Daha önce de belirtildiği üzere TMK m.565/b.4 uyarınca sağlararası bir kazandırmanın tenkis edilebilmesi için, maddenin diğer bentlerindeki tenkise tâbi sağlararası kazandırmalardan farklı olarak geriye dönük bir zaman sınırlaması getiril- memiĢ, mirasbırakan tarafından kazandırmada bulunulurken saklı pay kurallarını etkisiz kılma amacı ile hareket edilmesi hâlinde mümkün kılınmıĢtır144
. Bu sebeple
141 ĠNAN/ERTAġ/ALBAġ, s.344; TURANBOY, s.98-99; GÖNENSAY/BĠRSEN, s.87; NAR,
s.190.
142 EREN, Tenkis, s.93; OĞUZMAN, Miras, s.231; ĠNAN/ERTAġ/ALBAġ, s.344; ĠMRE,
Miras, s.419, dn.49; BAYGIN, Tasarruf Nisabı, s.167.
143
Yarg. HGK, E.1988/2-772, K.1988/983, T.30/11/1988, “Davacı, mirasbırakanın davalı lehine bir kısım mallarını temlik ettiği tarihte saklı pay sahibi bulunmadığına göre mirasbırakan, mallarını mirastan mal kaçırmak amacı ile temlik etmiĢ sayılmaz. Özellikle, davacının mirasbırakanın davalı lehine temlikinden itibaren yedi sene sonra, mirasbırakan tarafından evlat edinilmiĢ olması temlikin mirastan mal kaçırma kastı ile yapılmadığını gösterir” (www.kazanci.com). Aynı yönde; Yarg. 2.HD., E.1990/10212, K.1991/867, T.22/01/1991 (YKD, Y.1991, C.17, S.6, s.841).
144 Yarg. 2.HD., E.2007/15457, K.2009/331, T.20/01/2009, “Mirasbırakan dava konusu taĢın-
mazdaki hisselerini 24.02.1975 tarihinde oğlu Y.‟ye kayıtsız Ģartsız bağıĢlamıĢ, bağıĢ iĢleminden yirmiyedi sene sonra 20.01.2002 tarihinde ölmüĢtür. Mirasbırakanın dava konusu taĢınmazlar haricinde Çankırı Orta ilçesinde ondokuz parça taĢınmazının daha bulunduğu da anlaĢılmaktadır. Miras bırakanın ölümünden bir yıldan daha önceki zamanda gerçekleĢtirdiği bağıĢlamalar ancak saklı payı zedeleme kastıyla yapıldığının açıkça belli olması halinde tenkise tabi tutulur (TMK.md.565/4). Toplanan delillerden davalıya yapılan bağıĢın saklı payı zedeleme kastıyla yapıldığı ispat edilememiĢtir. Bu durumda davanın reddine karar verilmesi gerekirken yazılı Ģekilde hüküm kurulması usul ve yasaya aykırıdır”
49
de mirasbırakanın saklı pay kurallarını ihlâl etme amacıyla hareket ettiğinin ispat edilmesi gerekir.
Mirasbırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılma amacıyla hareket ettiğini ispat yükü TMK m.6 uyarınca tenkis talep eden saklı pay sahibi mirasçıya aittir145
. Tarafların haklarını dayandırdıkları olguları ispatla yükümlü olmaları kesin kural olamayıp, aksine yasal düzenleme yapılması mümkündür146
. Ancak TMK m.565/b.4‟te bu Ģekilde aksine bir düzenlemeye yer verilmediği için genel kuraldan ayrılmayıp, tenkis talebine dayanak olan “kazandırmanın saklı payları etkisiz kılma amacıyla yapıldığı” olgusunun kural olarak talepte bulunan saklı pay sahibi mirasçı tarafından ispatlanması gerekir. Ġspat yükümlülüğü altında olan saklı pay sahibi mirasçı mirasbırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılma amacıyla hareket ettiğini her türlü delille ispat edebilir147
.
