2.2. AFGANSTAN’DA SALIK HZMETLER
2.2.5. Salkla lgili Geliimi Engelleyen Faktörler
2001-2002 yllarnda Amerika Birleik Devletlerinin Afganistan’a müdahalesinde Afganllar dardan bir müdahalenin gerekliliini fark etmilerdir. Ancak yabanc desteinin, ülkenin tüm gereksinimlerini karlamak için yeterli güce sahip olmas imkanl deildir. Örnein ülkenin hukuk sistemi, hukuk devletlerinin uygulamalarna aykrdr. Çünkü, nüfusun %70-80’i birbirinden bamsz, izole ve uzak vadi içlerine kurulmu köylerde yaamaktadr ve kendi iç adalet sistemlerini iletmektedirler. Onlara göre tarihsel aktan dolay merkez hükümet, bask ve zulüm anlamna gelmektedir. Bu, tek tek, yüz yüze gelerek, geni bir proje çalmas ile çözülebilecek bir sorundur.
Afganistan’da ele alnmas gereken öncelikli iki konu salk ve eitimdir. Ancak uyuturucu problemi çözülmezse salk ve güvenlik sorunlarnn devam edecei de tespit edilen bir gerçektir (Tarzi, 2007. Aktaran: Dye, 2007).
Güvenlik sorunu, Afganistan’da salk hizmetlerinin gelimesinde en önemli engeldir. Özellikle Afganistan’n bat ve güneyindeki pek çok bölgeye BPHS henüz ulaamamtr. Komu ülkelerden Afganistan’a gelen bir çok kalifiye salk çalan da ücretlerin çok düük olmas sebebiyle ksa sürede geri dönmülerdir. Ayrca düük ücretler, krsal kesimde çalmak için önemli bir engeldir (Hanif, H., 2007).
Halen Afganistan Salk Bakanlnn kapasitesi çok yetersizdir. 1980’lerde balayan beyin göçü neticesinde en iyi salk çalanlar, Afganistan Salk Bakanl için deil, Sivil Toplum Örgütleri ve Birlemi Milletlerin kollar için çalmay tercih etmektedirler. Afganistan Salk Bakanl tüm bu olumsuzluklara
ramen halkna salk hizmeti vermek üzere gayretli çalmalarn sürdürmektedir. Yine de NGO’lar, halihazrda Afganistan’daki salk hizmetlerinin %80’i üretmektedir. Tüm bunlara ramen Afganistan Salk Bakanl ile Sivil Toplum Örgütleri arasnda çok az iletiim ve koordinasyon mevcuttur.
Ülkede istikrar salandkça daha önce komu ülkelere snm olan mültecilerin Afganistan’a geri dönüleri hz kazanmtr. Örnein 2002 ylnn ilk üç çeyreinde 3 milyon çocuk okula balamtr. Mültecilerin bu hzl geri dönüü, gda güvensizlii ve yetersizlii, ehir ve krsal kesimde barnma problemleri, sosyal ve ekonomik problemler gibi pek çok sorunu da beraberinde getirmitir. Bu nedenle Birlemi Milletler ve ortaklarnn doal afetlerle mücadele, salgnlar ve çocuk felci hastal ile mücadele, patlamam mühimmat arama çalmalar, hijyen faaliyetleri gibi çalmalar ivme kazanmtr (UNAMA, 2002. http://wwww.reliefweb.int/ Eriim Tarihi: 1 Aralk 2007).
Afganistan’n yeniden yaplandrlmas konular içinde inaat faaliyetleri de önemli bir sorundur. Bir çok i adam ve müteahhit Kabil’de inaat projeleri anlamalar yapmaktadrlar. Bir çou i merkezleri ve ofis inaat olan bu projeler, Afganllarn u andaki ihtiyac deildir. Afganistan’a geri dönen bir çok mülteci akan suyu olmayan, kötü atk alt yaps ve kt kaynaklar bulunan krsal alanda yaamaktadrlar. Ülkeye gelen yabac parann harcanmasyla ilgili bir düzensizlik yaanmaktadr ve halkn sava yllar srasndaki olumsuz yaam koullar hala devam etmektedir (Tarzi, 2007. Aktaran: Dye, 2007).
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
AFGANSTAN’DA SVL HALKI ASKER SALIK BRMLERN TERCH ETMEYE YÖNLENDREN NEDENLERE YÖNELK BR ARATIRMA
Daha önceki bölümlerde salk hizmeti ve hasta memnuniyeti konular açklanm, salk hizmetlerinin iyiletirilmesinin sadece tbbi açdan tedavi baars salanmas anlamna gelmeyecei, konunun sosyal boyutunun da önemli bir yere sahip olduu vurgulanmtr.
