Ön Saha Çalışması Yapıldı
3.3.7.5.3 Doğruluk Oranı, Hassasiyeti vb. Değerler Modelin test çalışmaları devam etmektedir
3.3.7.5.4 Kapsadığı Temalar, Veri, Göstergeler
Modelin kapsadığı temalar, veri ve Göstergeler, haritalama, izleme, bitki örtüsü özellikleri, erozyon, sosyoekonomik göstergeler olarak belirlenmiştir.
3.3.7.5.5 Veri İhtiyaçları
Modelin veri ihtiyaçları toprak erozyonu, bitki özellikleri, arazi kullanımına ilişkin yersel ölçümler ve uydu görüntüleri olarak belirlenmiştir.
HİZMETE ÖZEL
Rev.No: 30 Tarih: 27.05.2015
72 / 644 HIDS-PRJ-TürkiyeÇölleşmeModeliRaporu
3.3.8 DEAMON II
(An Integrated Approach to Assess and Monitor Desertification Processes in the Mediterranean Basin) (Akdeniz Çanağında Çölleşme Sürecini Değerlendirme ve İzlemede Bütünsel Yaklaşım)
3.3.8.1 Amaç ve Kapsam
Modelin amacı ekolojik modelleri, işlevsel yeryüzü izleme ve meteorolojik uydu verilerini kullanarak, bölgesel ölçekte çölleşmeye duyarlılık göstergelerini değerlendirmek ve izlemektir.
3.3.8.2 Zaman Aralığı ve Güncelliği
Model Mart 1996 – Şubat 1999 yılları arasında geliştirilmiş olup güncel durumdadır.
3.3.8.3 Kullanan/Katılan Ülkeler, Temsil Kabiliyeti, Ölçeği
Katılan ülkeler Almanya, Hollanda, İspanya, Fransa ve Yunanistan’dır.
3.3.8.4 Türkiye Açısından Ele Alınması
Türkiye’nin Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde uygulanabilir. Doğu Anadolu ve Karadeniz bölgesi için uygun değildir.
3.3.8.5 Çalışma/Model Detay Bilgileri
3.3.8.5.1 Seçim Yöntemi
Yöntem, Akdeniz Bölgesi için farklı iklim kuşaklarında bitki örtüsü ve toprak erozyonu ile ilgili görüntülerin ekolojik modeller de kullanılarak işlenmesi ve değişimin haritalanması olarak belirlenmiştir.
3.3.8.5.2 Bilimsel Desteği
AB Projesi modelin bilimsel desteğini oluşturmaktadır. 3.3.8.5.3 Doğruluk Oranı, Hassasiyeti vb. Değerler Modelin test çalışmaları devam etmektedir.
3.3.8.5.4 Kapsadığı Temalar, Veri, Göstergeler
Modelin kapsamı uydu verileri, bitki ve toprak özellikleri, ekolojik modeller ve CBS olarak belirtilmiştir. 3.3.8.5.5 Veri İhtiyaçları
HİZMETE ÖZEL
TÜBİTAK – BİLGEM – YTE
HİDS PROJESİ TÜRKİYE ÇÖLLEŞME MODELİ RAPORU
3.3.9 DESERT*NET
(German Competence Network for Research to Combat Desertification) (Çölleşme ile Mücadele İçin Alman Araştırma Yetkinlik Ağı)
3.3.9.1 Amaç ve Kapsam
Desert*Net, disiplinler arası araştırma yaklaşımlarıyla, çölleşmenin karmaşık nedenleri ve etkilerini araştırmayı hedefleyen farklı bilimciler arasında, yasal bir bağlantı oluşturmak için kurulmuş ve bilimsel bilgi iletiminin yapılandırılması, kolaylaştırılması ve kurak bölgelerde arazi bozulması konuları üzerine gerekli araştırmaların yapılmasını sağlamayı amaçlamıştır.
3.3.9.2 Kullanan/Katılan Ülkeler, Temsil Kabiliyeti, Ölçeği
Dünya ölçeğindedir, yürütme ve üye kurumlar Almanya’dadır.
3.3.9.3 Açıklama
Desert*Net, bilimci ve uzmanların çölleşme konulu bir ağı olarak, rasyonel veri çıktıları sağlamaya, bilimsel yöntemler ve projeler üzerine önerilerde bulunmaya ve çölleşme araştırma alanına ilişkin çeşitli konularda çalışan Alman kurumları arasında işbirliklerini desteklemeye yönelik olarak düzenlenmiştir.
