Sınavlar Motifi

Bütün Türk hikâyelerinde karĢımıza çıkan bu motif kahramanların aĢmak zorunda oldukları engelleri, içinden çıkılması zor durumları ifade eden yapıdır. Olağan durumların dıĢında olağanüstü durum ve düĢmanlarla karĢılaĢan destan kahramanları bu durumları aĢabilmek için bazen büyüye bazen sihirli eĢyalarla ihtiyaç duyarlar. Ġhtiyaç duydukları sırada bazen yardım ettikleri kiĢiler, bazen dostları, bazen Hızır olarak karĢımıza çıkan karakterler kahramanlara yardım ederek bu eĢyaları kahramana verirler. Aynı zamanda kahraman bu tip durumlardan çıktıklarında ödüllendirilirler de. Sadece bizim destanımızda değil diğer Türkmen destanlarında bu tür durumlarla karĢılaĢmaktayız. Bazı destanlarda bu sınavlar sadece savaĢ yoluyla değil bagĢılık yeteneği ile ilgili de karĢımıza çıkabilir.

Köroğlu destanında kahramanların ilk olarak silahlara sahip olabilmek için bazı sınavlardan geçtiklerini vurgular. Köroğlu almak istediği oka ve yay demirci ustalarının belirlediği sınavlardan geçerek sahip olur. Bu sahip olma sürecinde ilahi olarak yardım söz konusudur. Aynı Ģekilde Köroğlu‟nun Harmandӓli kolunda da kız olan kahraman Harmandӓli kendisiyle evlenmek isteyenlere sınavlar yapar. Devletyar hikâyesine baktığımızda ise yine kızlarını vermek için padiĢah kahramanları çeĢitli sınavlara tabi tutar. Sadece silah ve âĢık olunan karakteri almak için değil aynı Ģekilde tutsak düĢüldüğünde de çeĢitli sınavlar görebilmekteyiz. Bizim destanımızda bu durum söz konusudur. Bunlara ek olarak Türkmen Destanlarında bir de âĢıkların aralarında yaptıkları atıĢmalar söz konusudur. ÂĢık usta olduğunu ispatlamak ve ustalık mertebesine yükselebilmek için ustasına karĢı bir sınav verir.

Söz konusu sınavların bizim destanımızda da birçok kez karĢımıza çıktığını görebilmekteyiz. ġimdi sırasıyla onları inceleyeceğiz. Bilbil ilk sınavını babasına karĢı vermiĢtir. Bilbil rüyasında Gül‟ü görüp âĢık olduktan sonra onu aramak için peĢinden gitmeye ülkesinden ayrılmaya karar vermiĢ lakin babası bu durumu hoĢ karĢılamamıĢ ve Bilbil‟i düĢüncesinden caydırmak için çeĢitli yollara baĢvurmuĢtur. Ancak her Ģeye rağmen Bilbil Gül‟e hakkıyla âĢık olduğunu bagĢılık yeteneğiyle güzel gazeller ve muhammesler söyleyerek dile getirmiĢ babasını ikna etmiĢtir. Kahramanımızın atı olan ġasöyen‟e ve kılıcı olan Dembermez‟e nasıl sahip olduğu destanımızda geçmemektedir. Kahramanlarımız Bilbil, Mollagalandar, Sala, Zelili ve yanındaki askerler yurtlarından

ayrılıp yedi yıl yol gittikten sonra Ġstanbul Ģehrine ulaĢmıĢlar ve ilk sınavları da böylece baĢlamıĢtır. Gül‟e aĢık olan Ġstanbul Ģehrinin padiĢahı Gül‟ün suretini Dilaram bağında bulunan bir imarete nakĢettirmiĢtir. Bilbil Gül‟e ondan baĢka kimsenin âĢık olamayacağını düĢündüğünden adamlarını toplamıĢ, padiĢahın her hafta Gül‟ün suretini izlemeye gittiği Cuma günü Ģehre saldırmıĢtır. KuĢ gibi kanatlanan atıyla surları geçerek bir darbede insanı ikiye bölen Dembermez kılıcıyla padiĢaha saldırarak onu öldürmüĢ ve Ġstanbul Ģehrini fethetmiĢtir. Bu engelin aĢılması ve sınavın geçilmesiyle Ġstanbul Ģehrini Mollagalandar‟a bırakarak yoluna devam etmiĢtir.

