılama ile entegre edilmeli, benzer şekilde uzaktan algılama işlemleri K&G ile entegre olmalıdır. Çölleşme olaylarını daha iyi açıklamak için uzaktan algılama yaklaşımlarının geleneksel yaklaşımlar ile tamamlanması gerekir.

Projelerin bitiminden geliştirilecek göstergeler ve izleme sistemlerinin çalışmasını sağlamak için sürdürülebilir bir platform gereklidir.

HİZMETE ÖZEL

TÜBİTAK – BİLGEM – YTE

HİDS PROJESİ TÜRKİYE ÇÖLLEŞME MODELİ RAPORU

3.3.2 ARIDNET

(Assessment, Research, and Integration of Desertification Research Network)

(Araştırma, Değerlendirme ve Çölleşme Araştırmalarının Bütünleştirilmesi Ağı Projesi)

3.3.2.1 Amaç ve Kapsam

Çölleşme için yeni bir sentetik paradigmanın geliştirilmesi (Kurak Alanlar Kalkınma Paradigması, DDP) ve sınanması için öncü rol üstlenmeyi amaçlayan ve finansmanı ABD Ulusal Bilim Kurumu (US-NSF) tarafından sağlanan bir araştırma eşgüdüm ağıdır.

Kurak Alanlar Kalkınma Paradigması, çölleşmenin klimatolojik/meteorolojik, ekolojik (biyofiziksel etmenler) ve insan (sosyoekonomik etmenler) boyutlarının eşzamanlı rollerine dayanır.

3.3.2.2 Zaman Aralığı ve Güncelliği

Projenin dönemi 2004 ve sonrası olarak belirtilmiştir.

3.3.2.3 Kullanan/Katılan Ülkeler, Temsil Kabiliyeti, Ölçeği

Dünya ölçeğinde; ABD, Meksika ve Honduras’taki paydaşlar olarak belirtilmiştir.

3.3.2.4 Açıklama

ARIDnet bir araştırma eşgüdüm projesidir. Çölleşme konulu 2001 Dahlem Konferansının bir ürünü ya da çıktısı olduğu için Dahlem Çölleşme Paradigması (DDP) olarak da tanımlanır. Bu paradigma çalışması kapsamındaki etkinlikler, DDP konusunda uzlaşma ve DDP’nin yaygınlaştırılmasını sağlamaya yönelik çalıştayları, eleştirel değerlendirme, sınama ve iyileştirme için çalışma gruplarının oluşturulmasını, çölleşmeye ilişkin konuların niceliksel bireşimlerinin yapılmasını ve ARIDnet projesine yeni araştırmacılar ve uygulamacılar kazanılmasını içermektedir. Kurak Alanlar Kalkınma Paradigması (DDP) birleşik insan-ekoloji (H-E) sistemleri üzerindeki çalışmalar yoluyla, kurak arazilerde yaşayan toplumların geçim koşullarıyla ilgilenen bir paradigmadır.

Çölleşme, etkilenebilirlik, yoksulluğun giderilmesi ve toplumsal kalkınma konularındaki zengin bir araştırma yaklaşımının ürünü olarak görülen DDP’de, tümü kurak arazilerdeki araştırma ve yönetim etkinlik çalışmaları üzerinde etkilere sahip olan ilkeler tanımlanmıştır.

3.3.2.5 Türkiye Açısından Ele Alınması

 Kurak Alanlar Kalkınma Paradigması (DDP),

 Sosyoekonomik göstergelerin belirlenmesi,

 Önlem ve politikaların olası sonuç ve etkileri vb. konular kapsamında değerlendirilmeli ve çalışmalarda dikkate alınmalıdır.