Desert*Net uzmanlığı, 40’tan fazla ülkede, çölleşme konusunda temel ve uygulamalı araştırmalar konusunda uzun süreli arazi ve laboratuvar deneyimine sahip disiplinler arası bilimcilerin oluşturduğu bir topluluğun çalışma ve etkinliklerine dayanmaktadır.
HİZMETE ÖZEL
Rev.No: 30 Tarih: 27.05.2015
74 / 644 HIDS-PRJ-TürkiyeÇölleşmeModeliRaporu
3.3.10 DESERTLINKS
(Combating Desertification in Mediterranean Europe: Linking Science With Stakeholders) (Bilimi Paydaşlarla Buluşturmak İçin Akdeniz Avrupa’sında Çölleşme ile Mücadele Projesi)
3.3.10.1 Amaç ve Kapsam
ÇP-5 kapsamında Avrupa Komisyonu tarafından desteklenen bir Avrupa, uluslararası ve disiplinler arası bir araştırma projesidir. DESERTLINKS projesinin birincil amacı, Akdeniz Avrupası için bir çölleşme gösterge sistemi geliştirerek BMÇMS çalışmalarına katkı sağlamaktır.
Projenin amacına yönelik 3 temel hedef belirlenmiş ve tanımlanmıştır:
• Arazinin işlevselliği kavramlarına ilişkin etki göstergelerinin belirlenmesi, karar vermeye ilişkin itici güçlerin ve baskı göstergelerinin belirlenmesi ve çölleşmeyle mücadele için alınan arazi yönetim önlemleriyle ilgili tepki göstergelerinin belirlenmesi amacıyla yerel paydaşlarla birlikte çalışmak;
• Alt ulusal ya da bölgesel ölçekte Akdeniz Avrupa’sı için geliştirilmiş olan birçok biyofiziksel ve sosyoekonomik durum göstergelerini paydaş temelli göstergelerle bir araya getirerek birleşik göstergeler geliştirmek;
• Farklı yönetim seçeneklerini araştırmak amacıyla da kullanılabilecek olan, farklı ölçek ve tipteki göstergeleri Akdeniz Avrupası için Geliştirilmiş bir Çölleşme Gösterge Sistemi ile birleştirmek; bunlara dayanarak yerel paydaşlar ve Ulusal Komitelerle gösterge sistemlerini sınamak ve doğrulamak için birlikte çalışmak ve çölleşmeyi yönetmek amacıyla göstergelerin geliştirilmesi ve kullanımı konusunda BMÇMS’nin amacına yönelik kılavuzları geliştirmek.
Sonuç olarak, yerel, ulusal ve Akdeniz Avrupa’sı ölçeklerindeki uygulamaların ve deneyimlerin sınanması ve doğrulanması süreçlerinden sağlanan deneyimlerin, BMÇMS’ne yönelik çölleşmenin etkilerinin azaltılması ve çölleşme yönetimi eylem ve etkinlikleri kapsamında göstergelerin geliştirilmesi ve kullanılması da sağlanmış olmaktadır.
3.3.10.2 Zaman Aralığı ve Güncelliği
Projenin dönemi Aralık 2001 – Mart 2005 olarak belirtilmiştir.
3.3.10.3 Kullanan/Katılan Ülkeler, Temsil Kabiliyeti, Ölçeği
Portekiz, İspanya, İtalya, Yunanistan, Hollanda ve Birleşik Krallık Projenin paydaşlarıdır; çalışma arazileri, Portekiz, İtalya, İspanya ve Yunanistan’dadır.
3.3.10.4 Açıklama
Proje Portekiz, İspanya, İtalya, Yunanistan, Hollanda ve Birleşik Krallıktaki çeşitli üniversite ve enstitülerden katılan 11 araştırma grubundan oluşmaktadır. DESERTLINKS GEORANGE, MEDRAP ve MEDACTION gibi Akdeniz Çölleşmesiyle ilgili projelerle benzer bir grup oluşturur. Akdeniz Avrupa’sı için Çölleşme Göstergeleri Sisteminden yararlanılabilir.
