Satış Teşvikin Önemi

Satış teşvik dünyanın en eski ikinci mesleği olarak tanımlanır. Pazarda satılacak bir ürün ya da hizmet varsa, tanıtımın bir türüne ihtiyacın olmaması çok nadir bir durumdur (Horchover, 2002: 19).

Tam rekabet koşullarının geçerli olduğu günümüz piyasalarında birbiriyle benzer işler yapan çok sayıda firma ortaya çıkmıştır. Firmalarla doğrultulu olarak ürün ve marka sayısında da artışlar gözlemlenmiştir. Bu artan ürünler ve markalar arasından tüketiciler kendilerine en uygun olanı seçmek zorunda kalmıştır. Satış teşvik tam da burada devreye girmiş, firmalar bu yöntemle benzer ürünleri tüketicilere satabilmiştir (Yılmaz, 2012: 16).

Satış teşvik çağımızın en önemli ve en etkili tutundurma faaliyetlerinden birisidir. Çünkü reklam ve halkla ilişkiler gibi faaliyetler tüketiciye bir marka, ürün ya da hizmete karşı satın alma isteği uyandırabilir ama satın alma sürecinde tüketicinin aklını çelen başka bir ürün karşısında etkisiz kalabilirler. Satışın gerçekleşeceği son evreye kadar reklam ve halkla ilişkiler etkili değildir. İşte satış teşvik bunu yapabilen nadir tutundurma yöntemlerindendir (Aşman, 2004: 147).

Satış teşvik artık gündelik yaşamımıza kadar girmiştir. Alışveriş için girdiğimiz bir AVM de bile birbirine benzer birçok ürünle karşılaşmaktayız. Bu ürünler arasından genelde yanında hediyesi olan promosyonlu ürünleri tercih etmekteyiz. Bu yüzden de hedef müşterisine çok çabuk ulaşmayı ve başarılı bir satış gerçekleştirmeyi isteyen firmalar satış teşvik politikalarına önem vermek durumundadır (Kuru, 2011: 31).

Satış teşvik faaliyetlerine verilen önem gün geçtikçe artmaktadır. Bu verilen önemin artış sebeplerini şu şekilde sıralayabiliriz (Özaslan, 2011: 49-50):

 Firma sahiplerinin satış teşviki daha iyi kavramış olması,  Ürünlerin ve markaların artık çok fazla olması,

 Piyasada birbirlerine benzer birçok markanın olması ve firmaların bu markaları pazarlama konusunda zorluklar yaşaması,

59

 Reklam maliyetlerinde artış gözlemlenmesi; Reklamlara harcanan paradaki aşırı artış firma sahiplerini satış teşvike yönlendirmiştir,

 Müşterinin satış teşvik faaliyetlerine reklamlardan daha fazla ilgi duyması.

Satış teşvik, toplumda reklamın ve diğer tutundurma faaliyetlerinin ulaşamadığı yerlere ulaşarak ürünleri, markaları tüketicilerin akıllarına adeta kazımaktadır. Kısacası satış teşvikin tahminlerin üstünde tanıtım yapma gücü vardır (Kuru, 2011: 31).

Tablo 3. Tutundurma Karması Elemanlarının Karşılaştırılması

Kriterler

Reklam Satış teşvik Halkla ilişkiler Kişisel satış

Zaman Uzun süreli Kısa süreli Uzun süreli Kısa/uzun süreli Hitap özelliği Duygusal Mantıksal Duygusal Mantıksal Değer Fiziksel değil Fiziksel Fiziksel değil Fiziksel Temel amaç İmaj/marka

