Sağlık iletişimi ölçeği

Açımlayıcı faktör analizi: Ölçeğin örtük yapısını belirlemek için öncelikle açımlayıcı faktör analizi yapılmıştır. Faktör analizinde ilgili veri setinin uygunluğunu belirlemek için Kaiser Mayer Olkin (KMO) ve Barlett testleri yapılmıştır. Elde edilen bulgular, KMO=. 758 ve Barlett = 1053,702 olduğunu göstermiştir. Faktör analizinde KMO değerinin. 60 ve üzerinde olması Barlett testinin de anlamlı bulunması önerilmektedir (Pallant, 2009; Büyüköztürk, 2007). KMO ve Barlett değerlerinin yeterli olmasından sonra ölçeğin faktör yapısı incelenmiş, bu bağlamda

her bir faktörün öz değerinin en az 1.00 ve açıkladığı varyans değerinin en az %5 olmasına ve toplam açıklanan varyans değerinin ise en az %52 ve üzeri olmasına dikkat edilmiştir. Bu doğrultuda elde edilen bulgular aşağıda verilmiştir.

Çizelge 4.4: Açımlayıcı Faktör Analizi Sonuçları

Madde

Faktör Yapısı _Madde-Toplam

Korelasyonu

Faktör 1 Faktör 2 Faktör 3 Faktör 4

Y12 ,677 ,604 D15 ,636 ,579 Y9 ,636 ,441 K13 ,632 ,333 Y16 ,605 ,303 K14 ,589 ,421 Y11 ,576 ,633 Y10 ,512 ,538 D25 ,929 ,580 K26 ,879 ,443 D24 ,809 ,401 Y23 ,708 ,458 H17 ,922 ,458 K21 ,901 ,583 H20 ,683 ,512 D19 ,526 ,391

Çizelge 4.4: (devam) Açımlayıcı Faktör Analizi Sonuçları K22 ,510 ,316 D4 ,803 ,410 D5 ,712 ,305 D3 ,559 ,424 D6 ,494 ,417 %27. 84 %11,62 %9,01 %8,12 Toplam Varyans: %56,60

Çizege 4.4 incelendiğinde, hasta ve hasta yakınları için sağlık iletişim ölçeğinin faktör yapısının dört alt boyuttan oluştuğu anlaşılmaktadır. Bu boyutlardan birincisi 9,10,11,12,13,14,15 ve 16. maddelerden oluşan ve toplam varyansın %27. 84’ünü açıklayan hasta, hasta yakını-hastane çalışanları iletişimi alt boyutudur. Ölçekte yer alan ikinci alt boyut 23,24,25 ve 26. maddelerden oluşan ve toplam varyansın %11.62’sini açıklayan iş yoğunluğunun iletişime etkisi alt boyutudur. Ölçekte yer alan üçüncü boyut 17,19,20, 21 ve 22.maddelerden oluşan ve ölçekteki toplam varyansın %9.01’ini açıklayan iletişimde etik unsurlar alt boyutudur. Ölçekte yer alan son boyut ise 3,4,5 ve 6. maddelerden oluşan ve toplam varyansın %8,12’sini açıklayan hasta-hekim iletişiminde açıklık alt boyutudur.

Faktör yapısına ilişkin olarak elde edilen toplam varyans değeri ise %56,60’dır. Elde edilen bu değer, ölçek geliştirme süreçlerinde öne sürülen değer olan %52 (Henson ve Roberts, 2006,Seçer, 2015) değerinin üzerindedir. Dolayısıyla hasta ve hasta yakınları için sağlık iletişim ölçeğinin faktör yapısını oluşturan dört alt faktör ve 21 maddenin yeterli düzeyde varyans açıklama katsayısına sahip olduğu söylenebilir. Açımlayıcı faktör analizinde ayrıca her bir maddenin en az. 30 faktör yük değerine sahip olması ve birden fazla faktörde yeterli faktör yük değerine sahip olan maddeler içinde iki faktör arasındaki faktör yük değeri arasında en az. 10 fark olmasına özen gösterilmiştir. Bu bağlamda ölçeğin örtük yapısı belirlenirken altı maddenin yeterli faktör yük değerine sahip olmaması ve birden fazla faktörde yeterli faktör yüküne sahip olmasından dolayı binişik madde olarak kabul edilmiş ve veri setinden çıkarılmasına karar verilmiştir. Çıkarılan maddelerden sonra ölçekte toplamda 21

madde kalmış ve bu maddeler ile DFA yapılarak ölçeğin model uyumu incelenmiştir. Açımlayıcı faktör analizinde çıkartılan maddeler ise şunlardır: H1,H2,D7,S7,S8 ve D18’dir.