HİZMETE ÖZEL
TÜBİTAK – BİLGEM – YTE
HİDS PROJESİ TÜRKİYE ÇÖLLEŞME MODELİ RAPORU
3.3.11 DESERTSTOP
(Remote Sensing and Geoinformation Processing in the Assessment and Monitoring of Land Degradation and Desertification in Support of the UNCCD. State of the Art and Operational Perspectives)
(BMÇMS’ye Destek Sağlanması Kapsamında Arazi Bozulumu ve Çölleşmenin İzlenmesi ve Değerlendirmesinde Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgilerin İşlenmesi. Mevcut Bilimsel Yöntemler ve Uygulama Perspektifleri)
3.3.11.1 Amaç ve Kapsam
Bu özel destek etkinliği, arazi bozulumu ve çölleşme odaklı uzaktan algılama ve jeobilgi (coğrafi bilgi) alanlarında çalışmakta olan lider bilimcileri bir araya getirmeyi hedefleyen bir platform olarak hizmet vermeyi amaçlamıştır.
3.3.11.2 Zaman Aralığı ve Güncelliği
Çalışmaların dönemi Ağustos 2004 - Haziran 2006 şeklinde belirtilmiştir.
3.3.11.3 Kullanan/Katılan Ülkeler, Temsil Kabiliyeti, Ölçeği
Projenin koordinatörü Almanya olarak belirtilmiştir.
3.3.11.4 Açıklama
Sözleşme kapsamında yapılması gerekenler, arazi bozulumu ve çölleşme konuları küresel düzeyde bir biçimde ele alınmış ve açıklanmıştır.
3.3.11.5 Türkiye Açısından Ele Alınması
Almanya’nın, uluslararası alanda etkili olmak için geliştirdiği ve birkaç yıl uyguladığı bir projedir. Türkiye için model olamaz, içerik ve uygulaması çok zayıf olup hedefi çok geneldir.
HİZMETE ÖZEL
Rev.No: 30 Tarih: 27.05.2015
76 / 644 HIDS-PRJ-TürkiyeÇölleşmeModeliRaporu
3.3.12 DESERTWATCH (AND DW-E)
Çölleşmenin İzlenmesi (ve Genişletilmiş İzleme)
3.3.12.1 Amaç ve Kapsam
Bir Avrupa Uzay Ajansı (European Space Agency, ESA) projesidir.
Bu proje, UNCCD raporlama taleplerinin nasıl hazırlanacağı ve zaman içinde arazi bozulum eğiliminin nasıl izleneceği konularında ulusal ve yerel yetkilileri desteklemek için EO (Earth Observation) teknolojisine dayalı kullanıcıyı yönlendirici bir bilgi sisteminin geliştirilmesini amaçlamıştır.
Projenin başarılı olması sonucunda, DesertWatch projesi daha da genişletilerek Uzatılmış DesertWatch (DW-E) olarak varlığını sürdürmüştür.
3.3.12.2 Zaman Aralığı ve Güncelliği
Projenin dönemi 2004 - 2006 olarak belirlenmesine karşın, proje uzatılarak 2010 yılında tamamlanmıştır.
3.3.12.3 Kullanan/Katılan Ülkeler, Temsil Kabiliyeti, Ölçeği
Arazi çalışmaları İtalya, Portekiz, Yunanistan ve Türkiye de yer almaktadır. İtalya, İspanya, Hollanda ve Almanya ise paydaş ülkeler durumundadır. Ölçek bölgesel (Kuzey Akdeniz) ve ulusaldır.
3.3.12.4 Açıklama
ESA’nın yürüttüğü orijinal DesertWatch projesi, BMÇMS Ek IV ülkeleriyle sınırlanmıştır. Projeye Portekiz, İtalya ve Türkiye’nin de Ulusal Odak Noktaları katılmıştır.
Projenin aşağıdaki konulara katkı sağlaması beklenmiştir:
• Çölleşmenin durumu ve eğilimleri hakkında ülkeden ülkeye değişen standart ve karşılaştırılabilir coğrafi bilgi ürünleri üretmek,
• BMÇMS Ek IV ülkeleri için ortak bir raporlama çerçevesi yaratmak,
• Yerküre Gözleminin kilit bir rol oynadığı daha ileri gelişmeler için bir temel olarak ortak bir temel altyapı yaratmak,
• Çölleşme sorunlarını izlemek ve değerlendirmek; eğilimleri ve potansiyel senaryoları açıklamaya yönelik olmak üzere, tüm Ek IV ülkeleri için ortak bir yöntem/bilimsel yaklaşım geliştirmek.
