Sıklığa Bağlı Hasılat Tablolarının Oluşturulması

2.3.3.12.1.Kalan Meşcere Öğelerinin Hesaplanması

Kalan (asli) meşcerenin orta çap (𝑑𝑔), orta boy (ℎ𝑔) değerleri ile hektardaki ağaç sayısı (N), göğüs yüzeyi (G) ve hacmi (V) gibi meşcere hacim ve hasılat öğeleri; meşcere yaşı (T), bonitet endeksi (be) ve sıklık derecesinin (sd) fonksiyonu olarak hesaplanmıştır. Bu aşamada, söz konusu kalan meşcere öğeleri ile meşcere yaşı (T), bonitet endeksi (be), sıklık derecesinin (sd) değişkenleri ve bu değişkenlerin türevleri bağımsız değişkenler olarak kullanılmış, SPSS (SPSS 15.0 Inc., Coakes, 2008) adlı istatistik paket programı yardımıyla “İleri Doğru Seçim (Forward Selection)”, “Geriye Doğu Seçim (Bacward Selection)” ve “Aşamalı Regresyon (Stepwise Selection)” ile uygun regresyon modelleri elde edilmiştir. İstatistiksel olarak p<0.05

89

önem düzeyi ile anlamlı, Belirtme Katsayısı (R2_{, 81) en büyük, Tahminin Standart} Hatası (Syx, 19) en küçük olmasının yanında, biyolojik kanuniyetlere uyumlu olan modeller seçilmiştir.

2.3.3.12.2.Ayrılan (Ara) Meşcere Öğelerinin Hesaplanması

Meşcerelerin kalan (asli) hacim ve hacim öğelerinin yaş, yetişme ortamı verim gücü ve sıklık derecesine göre değişiminin bilinmesi; bu meşcerelerin genel hacim veriminin belirlenmesi için yeterli olmamaktadır. Çünkü bir meşcerenin genel verimi, bu meşcerenin belirli bir yaştaki hacmi (kalan = asli) ile o yaşa gelinceye kadar meşcereden ayrılan hacimlerin toplamı (ara meşcere) olduğundan; bu meşcerelerin ayrıca “ayrılan (ara) meşcere hacmi” ve hacim öğelerinin de bilinmesi gerekmektedir. Ayrılan meşcereye ilişkin ağaç sayısı, orta çap ve hacim gibi büyüme öğeleri, “devamlı örnek alanlarda” yapılan periyodik ölçüm ve gözlemlerle doğrudan saptanabilmektedir. Devamlı örnek alanların mevcut olmaması durumunda, “geçici örnek alanlar” yardımıyla ayrılan meşcereye ilişkin büyüme öğeleri, ancak tahmin edilebilmektedir. Ayrılan meşcereye ilişkin ağaç sayısı ise; aynı bonitet sınıfı ve sıklık derecesi içinde, birbirini izleyen yaş basamaklarında kalan meşcereye ilişkin ağaç sayılarının farkı alınarak belirlenebilmektedir.

Geçici örnek alan verileriyle hasılat tablosu oluşturulurken, ara meşcere hacmi değişik yöntemlerle hesaplanabilmektedir. Bu yöntemlerin ilkinde; herbir örnek alan içinde doğal kuruma sonucu meşcereden ayrılan ağaçlar ile bakım kesimleri sonucu meşcereden uzaklaştırılan ağaçların hacimleri tek girişli ağaç hacim modelleriyle hesaplanıp toplandıktan sonra hektara çevrilerek her örnek alan için ayrılan meşcere hacmi elde edilmektedir (Kalıpsız, 1998). Ayrılan meşcere hacmi ise, meşcere yaşı (T), bonitet endeksi (be) ve sıklık derecesi (sd) ve bu değişken türevlerinin fonksiyonu olarak tahmin edilebilmektedir. Bu çalışma kapsamında ayrılan meşcere hacmi ile yukarıda sözü edilen bağımsız değişkenler arasındaki ilişki araştırılmış fakat hem istatistiki olarak anlamlı hem de büyüme kanuniyetlerine uygun model elde edilememiştir. Dolayısıyla, ara meşcere hacmi, aşağıda açıklanan yöntemle tahmin edilmiştir. Birinci aşamada; ayrılan meşcereye ilişkin ağaç sayısı, aynı bonitet sınıfı ve sıklık derecesi içinde, birbirini izleyen yaş basamaklarında kalan meşcereye ilişkin ağaç sayılarının farkı alınarak hesaplanmış ve hasılat tablosunun ilgili