HİZMETE ÖZEL

Rev.No: 30 Tarih: 27.05.2015

66 / 644 HIDS-PRJ-TürkiyeÇölleşmeModeliRaporu

3.3.3 ASMODE

(Assessment of Remote Sensing Techniques for Monitoring the Extent and Progression of Desertification in the Mediterranean Area)

(Akdeniz Bölgesinde Çölleşme Durumunu ve İlerlemesini İzlemek için Uzaktan Algılama Tekniklerinin Değerlendirilmesi)

3.3.3.1 Amaç ve Kapsam

Bu model ile uydu görüntüleri kullanılarak su, enerji ve su dengesinin ET (Evapotranspirasyon) incelenmesi ve izlenmesi amaçlanmıştır.

3.3.3.2 Zaman Aralığı ve Güncelliği

Model 1999 yılında tamamlanmıştır.

3.3.3.3 Kullanan/Katılan Ülkeler, Temsil Kabiliyeti, Ölçeği

Model, Hollanda ve İspanya’da kullanılmaktadır.

3.3.3.4 Türkiye Açısından Ele Alınması

Model Akdeniz, Ege ve Marmara Bölgesinde kullanılabilmektedir.

3.3.3.5 Çalışma/Model Detay Bilgileri

3.3.3.5.1 Seçim Yöntemi

Akdeniz bölgesi için aridite indisi ve çölleşme indeksinin belirlenerek haritalanması yöntem olarak belirlenmiştir. 3.3.3.5.2 Bilimsel Desteği

Model bir AB Projesidir.

3.3.3.5.3 Doğruluk Oranı, Hassasiyeti vb. Değerler Model, orta düzeyde hassas değerleri içermektedir. 3.3.3.5.4 Kapsadığı Temalar, Veri, Göstergeler Modelin kapsadığı temalar, veri ve göstergeler;

 Uydu görüntüleri,

 Bitki örtüsü ve

 Toprak erozyonudur. 3.3.3.5.5 Modelin Veri İhtiyaçları

 Albedo,

 NDVI

 Evapotranspirasyon ve

HİZMETE ÖZEL

TÜBİTAK – BİLGEM – YTE

HİDS PROJESİ TÜRKİYE ÇÖLLEŞME MODELİ RAPORU

3.3.4 CAMELEO

(Changes in Arid Mediterranean Ecosystems on the Long Term and Earth Observation) (Uzun Evrede Kurak Akdeniz Ekosistemlerinde Değişimler ve Yerküre Gözlemleri)

3.3.4.1 Amaç ve Kapsam

Proje, çölleşmenin izlenmesi ve tarımsal faaliyetlere katkı sağlaması amacıyla yapılmıştır.

3.3.4.2 Zaman Aralığı ve Güncelliği

Projenin dönemi, Mart 1998-Haziran 2001 olarak belirtilmiştir.

3.3.4.3 Kullanan/Katılan Ülkeler, Temsil Kabiliyeti, Ölçeği

Kuzey Akdeniz ülkeleri (özellikle Fransa ve İtalya) ile Kuzey Afrika ülkelerinde (Mısır, Cezayir, Fas, Tunus) kullanılmaktadır. Bölgesel ve ülkesel ölçekte değerlendirilmiştir.

3.3.4.4 Türkiye Açısından Ele Alınması

Proje, Türkiye’nin kurak bölgelerinde uygulanabilir niteliktedir.

3.3.4.5 Çalışma/Model Detay Bilgileri

3.3.4.5.1 Seçim Yöntemi

Seçim Yöntemi olarak istatistik modeller baz alınmıştır. 3.3.4.5.2 Bilimsel Desteği

 EMAP-MECOM projesi

 ROSELT-OSS (Long-Term Environmental Monitoring Observatories Network in the Circum-Sahara of the Sahara and Sahel Observatory)

 Uluslararası İşbirliği şeklinde sıralanmıştır. 3.3.4.5.3 Kapsadığı Temalar, Veri, Göstergeler

 CBS,

 Bitki örtüsü ve

 Arazi bozulumu gözlemleri (özellikle tarım arazileri) olarak belirlenmiştir. 3.3.4.5.4 Veri İhtiyaçları