3.3.12.5 Türkiye Açısından Ele Alınması
DesertWatch projesinin başarılı olması nedeniyle genişletilerek sürdürülmesine karar verilmesi sonucunda oluşturulan Uzatılmış DesertWatch (DW-E) projesi, bütüncül yaklaşımı ve oluşturduğu Yöntemi dikkate alındığında, Türkiye çalışmalarında da model alınabilecek proje ve programlardan biridir.
Proje Türkiye için, aşağıdaki konuları kapsayan, eylem ve bilimsel-teknik çalışmalarda örnek alınabilecek ve kullanılabilecek uygulama örneklerini içermektedir: Arazi kullanımı değişikliği, arazi örtüsü durumu, arazi bozulumu
HİZMETE ÖZEL
TÜBİTAK – BİLGEM – YTE
HİDS PROJESİ TÜRKİYE ÇÖLLEŞME MODELİ RAPORU
ve çölleşme duyarlılık gösterge ve indislerinin geliştirilmesi, ekosistemlerin ve halkın yaşama koşullarının iyileştirilmesi, arazi bozulumu ve çölleşme etmen ve süreçlerinin etkilerinin izlenmesi, Türkiye’nin çölleşme indis ve göstergelerinin, ulusal eylem ya da yönetim planlarının geliştirilmesi ve BMÇMS karşısındaki yükümlülüklerinin tam anlamıyla yerine getirilmesi vb.
3.3.12.6 Çalışma/Model Detay Bilgileri
3.3.12.6.1 Seçim Yöntemi
DW-E yöntemi 3 aşamada açıklanabilir:
1. Üç farklı alan ölçeğinde (Bölgesel, Ulusal ve Yerel) tanımlanan Arazi Kullanımı ve Arazi Örtüsü (LULC) (Land Use/Land Cover) yöntemi
2. İklim ve biyofiziksel etmenlerle bağlantılı parametrelerin/ değişkenlerin karakterizasyonuna dayanan Çölleşme Analizi
3. Çeşitli ortam göstergelerini (iklim ve biyofiziksel değişkenlerin dinamikleri ve ilişkileri) kullanan LULC Sınıflandırma Analizi
Projenin ürettiği başlıca sonuçlar:
Üç ülkedeki (Portekiz, Brezilya ve Mozambik) seçilmiş çalışma alanları için geliştirilen bir LULC, Çölleşmeye Duyarlılık Göstergesi ve Arazi Bozulumu İndisi haritaları, seti ve;
Bu üç ülkedeki son kullanıcılara sunulan bir DesertWatch Bilgi Sistemi (DW-E IS)
3.3.12.6.2 Bilimsel Desteği
Avrupa Uzay Ajansı ve proje katılımcısı ulusal kuruluşlar projenin bilimsel desteğini oluşturmaktadır.
3.3.12.6.3 Kapsadığı Temalar, Veri ve Göstergeler
DW-E, BMÇMS tarafından belirlenen bazı çölleşme etki göstergelerinin kolay uygulanmasını sağlamaya yönelik olmak üzere, aşağıdaki 3 potansiyel ölçünün sınanmasına dayanan katkılar sağlar:
1. “Arazi Kullanımı Değişikliği” etki göstergesi için Arazi Kullanımı ve Arazi Örtüsü (LULC) haritaları; 2. “Arazi Örtüsü Durumu” etki göstergesi için Arazi Bozulumu İndisi (LDI) ve
3. “Arazi Bozulumu Derecesi” etki göstergesi için Arazi Bozulumu Duyarlılık Göstergesi (ISD).
Bu perspektifte, DW-E projesi, BMÇMS’nin etki göstergeleri konusundaki pilot çalışmalarına gönüllü bir katkı sağlamaktadır.
