Fert Sayısı İtibariyle Hane Gruplarının Ortalama ve Kişi Başına Düşen Gelirleri.6

Fert sayısına göre gruplandırılmış hanelerin yıllık ortalama geliri Tablo 2’de yer almaktadır.

Tablo değerleri, fert sayısı itibariyle oluşturulan her grubun hane toplam gelirlerinin, her grupta yer alan hane sayısına bölünmesi ile elde edilmiştir. Hesaplamalar, Düzce ilindeki bütün yerleşim birimlerini içerecek şekilde İl geneli (veya toplam), Düzce kent merkezini içerecek şekilde Düzce il merkezi ve Düzce il merkezi dışındaki yerleşim birimlerini içerecek şekilde diğer yerleşim yerleri olmak üzere üç temel başlık altında yapılmıştır. Çalışmanın bundan sonraki bölümlerinde yerleşim birimleri esasına dayalı hesaplamalar için burada yapılan tanımlama kullanılacaktır.

Buna göre, İl genelinde ve diğer yerleşim yerlerinde 7 kişilik haneler en yüksek yıllık ortalama gelire sahip iken, Düzce il merkezinde 4 kişilik haneler en yüksek ortalama geliri elde etmektedir.

Diğer taraftan, il geneli ile diğer yerleşim yerlerinde 1 kişilik, Düzce il merkezinde ise 6 kişilik haneler en düşük yıllık ortalama gelire sahiptir.

Genel olarak, hanelerin yıllık ortalama geliri fert sayısı ile orantılı olarak artma eğilimindedir.

Ancak, bu eğilim bütün yerleşim birimlerinde 3 ile 5 kişilik haneler tarafından bozulmaktadır.

Bunun nedeni, Düzce il merkezinde iki kişilik hanelerde yaşayan fertlerin her ikisinin de sürekli çalışıyor olmasıdır. Ancak, çocuk üçüncü bir fert olarak aileye katıldığında, çalışan kadın ev hanımı statüsüyle işgücünden çekilmektedir. Kadının iş gücünden çekilmesi üç kişilik hanelerin ortalama gelirinde önemli sayılabilecek bir düşüşe neden olmaktadır. Diğer taraftan, 5 kişilik hanelerde en az bir yaşlı veya çalışamaz durumdaki kişinin varlığı, hanede gelir getiren ortalama kişi sayısını düşürdüğü gibi, ortalama geliri de düşürmektedir.

Tablo 2. Fert Sayısı İtibariyle Gruplanmış Hanelerin Yıllık Ortalama Geliri (Milyon Tl)

0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 9000 10000

Ortalama Gelir .

İl Geneli 4325,4 6373,0 5631,2 7475,4 6051,7 7351,6 9095,0

Düzce İl Merkezi 6346,9 3986,9 7787,3 5117,1 3648,5

Diğer Yerleşim yerleri 3835,0 6380,7 6145,0 7331,8 6268,7 8045,9 9237,6

1 2 3 4 5 6 7+

Fert sayısı itibariyle gruplandırılmış hanelerde kişi başına düşen yıllık ortalama gelir Tablo 3’te yer almaktadır. Tablodaki değerler, her hane grubunun toplam gelirinin, her hane grubunda yer alan hanelerde yaşayan toplam fert sayısına bölümü ile elde edilmiştir. Tablo, bir kişilik hanelerin ortalamalarını içermemektedir çünkü, bir kişilik hanelerin istatistiki olarak anlamlı olabilecek genel ortalamasını verecek sayıda veri elde edilememiştir.

Buna göre, il genelinde iki kişilik hanelerde yaşayan fertlerin kişi başına düşen yıllık ortalama geliri en yüksek değere sahiptir. Bunun başlıca nedeni iki kişilik hanelerde hanehalkı reisi ile eşinin genelde sürekli çalışıyor olmasıdır. Daha önceki bölümde de görüldüğü gibi, hanede fert sayısının artması ortalama gelir getiren kişi sayısını azaltmakta ve burada da görüldüğü gibi gelir getiren kişi sayısının azalması kişi başına düşen geliri de düşürmektedir.

En düşük ortalama gelir, Düzce il merkezinde 6 kişilik haneler ve diğer bütün yerleşim birimlerinde 7 ve daha fazla fert barındıran haneler için elde edilmiştir.

Bu bulgulara göre, hanelerin kalabalık olması ile hanede bulunana fertlerin işgücüne dahil olmama ihtimalinin yüksekliği arasında doğru yönlü bir ilişki vardır. Bu nedenle, işgücüne dahil olmayan fertlerin sayısındaki fazlalık, kişi başına ortalama geliri düşürmektedir. Başka bir ifade ile, hanelerde gelir getiren fert sayısının toplam fert sayısıyla aynı oranda artmaması, hanelerde kişi başına düşen ortalama gelirdeki azalmanın temel nedenlerinden birini oluşturmaktadır.