Tbbi konulardaki teknolojik üstünlükler ve/veya gelimilikler hastalarn iyileme süreçlerinde katk salamaktadr. Ancak hastalk psikolojik bir çöküntüye yol açtndan sürecin sosyal yönü ön plana çkmaktadr. 1980’lerden itibaren bu boyutla ilgili hasta memnuniyeti konusunun aratrlmas çalmalarda yerini almtr.
Afganistan’da sivil halkn asker hastanelerini tercih etme nedenlerini aratran bu aratrma hastalarn, asker hastanelerinden, sivil hastanelerden farkl olarak memnuniyet boyutlarnn tespit edilmesi amaçlanmtr. Hasta memnuniyet boyutlarnn belirlenmesi, salk hizmetlerinin gelitirilmesinde önemli bir yere sahiptir. Bu bölümde geri kalm ve gelimekte olan bir ülke olan Afganistan’da gerçekletirilmi bir aratrma yer almaktadr. Aratrmann Afganistan salk hizmetlerinin gelitirilmesine katk salayaca deerlendirilmektedir.
3.1. ARATIRMANIN AMACI VE ÖNEM
Aratrmada Afganistan’n bakenti Kabil’de kurulmu olan ve sivil halka da hizmet veren asker hastanelerinden hizmet alan Afgan halknn, bu hastaneleri tercih etme nedenlerinin belirlenmesi amaçlanmtr.
Hasta memnuniyeti, salk hizmeti kalitesinin ölçülmesinde yer alan önemli belirleyicilerden ve salk hizmetlerinin temel çktlarndan biridir. Salk hizmetlerinde hasta memnuniyeti; hastalarn salk hizmetinden aldklar ya da bekledikleri faydalara, hastalndaki olumlu gelimelere, hizmetten bekledii performansa, hizmetin sunuluunun sosyo-kültürel deerlere uygunluuna bal bir
fonksiyonu olarak karmza çkmakla beraber, salk hizmetlerinin tasarmnda ve yönetiminde de önemli bir yere sahiptir.
Bu aratrmada, Afganistan örneinde sivil halkn asker hastaneleri tercih etme nedenleri aratrlrken, sivil halkn yabanc kaynakl asker hastaneleriyle ilgili memnuniyet düzeyleri ortaya konulacaktr. Aratrma ile Afganistan’da farkl sosyo- kültürel deerlere sahip, birden fazla ülke tarafndan iletilen ve sivil halka da hizmet veren asker hastanelerinin daha uyumlu, verimli ve etkili hizmet vermeye yönlendirecek verilere ulalabilecei deerlendirilmektedir.
Ayrca, uygulanan soru formunun ikinci bölümünden elde edilen cevaplar ile ülkenin mevcut salk ileyiinin halk tarafndan alglan eklinin irdelenmesi suretiyle ülke salk sisteminin gelitirilmesine faydas olacak veriler elde edilebilecei deerlendirilmektedir.
Afganistan’da sivil halk, askeri salk birimlerini tercih etmeye yönlendiren nedenlere yönelik aratrmann sonuçlarnn asker hastanesi personeli, Afganl hastalar ve Afganistan yerel salk hizmeti planlayc ve sunucular ile paylalmasn müteakip özetle aada belirtilen katklar getirmesi beklenmektedir:
Asker Hastaneleri açsndan;
x Asker hastanesi personelinin, salk hizmeti verdii sivil hasta profilini daha iyi tanmas ve iletiimlerini güçlendirmesi,
x Hasta memnuniyetini artrarak asker hastanelerinin olumlu imajn destekleyecek önlemlerin belirlenmesi,
x yiletirme ve gelitirme ihtiyac olan alanlarn tespit edilmesi, x Özdenetim imkan,
Afganl hastalar açsndan;
x Yabanc askeri salk personeli ile iletiimlerinin gelimesi,
x Yerel salk hizmetlerinden beklentilerinin neler olabileceine dair bilgi sahibi olmalar,
Afganistan’n yerel salk hizmeti sunucular açsndan;
x Yerel salk hizmeti sunumundaki iyiletirme ve gelitirme ihtiyac olan alanlarn tespit edilmesi,
x Salk hizmetlerinin gelitirilmesi için ayrlan bütçenin daha objektif kriterlerle deerlendirilmesi.