Sanal İletişim Teknolojiler

Sanal iletişim ortamları çok farklı teknolojileri kullanıcılarının farklı amaçları doğrultusunda kullanmalarına olanak sağlamakla birlikte bunların içinden bazıları diğerlerine göre daha çok kullanılmaktadır. Bu teknolojiler şunlardır:

• Anında mesajlaşma (Instant messaging-IM): Bu, insanların küresel çapta anında bağlantı kurmasına olanak sağlayan bir teknolojidir. Bu servsilere örnek olarak, Meebo, AIM Google Talk, Yahoo IM ve Windows Live verilebilir. Bu servisler kullanıcılarının, iletişim kurmak, paylaşmak ve ortaklaşa bir şeyler yapmalarını kolaylaştırmaktadır.

• Belge paylaşımı (Document sharing): Bu yazılım, kullanıcılarının dosyaları paylaşımına olanak sağlamaktadır. Paylaşılacak olan belgeler bu yazılım sayesinde yüklenmekte, istenirse bu begelere kontak yöneticisi ve grup takvimi gibi uygulamalar da eklenebilmektedir.

• Belge yönetimi (Document management): Belgelerin ne zaman oluşturulduğu, yeniden gözden geçirildiği, yayınlandığı, kullanıldığı, ve silindiği gibi bilgileri içereren, var olan belgeler içerisinde aranılanın kolaylıkla bulunması ve paylaşılmasını sağlayan yazılımlardır.

• CD (Compact disc): Bilgisayar verisinin metin, grafik ve ses olarak saklayan bir teknolojidir. Hem çoklu medya hem de webin olanaklarından yararlanabilen bu teknoloji etkileşimli bir ortam yaratarak kullanıcısına ele aldığı konularda derinlemesine bilgi sağlamaktadır.

• Cep telefonları ve İnternet telefonu (İnternet telephony-VoIP): Kolayca taşınabilen, kapsama alanı geniş cep telefonları, telefon teknolojisinde devrim niteliğindedir. Cep telefonları içerisinde bilgisayar benzeri işlevleri yerine getiren akıllı telefonlar,

(smartphone) minyatür bir bilgisayarı telefon özelliklerine sahip olarak kullanıcısına sağlamaktadır.

İnternet telefon ya da İnternet protokolleri üzerinden ses aktarımı (VoIP) kişiye telefon hatlarının yerine İnternet bağlantısını kullanarak telefon görüşmesi yapmaya olanak sağlamaktadır. Bu türde servislerin bazıları, kullanıcılarına aynı servisi kullanan başka kişileri aramalarına bazıları ise her türlü telefon numarasını aramalarına (bölgesel ya da uluslararası vb…) olanak sağlamaktadır (http://www.loc.gov/rr/scitech/tracer-bullets/voiptb.html).

• Çevrimiçi oylama (Web based-Internet-Online voting): İstenilen konuda insanların görüşlerini, tutumlarını ya da deneyimlerini öğrenmek amacıyla özel yazılımlar aracılığıyla düzenlenmektedir. Sonuçların belirlenmesinde de bu yazılımlar kullanılmaktadır.

• Çevrimiçi sohbet (Online chat): İnternet üzerinden gerçekleştirilen iletişim biçimlerinden biri de sanal ortamda sohbettir. Genel olarak –pek çok sohbet türü ve ortamı vardır- iki ya da daha fazla kişinin metin tabanlı mesajları, gerçek zamanlı olarak değiştirmesine olanak sağlamaktadır. Bu değiş tokuşu anında mesajlaşma, Internet Relay Chat (IRC) ve talker gibi sohbet sistemleriyle gerçekleştirilmektedir (Okin, 2005, s.254).

• Ekstranet (Extranet): İnternet üzerinde ya da başka iletişim sistemlerinde yer alan ancak genel kamuya kapalı olan ve birden fazla şirket, müşteri, ortak ya da girişimci tarafından kullanılan intranet olarak ifade edilmektedir   (http://www.intoweb.com/articles/article3.php).

• Elektronik beyaz pano (Electronic whiteboard-interactive whiteboard): Toplantılarda, sınıflarda, tartışmalarda kullanılan, etkileşimli olanlarında bilgisayarın göstericiyle bağlantılı olduğu bir araçtır. Bilgisayarda yüklü olan her

türlü programla kullanılabilmektedir. Panoya yazılan notları elektronik ortamda saklamaya olanak sağlamaktadır. Ayrıca etkileşimli beyaz pano, bir sunum esnasında izleyenlerden gelen geribildirimleri saklayacak sistemlerle bütünleşik olabilmektedir.