Tablo 3. Fert Sayısına İtibariyle Gruplanmış Hanelerde Kişi Başına Düşen Yıllık Ortalama Gelir (Tüm Fertler, Milyon TL)

2.3.3 Toplam, Ortalama ve Kişi Başına Düşen Gelir

İl geneli ve yerleşim yerlerine göre hanelerin toplam, ortalama ve kişi başına düşen yıllık gelirleri Tablo 4’te yer almaktadır. Tabloda görüldüğü gibi, il genelinde anket uygulanan hanelerin yıllık toplam geliri 2 Trilyon 909 Milyar 117 Milyon TL’dir. Hanelerin yıllık ortalama geliri 6 Milyar 687 Milyon TL ve aylık gelir 608 Milyon TL’dir. Bu verilere göre Düzce geneli için kişi başına düşen yıllık ortalama gelir 1 Milyar 654 Milyon TL olarak hesaplanmıştır. Kişi başına düşen yıllık ortalama gelirin ABD doları cinsinden değeri ise yaklaşık olarak 1.181’dir³. Düzce il merkezinde anket uygulanan hanelerin yıllık toplam geliri 564 Milyar 742 Milyon TL’dir. Hanelerin yıllık ortalama geliri 6 Milyar 72 Milyon TL ve aylık gelir 552 Milyon TL’dir. Bu bulgulara göre, Düzce il merkezi için kişi başına düşen yıllık ortalama gelir 1 Milyar 651 Milyon TL olarak hesaplanmıştır. Kişi başına düşen yıllık ortalama gelirin ABD doları cinsinden değeri ise yaklaşık olarak 1.179’dur.

Düzce il merkezi dışındaki yerleşim yerlerinde anket uygulanan hanelerin yıllık toplam geliri 2 Trilyon 344 Milyar 375 Milyon TL’dir. Hanelerin yıllık ortalama geliri 6 Milyar 854 Milyon TL ve aylık gelir 623 Milyon TL’dir. Bu verilere göre, bu yerleşim yerleri için kişi başına düşen

0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500

Ortalama Gelir

İl Geneli 3186,5 1877,1 1868,9 1210,3 1225,3 1116,0

Düzce İl Merkezi 3173,5 1329,0 1946,8 1023,4 608,1

Diğer Yerleşim Yerleri 3190,4 2048,3 1833,0 1253,7 1341,0 1129,4

1 2 3 4 5 6 7+

yıllık ortalama gelir 1 Milyar 655 Milyon TL olarak hesaplanmıştır. Kişi başına düşen yıllık ortalama gelirin ABD doları cinsinden değeri ise yaklaşık olarak 1.182’dir.

Tablo 4. Hanelerdeki Ortalama Kişi Sayısı Ve Kişi Başına Düşen Ortalama Gelir (Milyon TL) Toplam Düzce İl

Merkezi

Diğer Yerleşim Yerleri

Toplam Kişi Sayısı 1.816^a 359 1.457

Toplam Hane Sayısı 449 98 351

Hanede Bulunan Ortalama Kişi Sayısı 4,04 3,66 4,15

Hanelerin Yıllık Toplam Geliri 2.909.117 ^b 5.64.742 2.344.375

Hanelerin Yıllık Ortalama Geliri 6.687,6 6.072,5 6.854,9

Hanelerin Aylık Ortalama Geliri (11 ay) 607,9 552,1 623,2

Kişi Başına Düşen Yıllık Gelir (Milyon TL) 1.654,8 1.651,3 1.655,7

Kişi Başına Düşen Yıllık Gelir ($) 1.181$ 1.179$ 1.182$

a 2001 yılı boyunca hanede bulunan kişi sayısıdır. Askerlik, hastalık, öğrencilik vb. gerekçelerle hanede bulunmayan kişileri içermemektedir.

b Hanedeki en az bir kişinin gelir beyanı güvenilir bulunmadığı durumda hanenin toplam geliri hane esaslı gelir analizlerinin dışında tutulmuştur. Bu değer izafi kira gelirlerini içermemektedir.

Yerleşim yerleri itibariyle hane, fert sayısı ve toplam gelirlerin dağılımı Tablo 5’te verilmektedir.

Buna göre, İl merkezindeki hanelerin yüzde 21,8’i toplam gelirin yüzde 19,4’üne sahip iken, diğer yerleşim birimlerindeki hanelerin yüzde 78,2’si toplam gelirin yüzde 80,6’sına sahiptir. Bu değerlere göre, İl merkezinde, hanelerin yüzde 1’i toplam gelirden yüzde 0,89’luk (19,4/21,8) pay alıyor iken, diğer yerleşim birimlerinde yüzde 1,03’lük pay almaktadır. DİE’nin 1994 yılında Türkiye için gerçekleştirdiği gelir dağılımı çalışmasında ise, kentsel kesim için daha yüksek bir oran elde edilmiştir. Buna göre, Türkiye genelinde kentsel kesim için bu oran yüzde 1,2 ve kırsal kesim için yüzde 0,7’dir. Türkiye geneli ile karşılaştırıldığında, Düzce ilinde kırsal kesim toplam gelirden daha fazla pay almaktadır.

Kırsal kesimin gelirdeki payının yüksek çıkmasında 1999 yılında meydana gelen deprem felaketinin bir etkisi olabilir. Depremden sonra varsıl ailelerin depreme karşı daha güvenli olduğu gerekçesi ile, kırsal kesimlerde yeni inşa edilen müstakil veya villa tipi evlere taşındığı gözlemlenmiştir.

Tablo 5. Yerleşim Yerleri İtibariyle Hanehalkları Ve Toplam Gelir Dağılımı (Yüzde)

Toplam Düzce İl Merkezi Diğer Yerleşim Yerleri

Toplam Kişi Sayısı 100.00 19,8 80,2

Toplam Hane Sayısı 100.00 21,8 78,2

Hanelerin Yıllık Toplam Geliri 100.00 19,4 80,6