Ölçeğin örtük yapısının belirlenmesinden sonra ikinci adım olarak dört faktörlü örtük yapının model uyumunun incelenmesidir. Model uyumu için "Birinci Düzey Doğrulayıcı" faktör analizi yapılmıştır. Doğrulayıcı faktör analizinde, sıklıkla kullanılan uyum indeksleri olan χ2

/sd, RMR, RMSEA, SRMR ve CFI, NFI, RFI kullanılmıştır.

Birinci düzey doğrulayıcı faktör analizine ilişkin bulgular ve uyum indeks değerleri aşağıda verilmiştir.

Şekil 4.2: Birinci Düzey Doğrulayıcı Faktör Analizi Sonucu

Şekil 4.2 incelendiğinde, hasta ve hasta yakınları için sağlık iletişim ölçeğinin dört faktörlü modeline ilişkin birinci düzey path analizi sonucu görülmektedir. Elde edilen bulgulara göz atıldığında ise birinci faktörde madde faktör yük değerlerinin. 55 ile. 77 arasında, ikinci faktörde. 52 ile. 73 arasında, üçüncü faktörde. 47 ile. 77 arasında ve dördüncü faktörde. 71 ile. 94 arasında değiştiği görülmektedir. Maddelere ilişkin faktör yük değerleri ölçeği oluşturan maddelerin her birinin yeterli

düzeyde faktör yük değerine sahip olduğunu göstermektedir. Şöyle ki, ölçek geliştirme süreçlerinde madde faktör yük değerlerinin en az. 30 ve üzerinde olması istenmektedir.

Hasta ve hasta yakınları için sağlık iletişim ölçeğinin birinci düzey DFA analizine ilişkin model uyum indeks değerleri ise Çizelge 4.7’de verilmiştir.

Çizelge 4.5: Uyum İndeks Değerleri

Model χ2/sd RMSEA RMR NFI NNFI CFI IFI RFI GFI SRMR

Dört Faktörlü

Yapı 1,57 .068 .060 .98 .98 .98 .99 .98 .92 .065

Birinci Düzey DFA analizine ilişkin model uyum indeksleri incelendiğinde model uyumu için gerekli olan değerlerin sağlandığı söylenebilir. Şöyle ki, uyum indeksleri için RMR, SRMR ve RMSEA için indeks değerinin en az. 80 ve aşağısı, diğer uyu indeksleri için ise en az. 90 ve üzerinde bir değerin sağlanması gerektiği ileri sürülmektedir. Marcoulides ve Schumacher, (2001), Kline, (2011). Çizelge 4.5’de verilen uyum indeks değerleri incelendiğinde bütün uyum indeksleri için söz konusu değerlerin tutturulduğu ve hasta ve hasta yakınları için sağlık iletişim ölçeğinin model uyumunun sağlandığı söylenebilir.

Güvenilirlik Çalışması: Hasta ve hasta yakınları için sağlık iletişim ölçeğinin açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi ile elde edilen dört faktörlü yapısının yapı geçerliği sağlandığı için son olarak güvenilirlik analizleri yapılmış ve ölçeğin güvenirliği incelenmiştir. Bu kapsamda, iç tutarlık analizi ve iki yarı güvenilirlik analizleri yapılmış ve elde edilen bulgular Çizelge 4.8’de verilmiştir.

Çizelge 4.6: Güvenilirlik Analizleri

İç tutarlık İki Yarı

Faktör 1 .91 .88

Faktör 2 .90 .85

Faktör 3 .87 .84

Çizelge 4.6 incelendiğinde, hasta ve hasta yakınları için sağlık iletişim ölçeğinin iç tutarlık değerinin alt boyutlar için sırasıyla. 91,. 90,. 87,ve. 89 olduğu ve ölçek toplamı için. 89 olduğu görülmektedir. İki yarı güvenilirlik değerleri ise alt boyutlar için sırasıyla. 88,. 85,. 84 ve. 86 olarak ve ölçek toplamı için ise. 87 olarak bulunmuştur.

Nunnaly ve Bernstein, (1994) ve Fraenkel ve diğ. (2012) güvenilirlik analizlerinde kritik değerin. 70 olması gerektiğini ileri sürmektedirler. Bu bağlamda, hasta ve hasta yakınları için sağlık iletişim ölçeğinin alt boyutları ve ölçek toplamı için elde edilen iç tutarlık değerlerinin ve iki yarı güvenirlik değerlerinin, ölçeğin güvenilir olduğunu söylemek için yeterli olduğu söylenebilir.

Sonuç olarak, hasta ve hasta yakınları için sağlık iletişim ölçeğinin madde havuzunun oluşturulması ile başlayan ve pilot uygulamalar, faktör analizleri ve güvenilirlik analizleri ile devam eden sürecin sonucunda hastanelerde görev yapmakta olan bireylerin sağlık iletişim algılamalarını, örgüt dışı kamu olarak hizmet almakta olan hasta ve hasta yakınları açısından ölçmek üzere kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu söylenebilir.