Kahramanımız yoluna devam ederken büyük bir derya ile karĢılaĢmıĢlar ve bunu aĢılması için Bilbil sandalların yapılmasını emretmiĢtir. Lakin deryadan korkan askerlerin çoğu kaçarak Bilbil‟i yalnız bırakmıĢlar ve ikinci sınav baĢlamıĢtır. Bu durum karĢısında ĢaĢıran kahramanlarımız kalan askerlerle yola devam etme kararı alarak deryaya açılmıĢlardır. Nil deryasında uzun bir yol gittikten sonra karĢılaĢtıkları yer cennet bahçeleriyle bezeli kırk bin kalesi olan göğü gökyüzüne değen Küvhi-Salar dağı olmuĢtur. Bölgede ilk olarak askerlerin saldırılarına uğramıĢlar sonrasında ise padiĢah olan Günçabi esir aldığı Bilbil‟in askerlerini yollayarak onu da almıĢtır. Bilbil‟in atı ve kılıcına el koyan Günçabi onunla evlenmek istediğini söylemiĢ lakin Bilbil kabul etmemiĢtir. Bu durum üzerine onları salmak için hazine dolu Kelezav vadisinin kapısında durarak orayı kapatan ejderhayı öldürmesi gerektiğini dile getirerek sınavı baĢlatmıĢtır. Küvhi-Salar‟dan kurtularak yoluna devam etmek isteyen Bilbil bu Ģartı kabul ederek Ejderha üzerine yürümüĢ lakin dostu Sala Bey bu savaĢı kendisi vermek istediğini söylemiĢtir. Sala Bey ejderhanın üzerine at sürerek bir kılıç darbesiyle ikiye bölmüĢ ikinci darbeyle Bilbil üçüncü darbeyle ise Zelili ejderhayı dört parçaya bölmüĢlerdir. Böylece Günçabi, Sala Bey ile evlenmeyi kabul etmiĢ ve kalan kahramanlarımız yollarına devam etmiĢlerdir.

Bilbil, Zelili ve kalan askerleriyle yoluna devam ederken iki ejderhanın savaĢtığını görmüĢ ve böylece üçüncü sınavları baĢlamıĢtır. Kahramanlarımız yardıma ihtiyacı olana yardım etmeye karar vererek kara ejderhaya saldırıp onu öldürmüĢler ve adı Zovkumar olan ak ejderhayı kurtarmıĢlardır. Bu durum üzerine kahramanlarımıza minnet duyan Zovkumar onları ağırlayarak sabah olduğunda bir imarete götürmüĢ ardı ardına açılan kapılardan istediklerini alabileceklerini dile getirmiĢtir. Diğer destanlarda genellikle baĢlarda olan ata ve silaha sahip olma durumu bizim destanımızda bu bölümde yer almaktadır. Bilbil ve Zelili ejderhaya yardım ettikleri için Zovkumar

Bilbil‟e Yıldırım atını Zelili‟ye ise El atını bağıĢlamıĢtır. Ve ardından güzelliği dillere destan olan peri kızı Aysülüv‟ü onlara bağıĢlamıĢtır.

Kahramanlarımız yoluna devam ederken bir ava Ģahit olmuĢlar, Bilbil buna müdahale etmiĢ ve sonunda ġabaz Han Adıl adında bir padiĢahla tanıĢmıĢtır. Aslında adalet için yanına gitmiĢ olsa da ondan Gül hakkında bilgi alarak yoluna devam etmiĢtir.

Gül ile kavuĢtuktan sonra düĢmanların bu durumu Gül‟ün babasına haber vermesi sonucu kahramanımızın bir sınav daha verdiğini anlıyoruz lakin destanımızda bazı sayfaların eksikliğinden dolayı hangi sınavı ne Ģekilde verdiği bilgisine ulaĢamıyoruz. Ve böylece kahramanlarımızın verdiği sınavlar sona ermiĢ, kavuĢmuĢlar ve Bilbil‟in yurduna dönmüĢlerdir.