bağlılığı Satış arttırma

Samimi duygular geliştirme

Satış ilişkilerini artırma

Karlılığa katkı Orta düzey Yüksek düzey Düşük düzey Yüksek düzey

60

İKİNCİ BÖLÜM

SOSYAL MEDYA KAVRAMI, TANIMI, ÖZELLİKLERİ, TARİHÇESİ, GELENEKSEL MEDYA İLE ARASINDAKİ FARKLAR, AVANTAJ VE

DEZAVANTAJLAR, PAZARLAMASI VE PLATFORMLARI

1. SOSYAL MEDYA KAVRAMI

Günlük temaşalar içinde oluşan değişimler toplumsal hayatın her alanında kendini hissettirmiştir. İletişim alanında gerçekleşen değişiklikler de bunlardan biridir. İletişim teknolojisinin ilerlemesi ve gösterdiği değişim azımsanamaz derecededir. Gündelik hayat üzerindeki etkisi açık bir şekilde kanıksanır durumdadır. Teknolojik ilerleme ve bununla birlikte internette meydana gelen birtakım değişikliklerin ortaya çıkması bu durumun zorunlu sonucudur. Bu sonuç yeni araçların kullanılmasına ve yeni kavramların ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Bu yeni kavramlardan biri de sosyal medyadır (Aydın, 2015: 5).

Yaşanan hızlı değişim kitle iletişim araçlarına da yansımış ve geleneksel kitle iletişim araçlarına yüklenen sorumluluklar değişerek onların görevini internet tabanlı bilgi teknolojisinin yeni kaynakları üstlenmiştir. Böyle bir durum günümüzde sosyal medya veya yeni medya gibi isimlerle anılan bir kavramı oluşturmuştur. İnternetin toplumsal yaşam üzerinde bu denli etkili olması beraberinde bu durumun sorgulanmasını da meydana getirmiştir. İnternet sayesinde sınırlar ortadan kalkmış farklı kültürlerdeki kişiler tanımadıkları birçok kişiyle iletişime geçerek farklı ülkelerle bağlantılar kurabilmiştir. Yenidünya sisteminde zaman ve yer kavramları anlamlarını değiştirmiş ve internet, kişilerin iletişim ortamlarına henüz tanınan bir sistemi eklemiştir (Çemrek vd., 2014: 63).

İlk başlarda kitle iletişim araçlarıyla başlayan sosyal medya hareketi, daha sonraları internet ve bilgisayarın birer parçası olarak anlatılmaya başlamıştır. Bu konudaki düşünceleriyle McLuhan’ın görüşleri aydınlatıcı bir öneme sahiptir. McLuhan yeni kitle iletişim araçlarının Web 2. 0 ile gelişim kademeleriyle ilgili, bireylerin hayatları üzerinde ki sosyal etkisi hakkında önemli ifadeler kullanmıştır. Bu konuda daha çok olumlu ifadelere yer verirken bu tür araçların toplumsal hayatı

61

ne denli kolaylaştırdığı hakkında da önemli bilgileri ortaya koymuştur (Onat ve Alikılıç, 2008: 1113).

Sosyal medya kavramına ilişkin birçok farklı kaynakta farklı tanımlamalara rastlanılmıştır. Sosyal medya türüne bir örnek olan Wikipedia’da sosyal medya kavramı “Web 2,0’ın insanların hizmetine sunularak kullanımının sağlanmasıyla; aynı zamanda bu kullanımın kullanıcıyla işlemesi sürecinde tek taraflı bilgi paylaşımının yerine çift taraflı ve eş zamanlı bilgi paylaşımına geçilmesine imkân tanıyan çoklu paylaşım ağı” olarak ifade edilmiştir. Sosyal medya sayesinde tek taraflı olan bir hizmet değil çok taraflı ve aynı zaman dilimi içerisinde gerçekleşen medya sistemi gündeme gelmiştir (Barutçu ve Tomaş, 2013: 8).

Sosyal medya kavramı Gunelius (2011: 10) tarafından, “katılım sohbet ve mülakata dayanan Web 2.0 temelli online yayın ve iletişim araçları” olarak tanımlanmıştır.

Sosyologların çalışma alanına giren sosyal medya kavramsalı toplumsal hayat bağlamında da inceleme alanına girmiştir. Bu söylem hakkında önemli fikirleri olan Stanley Milgram (1967) sosyal medya üzerine dile getirdiği “küçük dünya” tanımı ile insanların, bağlantılar yoluyla iletişime geçme fırsatını gözler önüne sermiş ve bu tür araçlarla yapılan iletişimin güçlenmesiyle internet ortamının etkisinin arttığını dile getirmiştir. Sosyal medyanın bir başka tanımı da internet kullanıcılarının iletişimi yoğun bir şekilde çevrimiçi olarak kullanmalarına imkân sağlayan, içerik paylaşımı ve kişisel yorumlar konusunda ortam hazırlayan aktivitelere dayalı sosyal ağ siteleri olarak yapılabilir (Özdemir vd., 2014: 59).

