Sağlık Şifa Kaynağı ve Güzellik Merkezi Amaçlı Hamamların

Türk hamamları temizliğin yanı sıra vücut ve saç bakımı, bir tür güzelleşme enstitüsü, sıhhi tedavi, masaj yeri amaçlı olarak kullanılmaktadır. Vücut bakımı, masaj, kese, traş, el ayak bakımı, saç bakımı, vücut tüylerinin temizlenmesi gibi günümüzde güzellik ve sağlık merkezlerinin ihtisas alanına giren uygulamalar, bu tür merkezler kurulmadan önce de Türk Hamam kültürünün bir parçası olarak yer almaktaydı.

Tıbbi açıdan da hamamların önemi büyüktür.. Çok uzun kalmamak şartıyla sıcak su ve sabunla yapılacak vücut temizliği en sağlıklı temizlenme yöntemidir. Lokman Hekim "Hamamın iki kapısı olmalı birinden girip, diğerinden çıkmalı demiş" bu içeride çok kalınmaması için bir nevi tavsiyedir(Ünver, 1973: 90). Yüksek bir sıcaklıkla terleyen vücudun yumuşak bir bez yada süngerle ovulup yıkanması kan dolaşımını kolaylaştırarak, insana rahatlık verir. Buharın ve sıcağın etkisiyle vücuttaki zararlı maddelerin atılması da önem taşımaktadır. Hamamlar sıcak su buharıyla meşhurdur, kuru sıcak gibi insanı kurutmaz. Bilakis rutubetini korur. Hamam sıcağına alıştırılarak girilir, çıkarken de aynı şekilde yavaş yavaş alışarak çıkılır. Birden sıcağa girmek yada soğuğa çıkmak yoktur. Hamamın bölümleri de buna elverişli inşa edilmiştir. Hamamın birçok faydası vardır araştırmalarımız sonucu sayabildiğimiz kısmı şöyledir;

- Hamam güzel bir ilaçtır. Beden ile nefis ikisi de faydalanır. Teorik olarak maddeyi pişirir, yumuşatır ve çözer.

- Hamam vücuttan atılacak olan maddeleri, fazlalıkları çözer. - Cildi temizler.

- Yorgunluğu giderir.

- Uyuzu, kaşıntıyı , sivilceleri ve çıbanları giderir. - Ağrıları sakinleştirir.

- Geçici ateş (hummayı yevmiyet) ve müzmin ateşi (hummayi dakki) giderir. - Uykusuzluğu (seher) giderir.

- Bedeni rutubetlendirir. Kükürtlü ılıcalarda yıkanmak fazlalıkları, vücuttan atılacak olan maddeleri çözer.

- Spazm'a, siyatik ve yüz ağrılarına faydalıdır. - Güzel hazmettirir.

- Rengi güzelleştirir.

Bunlardan başka bazı hastalıkların tedavisinde de önemli yeri vardır. Örneğin Sivas'ta çocuğu olmayan gelinler sıcak suyla doldurulmuş kurnaya oturtularak tedavi edilmeye çalışılır. Doğum ağrısı olduğu halde doğum olmadığında, soğuk algınlığında, akşam içki içtiği için rahatsız olan bir kimseyi ayıltmada, taş düşüren kimseler için hamamlar yardımına başvurulan yerlerdir(Üçer, 1982: 11).

Yurdumuzda tedavi amacıyla kullanılan maden sularının soğukları içme yada içmece, sıcakları da ılıca, kaynarca yada çermik olarak adlandırılmaktadır. Kaplıca sözcüğü kapalı ılıcadan gelmekte olup üzerinde yapı bulunan ılıca olarak tanımlanmaktadır.

Türkiye şifalı sular bakımından sadece Orta Doğu'nun değil, dünyanın önde gelen ülkelerindendir. “Çeşitli bölgelerimizde adına kaplıca, hamam, ılıca, çermik, terme, iyisu vb. denilen şifalı su kaynakları bulunmaktadır. Tevrat’ta yeraltı sıcak maden sularının, temizlik amacından ziyade sağlık ve tedavi gerekçesiyle kullanımının Milattan önce dönemlerde Afrika'da, Mısır ve Madagaskar'da geliştiğine ilişkin bilgiler yer almaktadır. Yunanlılar bu alanda ilk bilimsel adımı atmışlardır. Yunan bilgini Heredot kaplıca tedavisinin ana ilkelerini belirlemiştir. Romalıların askerlerinin savaş sonrası hastalıklarını kaplıcalarda tedavi etmeleriyle kaplıca tedavisi verimli bir anlam kazanmıştır(Türkyılmaz, 2001: 84). “Konya Ilgın’da bulunan ve ilk olarak I.Alâeddin

Keykubad tarafından inşa edilen sonrasında ise Sahip Ata Fahrettin Ali tarafından onarılan Ilgın kaplıcaları, Roma dönemi kaplıcalarının üzerine yapılmıştır”(Önge, 1995: 289). Ilgın Kaplıcaları Konya hamamlarının şifa amaçlı kullanılmasına en iyi örneği teşkil etmektedir.

Kaplıca tedavisi dışında yıkanma amaçlı kullanılan halk hamamlarında berberlik zanaatı ile uğraşan kimseler tarafından yapılan hacamat ve sülük tedavisi de çok meşhurdur.

Hacamat ağrıları dindirmek amaçlı ağrıyan bölge üzerine mihcam aleti veya jiletle çizikler atılarak yapılan, şişelerin çizilen ağrılı bölgelere tutturulmasıyla vücutta ağrıya sebep olduğuna inanılan pis kanın dışa akıtılması ile gerçekleştirilen bir tedavi yöntemidir. Hacamat aşamaları şöyledir; şişeler yarım saat ağrıyan bölgede pis kanı toplar şişelerin yarım saat beklemesi sonucunda orası iyice uyuşur sonra şişeler çıkarılır ince ince jiletle kesikler atılır sonra şişeler tekrar çizik atılan yerlere takılır böylece vücuda zarar veren fazla ve pis kanlar o şişede toplanır. Jiletle atılan bu çizikler o kadar ince atılır ki yaraların üzerinde kabuk dahi oluşmaz yaralar bir günde iyileşir atardamar veya kılcal damarlara asla zarar vermediği düşünülmektedir11.

Hamamlarda uygulama alanı bulan bir başka tedavi yöntemi ise “Sülük Tedavisi” dir. Sülük geçmişten günümüze kireçlenme, romatizma, eklem ağrısı, bel ağrıları, basur, sinüzit, göz ağrıları, baş ağrıları, mantar, kaşıntı ve diş eti iltihabı gibi birçok rahatsızlığın tedavisinde kullanılmaktadır. Ağrıyan bölgeye canlı sülük yapıştırılır ve pis kanı emdiğine inanılır. Halen Konya’da hamamlarda olmasa bile sülük tedavisi ile uğraşan kimselere rastlamak mümkün. Günümüz Konya’sında ilginç bir hikâyeye sahip sülük satıcısı, daha önceleri gemilerde aşçılık görevi yaparken yakalandığı göz tansiyonu rahatsızlığına sülük ile şifa bulan ve mesleğini bırakıp Konya Aziziye Camii civarında sülük satıcılığına başlayan Yılmaz Bora‘dır(Şekil 1). Halk arasında Yılmaz Bora’ya “Sülükçü Yılmaz” denilmektedir12.

11

Hacamat işlemi ile ilgili bilgiler 13 Nisan 2010 tarihli http://www.hacamat.org internet sitesinden alınmıştır.

3. KONYA’DA HAMAM KÜLTÜRÜ VARLIKLARI