Örnek Alanların Seçimi

Büyüme modellerinin oluşturulmasında kullanılan veriler; devamlı, yarı devamlı ve geçici örnek alan verileri olmak üzere sağlandıkları kaynağa göre üç gruba ayrılmaktadır (Vanclay, 1994). Ancak gerek zamansal kazanım ve gerekse devamlı örnek alanlarının uzun dönem içinde çeşitli iç ve dış etmenler sonucunda yok olma veya kısmen zarara uğrama olasılıkları dikkate alınarak yarı devamlı örnek alan verilerinin kullanılması tercih edilmekte; hatta geçici örnek alanlarda yapılan tek ölçüm ile de meşcerede artım ve büyüme ilişkileri belirlenebilmektedir. Burada, seçilen model ağaçlarda yapılacak gövde analizleri ya da ağaçlar kesilmeden elde edilen artım kalemlerinin üzerindeki ölçümlerden yararlanılmaktadır (Akalp, 1978a). Bu çalışma kapsamında alınan geçici örnek alanlarda, yalnız bir kez ölçüm yapılmıştır.

Çalışma kapsamında alınan örnek alanların sayısı; sıklık derecesi, yaş sınıfı ve bonitet sınıfı dikkate alınarak belirlenmiştir. Bu kriterler aşağıda detaylı olarak açıklanmıştır.

Sıklık derecesi: Meşcere tipleri bünyelerinde bulundurdukları ağaç sayısı, hacim ya

da göğüs yüzeyine göre çeşitli sıklık derecesine ayrılmaktadır. Sıklığın en düşük olduğu meşcerelerde derece 0’dan başlamakta, fazla sıkışık meşcerelerde ise 1,2’ye kadar gidebilmektedir. Normal (olması gereken) sıklık 1,0 kabul edilmektedir. Ancak sayısal altlıklarda veya orman amenajman planlarında, meşcere tiplerine ilişkin herhangi bir sıklık derecesi bulunmamaktadır. Bunun yerine, orman amenajman planlalarında meşcereler kapalılık derecesine göre; gevşek, orta ve tam kapalı olmak üzere 3 sınıfa ayrılmaktadır. Bu çalışmada da sıklık derecesi, kapalılığa uygun olacak şekilde 3 gruba ayrılmıştır. Sıklık derecesine göre 1. grup 0,0-0,40; 2. grup 0,41-0,70 ve 3. grup ≥ 0,71 sıklık derecelerini temsil edeceklerdir. Örnek alanlar bu gruplar içerisinden seçilmiştir.

59

Yaş sınıfı: Kızılçamda yaş sınıfları 10’ar yıllık olarak düzenlenmektedir. Kızılçamın

idare süresi günümüzde üretim amaçlı meşcerelerde 60-80, koruma fonksiyonu amaçlı meşcerelerde 100 yıl olarak alınmaktadır. Bu nedenle örnek alanlar alınırken yaş sınıfları; 0-10, 11-20, 21-30, 31-40, 41-50, 51-60, 61-80, 80-100 ve > 100 yıl olacak şekilde (9 yaş sınıfı) seçilmiştir. Burada yaş sınıfları 60 yaşına kadar 10’arlı, 60-100 yaş arasında ise 20 yıl olarak alınmıştır. Bunun nedeni, Kızılçam meşcerelerinde yaşlı ormanlar mevcut olsa bile; genel itibariyle, Kızılçam ormanlarının yoğunluğunun 60’lı yaşlara kadar olmasıdır. Sonuç olarak, Kızılçam meşcerelerinin yaş bakımından temsil edilebilmesi için 9 yaş sınıfında ölçüm yapılmasına karar verilmiştir.

Bonitet sınıfı: Alemdağ (1962), Kızılçam Hasılat Tablosu düzenlerken 3 bonitet

sınıfını esas almıştır. Halen uygulamada kullanılan bonitet sınıfı sayısı da 3’tür. Bu çalışmada da kısa idare süresinde üretimi yapılan Kızılçam için 3 bonitet sınıfı oluşturulmuştur.