90

sütununa aktarılmıştır. İkinci aşamada; her bir örnek alandaki dikili kuru ve mağlup ağaçların ayrılan meşcere elemanları olduğu varsayılarak, bu ağaçların orta çap ve orta boyları hesaplanmıştır. Üçüncü aşamada; ayrılan meşcere orta çapı (dg.ayrılan) ile kalan meşcere orta çapı (dg.kalan) ve ayrılan meşcere orta boyu (hg.ayrılan) ile kalan meşcere orta boyu (hg.kalan) arasındaki istatistiksel ilişkiler regresyon analizi ile belirlenmiştir. Dördüncü aşamada; her bir bonitet sınıfı, yaş basamağı ve sıklık derecesi için elde edilen, kalan meşcereye ilişkin regresyon modelleriyle tahmin edilen kalan meşcere orta çapı ve orta boyu değerleri, üçüncü aşamada belirtilen regresyon modelinde yerine konularak, ayrılan meşcerenin orta çapı ve orta boyu tahmin edilmiştir. Beşinci ve son aşamada ise tahmin edilen ayrılan meşcere orta çapı ve orta boyu, Bölüm 3.4.3’te belirlenen, ağaç hacim modelinde yerine konularak ayrılan meşcere orta ağacının hacmi hesaplanıp, ilgili yaş periyodu için ayrılan ağaç sayısı ile çarpılarak periyodik olarak ayrılan meşcerenin hacmi belirlenmiş ve hasılat tablosunun ilgili sütunlarına aktarılmıştır.

2.3.3.12.3.Hasılat Tablosunun Diğer Öğelerinin Hesaplanması

Hasılat tablolarında kalan ve ayrılan meşcerelere ait hacim ve hacim öğelerine ek olarak hasılat tablosunun diğer öğeleri de hesaplanmıştır. Bu öğeler; yıllık cari hacim artımı ve artım yüzdesi, genel hacim verimi ve genel hacim verimi içindeki ara hasılat yüzdesi, kalan meşcerenin ortalama artım miktarları ve genel verimdir.

Yıllık cari hacim artımı (YCHA, Denklem 16); periyot sonu ve periyot başındaki kalan meşcere hacim farkına, ilgili periyot için ayrılan meşcere hacmi eklenip, bulunan hacim değerinin periyot uzunluğuna bölünmesiyle hesaplanmıştır.

YCHA= n V V V_s  _b _pa (Denklem 16)

Yıllık cari hacim artım yüzdesi (YCHAY, Denklem 17); yıllık cari hacim artımının periyot ortasındaki meşcere hacmine oranlanmasıyla bulunmuştur.

YCHAY= ₁₀₀ 2 2 x V V V YCHA pa b s   = pa b s V V V YCHA   ) .( 200 (Denklem 17)

91

Genel hacim verimi (GHV, Denklem 18); belirli bir yaş periyodu için kalan meşcere hacmine, o yaşa kadar ayrılan meşcere hacim toplamı eklenerek bulunmuştur.

GHV=



Genel hacim verimi içindeki ara hasılat yüzdesi (AHY, Denklem 19); her periyotta, o yaş periyoduna kadar ayrılan meşcere hacimleri toplamının, genel hacim verimine oranlanmasıyla elde edilmiştir.

AHY= 1 100 x GHY V k i pa



Kalan meşcerenin ortalama hacim artımı (KMOHA, Denklem 20); kalan meşcere hacminin meşcere yaşına bölünmesiyle hesaplanmıştır.

KMOHA=

t Vt

(Denklem 20)

Genel ortalama hacim artımı (GOHA, Denklem 21); genel hacim veriminin meşcere yaşına bölünmesiyle hesaplanmıştır.

GOHA=

t GHV

(Denklem 21)

Hesaplanan tüm bu değerler hasılat tablosunun ilgili sütunlarına aktarılmıştır. Yukarıdaki eşitliklerde; Vb: periyot başındaki kalan meşcere hacmini (m3), Vs:

periyot sonundaki kalan meşcere hacmini (m3_{), V}

t: t yaşındaki kalan meşcere hacmini

(m3), Vpa: ilgili periyot süresince ayrılan meşcere hacmini (m3), n: periyot uzunluğu

(yıl), k: Hesaplamaya konu olan periyot sayısını, t: meşcere yaşını (yıl) göstermektedir.