DW-E Projesi Beyaz Belgede Kullanılan Etki Göstergeleri şunlardır:
Kişi başına su varlığı ya da tüketimi
Arazi kullanımı değişikliği
Bağıl yoksulluk çizgisi üzerinde kalan nüfusun yüzdesi
HİZMETE ÖZEL
Rev.No: 30 Tarih: 27.05.2015
78 / 644 HIDS-PRJ-TürkiyeÇölleşmeModeliRaporu
Toprakların agro-pastoral kullanımı sürdürme kapasitesi
Arazi bozulumunun derecesi
Bitki ve hayvan biyoçeşitliliği
Kuraklık indisi
Arazi örtüsünün durumu
Toprak üstü ve toprak altı karbon stokları
Sürdürülebilir Arazi Yönetimi (SLM) kapsamındaki araziler
3.3.12.6.4 Veri İhtiyaçları
DW-E Projesi Beyaz Belge, ayrıca, etki göstergelerini hesaplamak için kullanılması önerilen olası aday ölçüler olarak, aşağıdaki 22 değişken dizisinin sınanmasını önermiştir:
1. I-KM-a. Su stresi
2. I-LA-a. Su kaynakları üzerindeki baskı 3. I-KM-b. Su varlığı
4. I-LA-b. Su varlığı ve kullanımı
5. I-KM-c. Güvenli (temiz) içme suyuna erişebilen kırsal nüfusun yüzdesi
6. I.LA-c. Su kalitesindeki değişiklik sonucunda iyileştirilmiş içme suyuna erişim durumu 7. II-KM. Arazi Kullanımı Sistemi (LUS) ve Sürdürülebilir Arazi Yönetimi (SLM) uygulamaları 8. II-LA. Arazi Kullanımı Sistemi (LUS) ve arazi kullanımı değişikliği
9. III-KM. Kırsal Yoksulluk Oranı (RPR)
10. IV-KM. Kırsal alanlarda 5 yaşın altında kronik olarak kötü beslenme koşullarındaki çocukların oranı 11. V-KM. Doğum bağlantılı anne ölüm oranı (MMR)
12. VI-LA-a. Arazi bozulumu derecesi
13. VI-LA-b. Ekosistem ilişkili arazi bozulumu derecesi 14. VII-KM. Tarımsal biyoçeşitlilik (bitki ve hayvan)
15. VII-CBD. Seçilmiş ya da gösterge türlerin bolluk ve yayılışındaki eğilimler 16. VIII-KM. Mevsimlik yağış eğilimleri
17. VIII-LA. Aridite eğilimi ve yağış değişkenliği 18. IX-KM. Arazi örtüsü
19. IX-KM&LA. Arazinin üretkenliği
20. X-LA. Toprak üstü ve altı organik karbon birikimleri
21. XI-KM. Arazi Kullanımı Sistemi (LUS) ve Sürdürülebilir Arazi Yönetimi (SLM) uygulamaları 22. XI-LA. Sürdürülebilir Arazi Yönetimi (SLM) kapsamındaki araziler
HİZMETE ÖZEL
TÜBİTAK – BİLGEM – YTE
HİDS PROJESİ TÜRKİYE ÇÖLLEŞME MODELİ RAPORU
3.3.13 DESURVEY
(A Surveillance System for Assessing and Monitoring of Desertification) (Çölleşmenin Değerlendirilmesi ve İzlenmesine Yönelik Gözetleme Sistemi)
3.3.13.1 Amaç ve Kapsam
DeSurvey, arazi kullanım durumunun değerlendirilmesiyle çölleşme için duyarlılık ve erken uyarı sisteminin geliştirilmesini hedeflemektedir. Bu kapsamda, iklim ve insan kaynaklı süreçlerin çölleşme üzerine interaktif etkileri dinamik bir formatta işlenmektedir. Proje, çölleşmenin belirlenmesi ve tahmininde kullanılabilecek bütünleşik süreçlerin bir dizinini oluşturmayı ve EU-ülkesel ölçeğinde uygulanabilir kılmayı amaçlanmaktadır.
Çölleşmenin engellenmesi veya mücadele kapsamında yapılabilecek faaliyetlerin bilinmesine rağmen, uygulama ölçeğinde standart işlem ve süreçler belirgin değildir. Çölleşme belirleme yöntemlerinin önemli bir kısmı deneyseldir ve gözleme dayalıdır (ampriktir) ve bu yöntemlerde daha çok arazi bozulumu göstergeleri dikkate alınmaktadır. Oysa çölleşmenin altında yatan insan-çevre etkileşimi ve süreçlerine bakmak gerekir. Bu nedenle, mevcut yöntemlerin önemli bir kısmı pratik olmayıp, bölgesel ve evrensel ölçekte kullanılabilirlikleri yoktur. DeSurvey bu açığı kapatmak amacıyla, arazi kullanım durumunun değerlendirilmesiyle çölleşme için duyarlılık ve erken uyarı sisteminin geliştirilmesini hedeflemektedir.