 Lokal ekolojik değişime yönelik göstergeler ve

HİZMETE ÖZEL

Rev.No: 30 Tarih: 27.05.2015

68 / 644 HIDS-PRJ-TürkiyeÇölleşmeModeliRaporu

3.3.5 CLIMED

(Effects of Climate Change Variability in Water Availability and Water Management Practices in Western Mediterranean)

(İklimsel Değişkenliğin Batı Akdeniz’deki Su Varlığı ve Su Yönetimi Uygulamalarındaki Etkileri Projesi)

3.3.5.1 Amaç ve Kapsam

CLIMED’in ana amacı, Batı Akdeniz’deki öngörülebilir iklim değişikliği ve değişkenliği konusunda bilgi sağlamak olarak belirlenmiştir.

CLIMED’in diğer ana amacı, bütüncül yönetim yöntemlerinin geliştirilmesine (metodolojiler), karar destek süreçlerini destekleyecek olan kılavuzların tanımlanmasına ve su kaynaklarının stratejik planlanması ve birleşik yukarıdan aşağı ve aşağıdan yukarı yaklaşımlara dayanan politika önerilerinin geliştirilmesini temel alan kavramsal bir modelin geliştirilmesidir.

3.3.5.2 Zaman Aralığı ve Güncelliği

Projenin dönemi, Mart 2001 – Mayıs 2004 olarak belirtilmiştir.

3.3.5.3 Kullanan/Katılan Ülkeler, Temsil Kabiliyeti, Ölçeği

Portekiz, Fas, Hollanda ve Tunus projenin paydaşlarıdır. Çalışma alanları Portekiz, Fas ve Tunus’tadır.

3.3.5.4 Açıklama

Projenin amaçlarına ulaşmasında, arazi temelli hidrolojik veri tabanlarını, istatistiksel ve fiziksel hidrolojik modellerin varlığını ve bunların içme suyu kaynaklarının gelecekte nasıl değişeceğine yönelik olarak çalıştırılmasını içeren çoklu çalışma yaklaşımı hedeflenmiştir.

Proje, küçük havzalardaki akışları ölçerek farklı arazi kullanımlarının evapotranspirasyon özelliklerine ve uç olayların istatistiksel analizlerine odaklanmıştır.

CLIMED’in iklimsel ve hidrolojik veri ve bilgileri, sosyoekonomik verilerle ilişkilendiren önemli bir sosyoekonomik boyutu vardır.

3.3.5.5 Türkiye Açısından Ele Alınması

CLIMED’in, Akdeniz ekosistemindeki karbon ve besin döngüsü, biyoçeşitlilik ve ekosistem işlevselliği ve iklim değişikliğinin Akdeniz ekosistemleri üzerindeki etkisi ile Akdeniz Bölgesindeki çölleşmeyle olan ilişkileri gibi bilimsel konulardaki deneyim ve çalışmalarından yararlanılabilir.

HİZMETE ÖZEL

TÜBİTAK – BİLGEM – YTE

HİDS PROJESİ TÜRKİYE ÇÖLLEŞME MODELİ RAPORU

3.3.6 CORINE

(Coordination of Information on the Environment)

(Çevre Üzerindeki Bilgilerin Koordinasyonu (Eşgüdümü, Düzenlenmesi))

3.3.6.1 Amaç ve Kapsam

CORINE Modeli’nin geliştirilme amacı, AB ülkeleri kriterlerine göre öncelikli olarak belirlenmiş konular için; çevrenin durumu ile ilgili bilgi toplanması, üye devletler ya da uluslararası düzeyde veri toplanması, bunlar arasında tutarlılık sağlanması ve uyumlu olması, arazi kullanım haritalarının oluşturulması ve değişimin izlenmesidir.