• Elektronik posta (e-mail): E-posta, İnternetin en görünen özelliğidir ve web iletişiminin merkezindedir. E-posta çok kullanıcıya da adapte edilebilecek olan iki taraflı bir uygulamadır. Masaüstü bilgisayarlar, el ve kablosuz cihazlarla erişimi olanaklı olan esnek bir araçtır. E-posta metin dosyaları, görüntü, ses, video ya da veritabanı materyallerini listedeki bireylere ve çok sayıdaki alıcıya iletmektedir (Dartnell, 2006, s.23).

• Grup takvimi, Şebeke takvimi, Takvim yazılımı (Group calender, network calendar,

Calender software): Gruplar ya da bireyler etkinliklerini planlamada, yönetmede ve

etkinlik bilgilerini paylaşmada bu yazılımlardan yararlanmaktadır.

• Haber grubu (News group): E-postadan daha karmaşık olan haber grubu insanların belirli konuları tartışmalarına olanak sağlayan yazılım uygulamasıdır. Mesajlar genellikle, konulara ve alt konulara göre sınıflandırılmıştır. Bazı konu başlıklarının altında mesaj olmadığında kapalıdır ve grup üyeleri ihtiyaç duyduğunda açılmaktadır. Bir elektronik haber grubunda mesajlar bireylere değil konulara yöneliktir. Bu durum, mesajlar imzalandığı sürece bireyleri ötekilerinin mesajlarını yanıtlamaktan alı koymamaktadır. Haber grubu içinde bağlantıya geçen bireyler genellikle geleneksel e-posta aracılığıyla iletişim kurmaktadırlar (Lévy, 2001, s.81).

• İnternet: İnternet yalnızca tek bir iletişim teknolojisi değildir. İletişim için farklı teknolojilerin bir toplamıdır. Bu nedenle İnternet, pek çok alt sistemin kapsamı olan bir sistemdir ve her bir alt sistem de kendi iletişim türüne sahiptir. Teknolojik ve

toplumsal değişikliklere yanıt olarak, İnternette yeni iletişim çeşitleri ortaya çıkmaktadır (Thurlow, Lengel ve Tomic, 2004, s.32).

• İntranet: İnternet protokol teknolojilerini kullanan özel bir bilgisayar ağıdır. Bu ağda güvenli bir şekilde belirli bir kuruluş içindeki bilgi paylaşılabilmektedir (Callaghan, 2002).

• İntraweb: Belirli bir gruptaki, örgütteki ya da topluluktaki insanların erişebildiği web siteleridir. Pek çok büyük şirket, bilgi sistemlerinin bir parçası olarak intraweblere sahiptir. Bunlarda; çalışanlara, örgütsel yapı, şirket sözleşmeleri, insan kaynakları belgeleri, begeler, gündem, düzenlemeler, haberler, uygulamalar, kurallar ve yardım dosyaları türünde bilgiler sağlanmaktadır.

• Listserv (Electronic mailing list-elektronik posta listesi): Teknik olarak belirli bir posta listesi yazılım paketi türünün adıdır. Kullanıcı gönderdiği elektonik postanın farklı insanlara ulaşmasını bu yazılımla sağlamaktadır. Lyris ListMamager, Sympa ve GNU Mailman gibi farklı liste yönetim yazılımları 1986’dan beri geliştirilmiştir (Crumlish, 2004, s.76).

• Karar alımını destekleyici sistemler (Decision support systems-DDS): Etkileşimli olan bu yazılım sistemleri, karar alımı etkinliklerini desteklemek üzere tasarlanmıştır. Bunlar, ham veriden yararlı bilgiyi çekip alarak karar alınmasına yardım etmektedir.

• Kişisel sayısal asistanlar (Personal digital assistants): Bunlar avuçiçi bilgisayarlar olarak da bilinmektedir. Dokunmantik ekranları, İnternet, intranet, ekstaranet bağlantıları vardır. Ayrıca ses özellikleri telefon (akıllı telefonlar) olarak kullanılmalarını sağlamaktadır.

• Peer to peer (P2p): İki bilgisayar arasında verilerin kopyalanmasını sağlayan program protokolüdür.

• Planlama yazılımı (Scheduling software): Zaman yönetiminde, çalışanların çalışma programlarını ayarlamalarında ve randevuları düzenlemelerinde kullanılan bir yazılımdır. Tüm çalışanların girip bilgileri kontrol edebileceği şekilde kurum içi olarak düzenlenebilmektedir.

• Portallar (Web portal-public portal): E-posta, forumlar, arama motorları ve çevrimiçi alış-veriş gibi hizmetleri kullanıcılarına sağlayan web siteleridir.