Yargıtay‟ın yerleĢik içtihatlarına göre malvarlığının değerinin çok altında bedel karĢılığında devredilmesi148
, mirasbırakanın malvarlığının büyük bir kısmını
(ÖZUĞUR, s.269). Aynı yönde bkz. Yarg. 16.HD., E.2011/395; K.2011/1578, T.29/03/2011 (TEKDOĞAN, s.191); Yarg. 2.HD., E.2008/18842, K.2009/21, T.13/01/2009 (ÖZUĞUR s.273); Yarg. 2.HD., E.2008/19924, K.2009/561, T.22/01/2009 (TEKDOĞAN, s.192).
145 Yarg. 1.HD., E.2016/3794, K.2016/3455, T.22/03/2016, “Somut olayda, temliki tasarruflar
mirasbırakanın ölüm tarihinden evvelki bir yıldan daha önce gerçekleĢtirildiğine göre, önce - likle anılan tasarruflar bakımından saklı payı zedeleme kastının varlığının davacı tar afça ispatlanması zorunludur. Ne var ki, davacılar tarafından saklı payı zedeleme kastı kanıt - lanmıĢ değildir. Hâl böyle olunca, asıl ve birleĢtirilen davanın reddine karar verilmesi gere - kirken, yanılgılı değerlendirme ile tenkis isteminin kabulüne karar verilmesi isabetsizdir” (karararama.yargitay.gov.tr).
146 ĠNAN/ERTAġ/ALBAġ, s.345; BAYGIN, Tasarruf Nisabı, s.167.
147 OĞUZMAN, Miras, s.231; AYAN, Miras, s.207; SEROZAN/ENGĠN, s.240; ÖZTAN,
s.99; BAYGIN, Tasarruf Nisabı, s.167; UYAR, Üç Müessese, s.415.
148 Yarg. 1.HD. E.2014/15137, K.2016/ 3426, T.22/03/2016, “Somut olaya gelince; olgular,
açıklanan ilkeler çerçevesinde değerlendirildiğinde; mirasbırakanın dava konusu taĢınmazı temlikinde gerçek irade ve amacının diğer mirasçılardan mal kaçırma olmadığı, taĢ ınmazda mirasbırakanın annesinin mezarının yer aldığı, mirasbırakanın taĢınmazı satın alması için önce davacıya teklif götürdüğü kabul görmemesi üzerine davalının satın aldığı, miras - bırakanın davacıdan mal kaçırmasını gerektirecek bir nedenin bulunmadığı açıktır. Diğer
50
devretmesi149, bağıĢlamanın satıĢ olarak gösterilmesi150, kazandırmanın yakın hısımlar lehine yapılmıĢ olması151, mirasçıların bazılarına önemli miktarda
kazandırmada bulunulması152
hâlleri mirasbırakanın saklı pay kurallarını etkisiz
taraftan akitte gösterilen bedel ile gerçek bedel arasındaki farkın tek baĢına muvazaanın kanıtı sayılamayacağı da kuĢkusuzdur” (karararama.yargitay.gov.tr).
149 Yarg. 1.HD., E.2015/15105, K.2015/14980, T.22/12/2015, “Mahkemece, birleĢen 200 3/
1458 E. sayılı davanın iddianın ispat edilemediği gerekçesi ile reddine; asıl dava ile, birleĢen 2003/1422 E. sayılı davalarda tapu iptal ve tescil istemlerinin reddine, tenkis istemlerinin kabulüne karar verilmiĢtir. Asıl ve birleĢen davalardaki temlik lerle mirasbıra- kanın malvarlığının tamamına yakın bölümünün davalılara bağıĢ yolu ile devredildiği gözönüne alındığında, mirasbırakanın saklı payı ihlal kastı açıktır. Mahkemece asıl davada 57,58,59 ve 60 parsel sayılı, birleĢen 2013/1422 E. sayılı dosyada davaya konu 113-155 parsel sayılı (122,123 ve 128 parsel sayılı taĢınmazlar hariç) taĢınmazlar yönünden tapu iptal isteminin reddi ile tenkis isteminin kabulüne karar verilmesinde kural olarak bir isabetsizlik bulunmamaktadır” (karararama.yargitay.gov.tr).