Sosyal medyaya ilişkin birçok tanım yapılmasına rağmen genel kabul görmüş bir tanım söz konusu bir değildir. Genel bir tanımla sosyal medya; kullanıcılarının çevrimiçi platformlarda kendilerini anlatmak, diğer kullanıcılarla iletişimde bulunmak, bir konu üzerine açılan gruplarda yer almak ve bu platformlara düşünce, yorum ve paylaşımlarıyla yardım etme fırsatı tanıyan sosyal içerikli web siteleridir (Köksal ve Özdemir, 2013: 325).

Sosyal medyaya ilişkin en bariz tanım şu şekildedir: Bireylerin internet vasıtasıyla zamana ve mekâna ait olmaksızın giriştikleri, fikir veya düşünce iletme işlemidir. İnternet ortamının yarattığı her türlü imkân ve sınırsızlıkları insanların kullanmalarına olanak sağlayan bir beyanda bulunma işlemini gerçekleştiren yapıdır. Bireyler aynı zamanda bu yolla karşılıklı olarak iletişim kurabilmekte ve görüşler

62

alabilmektedir. İnternet ortamı sosyal medya ile birlikte kişilerin birbirleri ile olan iletişimlerinde kolaylıklar getirmiş, aynı zamanda sosyal ortamlarda kişisel düşünce ve beğenilerini paylaşma imkânı sağlamıştır. Sosyal medya bu yapısı itibariyle köklü bir sisteme dayandırılmış ve büyük alanlara hitap ederek geniş mercekli bir yapıyı oluşturmuştur (Çalışır, 2015: 118-119).

Sosyal medya bilgilerin paylaşımı ve görüşlerin iletilmesi bağlamında halk ile birlikte yapılan çeşitli sitelerce işlev gören bir sistemi oluşturur. Bu sistem hayatımızın odak noktalarında artık daha önemli bir işlev olmuş ve hayatımızı yönlendirecek konuma gelmiş bir uygulamayı oluşturmuştur. Sosyal medya kavram olarak medya kavramını içinde barındırsa da geleneksellikten daha öteye gitmektedir. Biricikliğini hissettirdiği en önemli noktalardan birisi; herhangi bir bireyin sosyal medya ile ilgili veri tabanlarını yani kendi medya içeriğini oluşturabilmesi ve bunlarla ilgili görüşlerini bildirerek katkı sağlayabilmesidir (Solmaz vd., 2013: 24-25).

Sosyal medyanın daha kolay tanımı ise şu şekildedir: Web 2.0 teknolojilerinin işlev gördüğü iletişim ortamlarıdır. Yapılan her türlü işlem, konuşma, bağlantı ve katılımların sonucundan Web 2.0 durakları, iletişim araçları, siteleri ve çevrimiçi yayınların gerçekleştiği yer şeklinde de tanımlama yapılabilir. İnternet ortamını son derece hızlı bir şekilde halka benimseten sosyal medya, bilginin aktarılmasında farklı düşünce ve deneyimlerin web siteler tarafından paylaşımına da imkân sağlar (Kocabaş, 2016: 71).

Sosyal medya bilgi ve görüş alışverişinin yanında, gündelik hayat içinde yol gösteren bir pusula gibi bireyleri yönlendirmektedir. Sosyal medya vazgeçilmez bir araç olarak kullanılmaya başlanmış ve toplumsal hayatta önemli bir konumu işgal etmiştir. Söz konusu olan bu konumundan işletmelerde kendilerine pay çıkararak sosyal medya uzantılı pazarlama yapmaya çalışmışlardır (Terkan, 2014: 59).

Sosyal medyanın, popülaritesinin artmasındaki en önemli nedenlerden biri, kişilere çevrim içi ortamlarda kendilerini anlatma ve tercihlerini açıklama imkânı sağlamasıdır. Böyle bir fırsat karşısında sosyal medyanın gelişen pazar ortamında önemli bir rol alacağı tahmin edilmektedir. Sosyal medya, internet temelli birçok kanaldan oluşmaktadır. Bu kanallar sosyal ağlar, video ve resim paylaşım siteleri, bloglar, microbloglar, wikiler, e-mailing vb. dir. İsmi geçen kanallar aracılığıyla sıfır maliyetle ekinliklerin düzenlenmesi, tüketicilerle iletişime geçilmesi, onların düşünce

63

ve tekliflerine daha kısa bir zamanda ulaşma imkânının olması tüm kurumlar için büyük yarar sağlamaktadır (Köksal ve Özdemir, 2013: 326).