• Takım yazılımları, Grup yazılımları, İşbirliği yazılımları (Teamware, Groupware,

Collaborative software): Bu yazılımlar ortak bir hedefi gerçekleştirmek amacıyla

bir araya gelmiş insanların işbirliği içerisinde çalışmaları için geliştirilmişlerdir. İnternet üzerinden ücretsiz olarak indirilebilenleri olduğu gibi ücretli olarak satın alınanları da bulunmaktadır.

• Tartışma panosu (Discussion board): Senkronize olmayan bir iletişim aracı olan tartışma panosu, bireylerin çevrimiçi bir soru ya da yorum göndermelerine olanak sağlamaktadır. Aynı tartışma panosuna üye olanlar bunları okuyarak yorumda bulunabilmektedirler. Tartışma forumları; tartışma panelleri, bülten panosu (bulletin board) ve mesaj panolarıyla aynı sisteme göndermede bulunmaktadırlar (http://www.edtech.vt.edu/edtech/id/ocs/discuss.html).

• Telekonferans (Teleconference): Telefon ya da İnternet aracılığıyla bir toplantının gerçekleştirilmesidir. İnternet üzerinden gerçekleştirilende taraflar konuşmanın ötesinde, uygulamaları paylaşabilmektedirler. Telekonferansın bir türü olan videokonferans (Video-conference-videoteleconference) iki ya da daha fazla yerin, anlık görüntü ve ses aktarımıyla iletişim kurmasını sağlayan telekomünikasyon

teknolojilerini ifade etmektedir. AT&T 1970’lerde Amerika’nın bazı büyük kentlerindeki konferans odalarını birbirine bağlayan Picturephone Meeting Service adı altında bu teknolojiyi hizmete sokmuştur. Cisco da video konferans sağlayan pek çok şirketten biridir (Noll, 2001, s.196).

• Web: 1990’larda bilimsel bilginin değişimi için web geliştirilmiştir. Web, İnternet aracılığıyla birbirine bağlanan bilgisayar sunucularının sistemidir. Bu sistem, HTML (hypertext markup language) dosyalarının değişimini desteklemektedir. Web tarayıcılarının (browser-Netscape, Navigator ve Internet Explorer gibi) yardımıyla bu dosyalar sade metinden renkli zengin metne çevrilmiştir (Thurlow, Lengel ve Tomic, 2004, s.28).

Akademik araştırmacıların sürekli vurguladıkları üzere, İnternet ve web teknik olarak eş anlamlı değildir. Kelimenin tam anlamıyla web teknoloji içinde bir teknolojidir. İnternetin yalnızca bir parçasıdır. Belgelerin, dosyaların transfer edildiği bir teknolojidir. Ancak dil iletişim için neyse web de İnternet için odur. Web, yapılan her şey olarak sayılmasa da daha büyük bir sistemde ana öğedir. Web tarafından ev sahipliği yapılmamış, giderek daha az iletişim türü İnternette yer almaktadır. E-posta, sohbet, forumlar, duyuru panoları, gruplar ve daha pek çok iletişim türü web tabanlıdır (Thurlow, Lengel ve Tomic, 2004, s.29).

• Web anketleri (Web survey): Web anketler özel yazılımların kullanılması sonucunda oluşturulmaktadır. Verilerin toplanması ve çözümlemesi aşaması bu yazılımlar sayesinde hızlanmaktadır.

• Web Günlüğü (blog-weblog): Web günlüğü ilk olarak 1990’ların sonunda İnternet aracılığıyla başlamış ve giderek popüler olan kendini ifade etmenin bir yolu olmuştur. Bir çeşit web sitesi olan web günlüğünde günlük kayıtlardan, tartışmalı sorunlara ve bazen de haber olan olayların raporlarına kadar çeşitli yazılar yer almaktadır. Yazım stili gündelik ve kişiselden daha resmi gazeteciliğe kadar

çeşitlenmektedir. Kişisel ya da genel web günlüğü elektronik yayıncılığın giderek artan popülariteye sahip olan bir biçimidir (Bell Bery, Roekel, Hoffman ve Crissy, 2004, s.10).

• Webinar: Video konferans teknolojisinin desteğiyle gerçekleştirilen webinar isimli program, web konferanslarının özel bir türüdür. Genellikle eğitsel amaçlarla kullanılmakta olan webinarlardan web temelli olan seminer, sunum, ders ya da çalıştaylar için yararlanılmaktadır. Webinarlar tek yönlü olabildiği gibi izleyicilerin katılımına daha açık olarak da düzenlenebilmektedir. Bu program sayesinde sayısı binlere ulaşabilen izleyiciye sunum gerçekleştirilebilmektedir.

Sanal iletişim ortamlarında yukarıda belirtilen teknolojilerin kullanılabilmesi için bazı destekleyici teknolojilere gereksinim duyulmaktadır. Bu teknolojilerin neler olduğu aşağıda açıklanmaktadır.