150 Yarg. 1.HD. E.2014/16443, K.2016/10868, T.06/12/2016, “Somut olayda, tüm dosya içeriği
yukarıda değinilen ilkelerle birlikte değerlendirildiğinde; muris ...'nin baĢkaca taĢınmaz - larının da olduğu, dava konusu taĢınmazını davalı oğluna satmasını gere ktiren somut ve geçerli bir nedeninin bulunmadığı, davalının da ödediğini savunduğu satıĢ bedeli konusunda belirttiği delillerin satıĢın gerçek satıĢ olduğuna kanaat uyandıracak nitelik taĢımadığı; dava konusu taĢınmazın mirastan mal kaçırma amacıyla davalıya muvazaalı biçimde temlik edildiği anlaĢılmaktadır. Hâl böyle olunca, davanın kabulüne karar verilmesi gerekirken, yanılgılı değerlendirme ile reddedilmesi isabetsizdir” (karararama.yargitay.gov.tr).
151 Yarg. 1.HD., E.2014/17149, K.2016/5994, T.12/05/2016, “… ÇekiĢmeli yerlerin resmi akit
tarihindeki değerleri ile o tarihteki gerçek satıĢ değerleri arasında açık ve aĢırı nispetsizlik bulunduğu, mirasbırakının özellikle, o tarih itibariyle mal satma ihtiyacının olmadığı, davalının ise, alım gücünün bulunmadığı mirasbırakanın torunu davalı ...'e çok düĢük bedelle temlik etmesinin makul ve zorunlu bir sebebinin bulunduğunun tespit edilemediği görülmektedir. Böylece elde edilen tüm deliller yukarıdaki ilkelerle birlikte değerlendiril - diğinde, mirasbırakan tarafından alım gücü bulunmayan torununa yapılan temliki iĢlemlerin kız çocuklarından mal kaçırmak amacıyla dolayısıyla muvazaalı olduğu sonucuna varılmak - tadır” (karararama.yargitay.gov.tr).
152 Yarg. 2.HD., E.2004/4820, K.2004/5820, T.05/05/2004 “Murisin 44.000 Euro tutarındaki
parasını 31.01.1996 tarihinde Kütahya P. ġubesine oğlu Üzeyir adına hesap açtırarak, onun adına yatırdığı anlaĢılmaktadır. Murisin alıĢılmıĢın dıĢında oğlu adına hesap açtırıp para yatırması bağıĢlamadır. Saklı pay kurallarını etkisiz kılma amacıyla yapıldığı da açık ve tartıĢmasızdır” (YKD, Y.2005, C.31, S.5, s.678-679). Yarg. 1.HD., E.2014/13470, K.2016/74, T.11/01/2016, “Dosya içeriğine, toplanan delillere, hükmün dayandığı yasal ve hukuksal gerekçeye, delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına ve özellikle davalı tarafından vekil sıfatıyla yapılan temlikte davalının da kabulüne göre 29.000,00 TL. olan satıĢ bedelinin, davalıya mal edilmesinin amaçlandığı, baĢka bir ifade ile dava konusu taĢınmazın satıĢ bedelinin, taĢınmazı vekil sıfatıyla satan davalıda kaldığı, bu Ģekilde
51
kılma amacıyla hareket ettiğine karinedir. Ancak bu hâllerde dahi mirasbırakanın saklı pay kuralarını ihlâl etme amacıyla hareket edip etmediği somut olayın özellikleri dikkate alınarak değerlendirilir. Saklı pay kuralarını ihlâl etme amacının olmadığı ispatlanabilir153
.
D. Uygulamada Sık Rastlanan Tenkisi Mümkün