Tüketiciler artık bir mal veya hizmeti alabilmek için öncelikle sosyal medya ile gerçek kullanıcı yorumlarına, Facebook’a vb. sitelerden yardım alarak işlemlerini başlatmakta ve tamamlamaktadırlar. Diğer kullanıcılar gibi kendileri de ürün ya da hizmet hakkında görüşlerini aksatmadan aynı şekilde kullanıcılara ve alıcılara iletmektedirler (Hashımzada, 2015: 35).

Sosyal medyanın izleyici kitlesi üzerinde etkileri ele alan bir bağlamı vardır. Geleneksel medya çoğunlukla insanlara hüküm veren bir şekle bürünürken bu yapı zamanla değişmiş, izleyici topluluklar tüketici olmaktan ziyade e-tüketici olmaya başlamıştır. Üretici ile tüketici kelimelerinin karışımından meydana gelen sosyal medya; kullanıcılarının edilgen bir yapıdan sıyrılıp, etken olarak işlev gören bir platforma dönüşmesini sağlamıştır. Başka bir ifadeyle izleyici/kullanıcı sosyal medya platformu ile üretici/anlam yaratan bir alana sahip olmuştur (Ünür, 2016: 156-157).

Sosyal medyanın çok boyutlu incelenmesinde meydana gelen ve sosyal boyutuyla ilgili ele alınan “kendini temsil” kavramı; toplumsal hayatta bireylerin etkileşimleri doğrultusunda, kendilerini temsil eden internet ortamındaki izlenimini kontrol etme duyusuyla ilgilidir. Kişinin kendisinin yarattığı siber ortamda kendini temsil etme ile ilgilidir. Örneğin kişisel bir web sitesi oluşturma isteği, internet ortamında kendini tanıtma ihtiyacıyla ortaya çıkar. Kişi kendisini temsil edecek web sitesini kendi imajı doğrultusunda şekillendirerek kendi istekleri, duyguları, sevdiği veya sevmediği yönler ile ele alan bir sistemi oluşturur (Başer, 2014: 12).

İnternet sosyal medya araçlarının tabanını oluşturan bir yapıya sahiptir. Kullanıcılara farklı faaliyetlerini aynı anda gerçekleştirebilecekleri ortamı sunmaktadır. İletişim, paylaşma, haberleşme ve sosyalleşme bu faaliyetlerin bazılarıdır. Poster (1997) bu konuda sosyal medyanın ilk aracı olan internet kavramı için sadece bir iletişim ortamı değil aynı zamanda toplumsal bir mekân diyerek önemine yenisini katmıştır. İnternet aracılığıyla basit bir hayat yaşayan bireyler etkileşim ve iletişim ile birlikte farklı bir statüyle karşılaşarak hem üretici hem de tüketici konumuna geçebilmektedir. Bu bağlamda Sosyal medya (Gürcan, bt: 110);

 Bireylerin sosyalleşme amaçlı kullandıkları bir araç,

 Kullanıcılar arasındaki iletişimi daha basite indirgeyen çevrimiçi platformlar,

64

 En yakın ve en uzak kişilerle bile rahatça iletişime geçilmesine imkân veren ortam,

 Etkinin dağılımını basitleştiren imkân ve imtiyaz olarak adlandırılabilir.

Sosyal medya kavramına kullanım açışından bakıldığı zaman her ne kadar karmaşık bir yapıda olduğu düşünülse de basit bir iletişim yapısına sahiptir. Bu kullanım kolaylığı sosyal medyayı daha sık gündeme gelen bir yapı haline getirmiştir. Sosyal medya üzerinden daha iyi ve basit iletişimler kurulabilmektedir. Sosyal medya her türlü içerik ve bilgiler açısından kullanıcılar için bir kolaylık alt yapısı sunmaktadır (Vural ve Bat, 2010: 3353).