3.3.6.2 Zaman Aralığı ve Güncelliği

CORINE 2000 ve 2006 uydu görüntülerine göre oluşturulmuş bir arazi izleme sistemidir. Avrupa topluluğuna üye 28 ülkede 1990 ve 2000 yılları için CORINE arazi kullanımı ve değişim haritaları hazırlanmış ve arazi kullanımındaki değişiklikler ortaya çıkarılmıştır. 2004 yılında 10 yıllık sürenin uzun olduğu ve bu çalışmanın 5 yıllık dönemlerde yenilenmesi kararlaştırılmış ve 2006 yılı için çalışmalara başlanmıştır. Türkiye’de 2006 yılı değişikliklerinin tespiti işlemi Ocak 2009 tarihi itibariyle başlamış ve Ekim 2009 tarihi itibari ile tamamlanmıştır. Türkiye’de 2012 yılında güncellenmesine yönelik planlama çalışmaları yapılmıştır.

3.3.6.3 Kullanan/Katılan Ülkeler, Temsil Kabiliyeti, Ölçeği

CORINE, Avrupa Birliği GMES (Global Monitoring for the Environment and Security) (Çevre ve Güvenlik için Küresel İzleme) programı kapsamında oluşturulmuş bir projedir. Sistem AB seviyesinde kabul edilmiş ve AB Yardım Programı çerçevesinde Avrupa Çevre Bakanlarının isteğiyle Orta ve Doğu Avrupa'da 13 ülkede uygulanarak veri tabanı oluşturulmuştur.

Orijinal ölçeği:1:100.000’dir. Minimum haritalama birimi 25 ha'dır.

3.3.6.4 Açıklama

CORINE Modeli’nin “Land Cover” ve “Erosion Risk Assesment” olarak iki bileşeni bulunmaktadır. CORINE, çevresel bilgilerin düzenlenmesi amacıyla yapılan bir proje olup, Erozyon Risk Değerlendirmesi kapsamında bölgesel veya yerel ölçekte yapılmış birçok çalışma bulunmaktadır.

3.3.6.5 Türkiye Açısından Ele Alınması

CORINE Modeli için 3 başlık altında 44 arazi kullanım sınıfı oluşturulmuştur. Bu sınıflar içerisinde Türkiye’de olmayan ya da bu sınıflandırmadan farklı olan başka sınıflar ortaya çıkabilmektedir. Bu özelliklerin entegrasyonu yapılmadığı takdirde modelin, Türkiye sınırları içerisinde kullanılması istenen sonucu verememektedir.

Çölleşmenin incelenmesi, arazi değişimi ve sosyoekonomik açıdan değerlendirildiği durumlarda Türkiye için kullanılabilir bir bileşen olabilir. Özellikle Fournier İndisleri’nin değerlendirilmesinde Türkiye’ye uygun olmayan konular bulunmaktadır. Bu veri-tabanının Türkiye’de kullanılmasına yönelik olarak belirli çalışmalar yapılmıştır.

HİZMETE ÖZEL

Rev.No: 30 Tarih: 27.05.2015

70 / 644 HIDS-PRJ-TürkiyeÇölleşmeModeliRaporu Türkiye’de arazi örtüsü veri-tabanı bulunmaktadır. Ancak erozyon tehlikesinin değerlendirilmesinde kullanılacak bir veri-tabanı değildir.

3.3.6.6 Çalışma/Model Detay Bilgileri

3.3.6.6.1 Seçim Yöntemi

Faktöriyel metoda dayanan bir yaklaşım ve niteliksel bir tahmin yöntemidir. 3.3.6.6.2 Doğruluk Oranı, Hassasiyeti vb. Değerleri

1 km x 1 km’lik grid kullanan faktöriyel bir metoda dayanan bu yaklaşım, Coğrafi Bilgi Sistemleri ile bölgesel alanlar içerisinde ayrım yapmaya izin veren bir çözünürlükte uygulanabilmektedir. Çözünürlüğü 100 m'dir.

Belgede HAVZA İZLEME VE DEĞERLENDİRME SİSTEMİNİN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ (HIDS PROJESİ) (sayfa 64-70)