Sayı Grubu Biçimindeki Sıfatlar

Onluklar arası sayılar bir sonraki onluğa atılacak adımlar olarak düĢünülür ve buna göre adlandırılır (Tekin, 2003b:128).

iki yigirmi oruntakı öŋ orun ermez (ÜĠ 105a-8) “Asla on iki duyum alanındaki renk alanı(nda tutulmuĢ renk) değildir.”

altı yegirmi yaĢıŋa eçim kagan ilin törüsin ança kazgantı (KT-D31) “On altı yaĢında, amcam Hakanın devleti için Ģöyle baĢarılar kazandı.”

kaŋım kagan yiti yegirmi erin taĢıkmıĢ (KT-D11) “Babam Hakan on yedi adamla baĢ kaldırmıĢ.”

bir otuz yaĢıŋa çaça seŋünke süŋüĢdümiz (KT-D32) “(Kül Tigin) yirmi bir yaĢında (iken) General Çaça ile savaĢtık.”

türük iliŋe altı otuz yaĢıma… (ġU-K4) “Türk devletine yirmi altı yaĢımda iken…” ...maytrısmit yiti otuz ülüĢ ulug nom bitigig bititü tegintimiz (M 1-36) “...yirmiyedi bölümlü Maytrısimit adlı büyük din kitabını, biz aciz kullar yazdırdık.”

sekiz otuz yaĢıma yılan yılka türük elin anta bulgatdım (Ta-D5) “Yirmi sekiz yaĢımda, yılan yılında Türk yurdunu o zaman karıĢtırdım.”

…iki kırk kut buvanlıg irü belgüke… (M 13-56) “…otuziki mukaddes alamet…” …üç engim sansar içinde bir elig orunlarta… (AY 133-16) “…üç bölümlü Samsara içinde, kırk bir (türlü) yerlerde…”

165

Yan, yana kullanılan sayı adları, sayı sistemi dıĢında sıfat grubu oluĢturabilirler:

tay bilge tutuk yablakın üçün bir eki atlıg yablakın üçün kara bodunum öltüŋ yetdiŋ (ġU-D5) “Tay Bilge Tutuk‟un ve bir iki ün sahibi kiĢinin kötü uygulamaları yüzünden (ey) halkım! öldün, mahvoldun.”

Sayı adı + sayı adı yapısındaki sayı grubu:

otuz beş burkanlarka yükünmiĢ üçün… (ETġ 10-292) “Otuz beş burkan önünde hürmetle eğilmiĢ olduğum için…”

ne yime yalaŋuklarnıŋ elig yiti kolti altı yüz tümen yıllar ertser timin ök raurap tamuda bir kün bir tün bolur (M 83-24) “Ġnsanların 57 Koti ve 600 000 yılı geçse, bu sırada Raurava cehenneminde bir gün bir gece olur.”

Sayı adı + on / yüz / bin / on bin (katı) yapısındaki sayı grubu:

belde turgan biş-on oğlan… (ETġ 29-5) “Belde duran elli yiğit…”

…ayayu yüz on küün yakturup… (ETġ 22-14) “…saygı göstererek, bin mum yaktırıp…”

eki yüz yıl olurmıĢ (Ta-D1) “İki yüz yıl hüküm sürmüĢler.”

anıŋ eli üç yüz yıl el tutmıĢ (Tes-K2) “Onun devleti üç yüz yıl yaĢamıĢ.”

…ol biş yüz satıgçılarda bir bilür er sartbav satıgçılar ulugı ol kalın satıgçılarıg… (KĠP-45) “…o beş yüz satıcıdan bir bilgili kiĢi, (bir) kervan baĢı, (yani) satıcıların büyüğü, bu birçok satıcıyı…”

kamagı yeti yüz er bolmıĢ (KT-D13) “(Sonunda) hepsi yedi yüz kiĢi olmuĢlar.”

tokuz yüz er baĢı toykun ulug tarkan bukug bıŋa (Ta-B8) “Dokuz Yüz Er(lik kuvvet) baĢı Toykun Ulug Tarkan Bukug Bınga”

ıĢbaras beş bıŋ er baĢı alp ıĢbara seŋün yaglakar (Ta-B7) “IĢbaralar: Beş Bin Er(lik kuvvet) BaĢı IĢbara Sengün Yaglakar”

bir tümen bodun kazgantı (Ta-K1) “on bin (kişilik) bir halk kazandı.” biş tümen kalp sansarta… (ETġ 20F-213) “Elli bin devirlik samsara‟da…”