Ayrıca, geliştirilen yöntemlerin UNCCD’nin çölleşme riski altındaki alanlarında da test edilmesi planlanmıştır. Bu kapsamda, DeSurvey amaçları;
• Çölleşmeyi sistematik ve dinamik yapısıyla anlamak,
• Çölleşmeyi ve arazi bozulmasını, sosyoekonomik faktörler dâhilinde itici faktörlerin teşhisi yardımıyla belirlemek, mevcut ve kalıtsal çölleşmeyi ayırt ederek çölleşme sıcak noktalarını saptamak,
• Farklı iklim ve sosyoekonomik senaryolar için çölleşmeyi tahmin etmek,
• Objektif ve yeniden üretilebilir yöntem(ler) kullanarak büyük alanlarda çölleşme ve arazi bozulmasını izlemek ve
• Çölleşme süreçleri ile çölleşme riskinin belirlenmesi ve korunması arasındaki bilgi akışını sağlamaktır.
3.3.13.2 Zaman Aralığı ve Güncelliği
Projeye Çölleşme Mekanizmaları ve Çölleşmeye Duyarlılığın Belirlenmesi amacıyla 2005 yılında başlanmış ve çalışmalar 2010 yılında tamamlanmıştır.
3.3.13.3 Kullanan/Katılan Ülkeler, Temsil Kabiliyeti, Ölçeği
DeSurvey, geniş ve farklı alanlarda hizmet veren araştırma kuruluşları ve endüstriyel işletmelerden oluşan 10 EU üyesi ve 6 “Üçüncü Dünya” ülkelerinden olmak üzere toplam 39 ortağa sahiptir. Coğrafik olarak uygulama alanı çölleşmeden etkilenen EU üyesi ülkelerdir. Ancak daha geniş coğrafyalara uygulanabilirliği vardır.
Hali hazırda, modelin ulusal ölçekteki performansı, Portekiz, İspanya, İtalya ve Yunanistan’da test edilmiştir. Ayrıca, model alt-ölçeklerde (bölgesel) Fas, Cezayir, Tunus, Senegal, Çin ve Şili’de denenmiştir. Coğrafik olarak
HİZMETE ÖZEL
Rev.No: 30 Tarih: 27.05.2015
80 / 644 HIDS-PRJ-TürkiyeÇölleşmeModeliRaporu uygulama alanı, çölleşmeden etkilenen EU üyesi ülkelerdir. Ancak daha geniş coğrafyalara uygulanabilirliği vardır. Bu amaçla yöntemin geçerliliği Güney Akdeniz’de (Tunus, Cezayir ve Fas) ve çölleşmeden etkilenen diğer dünya ülkelerinde (Senegal, Kuzey Çin ve Şili) uygulanmıştır. Dolayısıyla temel amaç çölleşmenin belirlenmesine yönelik prototip bir yöntem geliştirmektir.
DeSurvey, çölleşme ve arazi bozulmasının bölgesel ve ulusal ölçekte tarımsal yetkililer tarafından (EU, UNCCD ve riskli alanlardaki işletmeler) anlık ve zamansal çözünürlüğünün belirlenebilmesine yönelik olarak geliştirilmiştir.
3.3.13.4 Türkiye Açısından Ele Alınması
Türkiye açısından ele alınması gerektiği düşünülmektedir.
3.3.13.5 Çalışma/Model Detay Bilgileri
3.3.13.5.1 Seçim Yöntemi
Yöntem işlevsel prototip olarak geliştirilmiş, esnek süreçlerle karakterize edilmiştir. Modelde kullanıcıların biyofiziksel ve sosyoekonomik çevrelerine ve sahip oldukları verilere göre durum değerlendirmesi yapmaları mümkündür.
3.3.13.5.2 Bilimsel Desteği
DeSurvey yaklaşımında iki metodsal nokta vardır. Birincisi formal çölleşme konsepti (deneyimlenmemiş tahribat/ insan-çevre sisteminin sürdürülebilirliğin dışında bırakılması). İkincisi, biyofiziksel ve sosyoekonomik faaliyetlerin proje faaliyetleri kapsamında dinamik olarak sisteme dahil edilmesi. Bu bağlamda, veri ve bilgi değişimi, kullanıcılarla yüzleşme, yayım, eğitim ve gösteri, önemli destekleme faaliyetleri olarak dikkate alınmıştır.