166

...biĢ pançaki toyınlarag sekiz tümen teŋrilerig kutgarmıĢın... (M 1-30) “...beĢ rahibi ve 80 000 ilahı kendisine çektiğini...”

yüz miŋ sansız kalp öd öze ögüp erdgüsüz… (ETġ 9-100) “Yüz binlerce sayısız devrelerde övmekle bitirilmez…”

muntada ınaru elig (k)olti altı yüz tümen yıl ert(ser) bu çambudvip uluĢ üç türl(üg) ulug çog yalınka tükellig bolgay (M 20-5) “Öteden beri elli … sayısız (6 000 000) yıllar geçince, bu dünya üç çeĢit büyük ıĢığa sahip olacak.”

…yüz miŋ tümen kalp üdlerke tegi nomlap sözlep tüketinçsiz titir (AY 165-3) “…yüz bin tümen (1.000.000.000) kalpa çağlara değin anlatıp söyleyerek bitiremezler.”

sayı grubu + sayı grubu (+…) yapısındaki sayı grubu:

...altı yüz sekiz on kolti kalp üdün bo yirtinçüde turu... (AY 185-14) “...altı yüz seksen Koti Kalpa, devir bu dünyada kalıp...”

…tört erdnilig yarataglag sekiz tümen tört miŋ kent uluĢlarda barçada baĢtın… (M 3-15) “…dört cevherle mücehhez 84 000 Ģehirin hepsinden üstün…”

...sekiz tümen tört miŋ tınlıglar alkugun tzökerinçsiz burkan kutıŋa köŋül turgurdılar (KĠP-219) “...84 000 canlı varlığın hepsi, anlaĢılması güç Burakanlığa inandılar.”

...tokuz on sekiz miŋ kolti nayut tümen kiĢiler yeme ök arhant kutın bultılar (AY 186-8) “...doksan sekiz bin Koti, Nayuta on bin insan daha Arhant kutsallığını buldular.” ne üçün tip tiser yüz (yıl) yaĢadım tünüg adıra sanasar tört tümen üç miŋ iki yüz tünler ertdi (M 9-7) “Neden? Yüz yıl yaĢadım, geceler dikkatle sayılacak olsa 43200 gece geçti.”

yene sekiz on tört yüz miŋ kata altun tilgenlig yiti ertinike tükellig çakravart kan boltum (AY 187-22) “Yine sekiz yüz kırk bin defa, altın tekerlekli yedi mücevhere eksiksiz Cakravartin han oldum.”

sayı adı + artuk yapısındaki sayı grubu:

yarıkınta yalmasınta yüz artuk okun urtı (KT-D33) “(Kül Tigin‟i) zırhından (ve) kaftanından yüzden fazla okla vurdular.”

167

sayı adı + artukı + sayı adı yapısındaki sayı grubu:

kıırk artukı yeti yolı sülemiĢ (KT-D15) “…kırk yedi kez sefer etmiĢ.”

...yüz artukı kır(k t)ümen yek (yavlak) biliginge katılıp ögsüz köŋülsüz kelti (H-XII) “...yüz (zait) kırk tümen Ģeytan, kötü niyetle, katıĢarak akılsızca duygusuzca geldiler.” takı kalmıĢ tört yüz tokuz on artukı biş bodisvtlar (birgey)ler (M 8-15) “Geriye kalan 495 bodhisattva, (sonra) girecekler.”

bularnaŋ ara aŋ üst(ü)n miŋ yüz artukı tört elig bire (ulug) sançip atlıg (ta)mu erür (M 81-36) “Bunların içinde en üstün olanı 1144 mil (büyüklüğünde) Sanjiva adlı bir cehennemdir.”

sayı adı+(r)Ar + sayı adı yapısındaki sayı grubu:

...ikirer yegirmi yoçan idiz körkle körü kanınçsız astuplar ıdıp... (AY 176-16) “...on ikişer Yojana yüksekliğinde, güzel, bakmaya doyulamayan Stupalar yükseltip...”

sayı grubu + sıfat tamlaması yapısındaki sayı grubu:

ötrü bu üç miŋ ulug miŋ yirtinçü yir suv özeki kimi osuglug altı türlüg tebredi kamĢadı (M 18-15) “Bundan sonra bu sayısız dünyalar, tıpkı su üzerindeki bir gemi gibi altı defa sallandı.”

takı yime birük bu üç miŋ ulug miŋ yir suvda tolu yavlak yek içgek erser… (KĠP-29) “Ve yine bu sayısız memleketlerde birçok kötü, (insan yiyen) devler bulunsa…”