3.3.13.5.3 Doğruluk Oranı, Hassasiyeti vb. Değerler
DeSurvey kapsamında iklim ve sosyoekonomik yapının farklı olduğu bölgelerde (Akdeniz çevresinde, Sahel’de, Moğolistan’da ve Merkez Şili’de) yöntemin test edilmesi sonucu kabul edilebilir ölçülerde sonuçlar alınmıştır.
3.3.13.5.4 Kapsadığı Temalar, Veri, Göstergeler
Projenin kapsamı iklim, sosyoekonomik yapı, arazi kullanım sistemleri ve su kaynaklarının durumudur. Araştırma iskeleti, her biri belirli sayılarda olan iş paketlerinden ibarettir.
DeSurvey, 10 çalışma modülünden oluşmaktadır:
İklimsel zorlama,
Sosyoekonomik zorlama,
Arazi kullanım sistemlerinin hassasiyeti,
Zemin-tabanlı arazi durumunun belirlenmesi ve tahmini,
Arazi yüzey koşullarının belirlenmesi ve izlenmesi için bütünleşmiş uzaktan algılama ve geomatik yaklaşımlar,
HİZMETE ÖZEL
TÜBİTAK – BİLGEM – YTE
HİDS PROJESİ TÜRKİYE ÇÖLLEŞME MODELİ RAPORU
Veri ve bilgi sistemleri,
Entegrasyon ve validasyon,
İlgili faaliyetlerin innovasyonu,
Proje izleme, değerlendirme, planlama ve yönetimi
3.3.13.5.5 Veri İhtiyaçları
İklim ve insan kaynaklı süreçlerle (sosyoekonomi, arazi kullanımı, arazi-durum değişikliği, su kaynakları ve hidroloji) ilgili veri tabanlarıdır.
HİZMETE ÖZEL
Rev.No: 30 Tarih: 27.05.2015
82 / 644 HIDS-PRJ-TürkiyeÇölleşmeModeliRaporu
3.3.14 DIS4ME
(Desertification Indicators System for Mediterranean Europe) (Akdeniz Avrupa’sı İçin Çölleşme Göstergeleri Sistemi)
3.3.14.1 Amaç ve Kapsam
Çölleşme göstergelerinden çölleşme riskinin hesaplanması amaçlanmıştır [Ref 69].
3.3.14.2 Zaman Aralığı ve Güncelliği
Model güncel durumdadır.
3.3.14.3 Kullanan/Katılan Ülkeler, Temsil Kabiliyeti, Ölçeği
Katılan ülkeler Akdeniz ülkeleri (İspanya, İtalya, Portekiz ve Yunanistan) olarak sıralanmıştır. Model istenen ölçekte uygulanabilir niteliktedir.
3.3.14.4 Açıklama
Model Akdeniz Ülkeleri için geliştirilmiştir.
3.3.14.5 Türkiye Açısından Ele Alınması
Model, Türkiye’nin Akdeniz, Ege ve Marmara Bölgelerinde uygulanabilir niteliktedir.
3.3.14.6 Çalışma/Model Detay Bilgileri
3.3.14.6.1 Seçim Yöntemi
Göstergeler çoklu regresyon analizi ile belirlenmektedir.
3.3.14.6.2 Bilimsel Desteği
Daha önce desteklenmiş bir FP-6 Projesinin devamı niteliğindedir.
3.3.14.6.3 Doğruluk Oranı, Hassasiyeti vb. Değerler
Model çalışmaları test aşamasındadır.
3.3.14.6.4 Kapsadığı Temalar, Veri, Göstergeler
Modelin kapsamı toprak ve iklim göstergeleri, sosyal ve ekonomik göstergeler, bitki örtüsü ve kurumsal göstergeler şeklinde belirlenmiştir.
3.3.14.6.5 Veri İhtiyaçları
Arazi Kullanımı, toprak, bitki örtüsü, sosyal ve ekonomik veriler, iklim, yeraltı suları, tuz girişimi modelin veri ihtiyaçlarını oluşturmaktadır.
HİZMETE ÖZEL
TÜBİTAK – BİLGEM – YTE
HİDS PROJESİ TÜRKİYE ÇÖLLEŞME MODELİ RAPORU
3.3.15 DISMED
(Desertification Information System for the Mediterranean) (Akdeniz Bölgesi İçin Çölleşme Bilgi Sistemi)
3.3.15.1 Amaç ve Kapsam
DISMED’in amaçları;
• Akdeniz’in kuzeyindeki Avrupa ülkelerinde çölleşme sorununun analizi, • Bölgede çölleşmeye yol açan potansiyel göstergelerin belirlenmesi,
• Çölleşme riski olan alanların ve bu alanlarda çölleşme şiddetinin belirlenmesi ve,
• Çölleşme konusunda ilgili ülkeler arasında, ülkeler ve bölge bazında etkileşimi sağlamak şeklinde sıralanmıştır.
Proje, Akdeniz ülkelerinde çölleşmeyle mücadele ve kuraklığın etkisini azaltma yönünde önlem alma ve politikalar geliştirmek için ulusal yönetimlerin kapasitelerini geliştirmektir. Amaca ulaşmak için ülkeler arası iletişimin güçlendirilmesi, bilgi ve veri değişiminin sağlanması ile risk altındaki alanlardaki fiziki ve sosyoekonomik koşulların izlenmesi, kapsamlarının değerlendirilmesi, arazi bozulumunun şiddeti ve eğiliminin izlenmesi gibi işlemler yapılması amaçlanmıştır.
Akdeniz bölgesinde ulusal ve alt-ulusal ölçeklerde yürütülmekte olan toprak bozunumuyla mücadele programları genelde verilere dayalı olmaktan çok ampirik değerlendirmelere ve kalitatif analizlere dayalı olarak yapılmaktadır. Bunun nedeni ilgili kurumlar, uzmanlar ve politikacılar arasında yeterli bir iletişimin olmamasıdır.
Ülkelerin Ulusal Eylem Planları, ulusal enstitüler arasında sınırlı bir bağlantı olmasından dolayı ortak ve homojen verilere dayandırılmamaktadır. Sonuçta Akdeniz ülkeleri ulusal ve bölgesel politikaları yeterli ve uyumlu değildir.
3.3.15.2 Zaman Aralığı ve Güncelliği
Geliştirilmeye güncellenmeye açık niteliktedir. Yeni veriler, yeni bilgiler, yeni göstergelerin girişleri yapılabilir. İlgisiz veya yetersiz olanlar devreden çıkarılabilir niteliktedir.
3.3.15.3 Kullanan/Katılan Ülkeler, Temsil Kabiliyeti, Ölçeği
Model, biri öncü model (yani DIS4ME), diğeri de onun geliştirilmiş bir versiyonu olan DISMED modeli şeklinde değerlendirilebilir. Öncü Model (yani, DIS4ME) Akdeniz’in Kuzeyindeki Avrupa ülkeleri için hazırlanmıştır (Portekiz, İspanya, İtalya, Yunanistan). Akdeniz’in her iki tarafındaki ülkeler (Portekiz, İspanya, İtalya, Yunanistan) ve (Fransa, Tükiye, Fas, Cezayir, Tunus, Mısır) projeye katılmıştır.
3.3.15.4 Açıklama
Model geliştirilme sürecinde olduğu için, geliştirilmiş yeni formları izlenmelidir. Mevcut haliyle de değerlendirmeye alınabilecek yararlı yönleri bulunmaktadır. Modele, üç uzman tarafından [Jane Brandt (İng.), Nichola Geeson(İng.), Anton Imeson (Hol.)] tarafından kaleme alınmış ve buna ek olarak, bu modele 15 uzman tarafından (İtalya,
HİZMETE ÖZEL
Rev.No: 30 Tarih: 27.05.2015
84 / 644 HIDS-PRJ-TürkiyeÇölleşmeModeliRaporu İngiltere, İspanya, Portekiz, Yunanistan) katkı sağlanmıştır. Model, geliştirilmeye ve test edilmeye açık olup kalibre edilebilir niteliktedir.
3.3.15.5 Türkiye Açısından Ele Alınması
Bundan sonra gelen alt-bölümlerde açıklanan özellikler dikkate alındığında, Türkiye açısından yararlı olabilecek