Örnek alanların seçiminde yaş sınıfı, sıklık derecesi ve bonitet sınıfının farklı olmasına özen gösterilmiştir. Ayrıca bahsedilen özelliklere göre seçilen meşcerelerden de 3’er adet örnek alan alınmıştır (9x3x3x3 = 243).

Örnek alanların dağılımı yapılırken, öncelikle Mersin Orman Bölge Müdürlüğünün sayısal altlığında bulunan bütün saf Kızılçam meşcereleri belirlenmiştir. Daha sonra bu meşcere tipleri, her bir meşcerenin seçilme olasılığı eşit olması açısından, yaş sınıfı, sıklık derecesi ve bonitet sınıfına göre ayrı ayrı kodlanmıştır. Sonrasında, toplam alana homojen dağıtılan meşcereler içerisinden, çalışma kapsamında alınması hedeflenen 243 adet örnek alan, basit rastgele olarak seçilmiştir. Son olarak seçilen meşcre tiplerini, en iyi temsil edebilecek olan bir noktadan örnek alanlar alınmıştır. Bunun yanı sıra, çalışma alanı içerisinde bulunan bütün Orman İşletme Müdürlüklerinden örnek alan alınmıştır. Ancak, çalışma alanı kapsamında kalan, Mut Orman İşletme Müdürlüğü, 1975 yılında “Akdeniz Orman Kullanım Projesi” kapsamında model orman olarak seçilmiş (Asan ve Yeşil, 1993) ve bu dönemden sonra Mut Orman İşletme Müdürlüğü sınırları içerisindeki saf Kızılçam ormanlarının yaklaşık %70-80 kadarı kesilip suni gençleştirme yapılmıştır. Dolayısıyla Mut Orman İşletme Müdürlüğünde, sadece doğal olan Kızılçam meşcerelerinden örnek

60

alan alınabilmiştir (Tablo 5; Şekil 5). Örnek alanların coğrafi konumları Şekil 9’da; alındıkları bazı meşcerelerden genel görünümler de Şekil 10-12’de verilmiştir.

Tablo 5. Örnek alanların ve kesilen ağaçların şeflik bazında dağılımı Orman Bölge

Müdürlüğü Orman İşletme Müdürlüğü Alınan Örnek Alan Sayısı Kesilen Örnek Ağaç Sayısı

MERSİN Anamur 35 70 Bozyazı 22 44 Erdemli 17 34 Gülnar 66 132 Mersin 25 51 Mut 7 14 Silifke 43 87 Tarsus 28 56 TOPLAM 243 488

Şekil 5. Seçilen Meşcere Tiplerinden Alınan Örnek alanların Orman İşletme Müdürlüklerine göre dağılımı

61

Hasılat araştırmalarında örnek alanların büyüklükleri, meşcere yapısına bağlı olarak, 200-10.000 m2 arasında değişmekle birlikte; genellikle 400-800 m2 olarak alınmaktadır (Alemdağ, 1962; Kalıpsız, 1984; Batu, 1977; Akalp, 1978a; Kapucu, 1978; Eraslan, 1982; Eler, 1986; Saraçoğlu, 1986; Çalışkan, 1989). Bu çalışma kapsamında alınan örnek alanlar seçilirken farklı yaş sınıfı, farklı sıklık derecesi ve farklı bonitetlerden olmasına özen gösterilmiştir (Tablo 6). Örnek alanlar, araziye daire biçiminde aplike edilmiş olup; büyüklükleri, temsil ettikleri meşcerenin kapalılık durumuna göre, 200 m2 _{ile 2000 m}2 _{arasında değişmektedir. Çalışma} kapsamında alınan tüm örnek alanların toplam alanı da 144.600 m2_{’dir (Ek Tablo 1).} Tablo 6. Örnek alanların çeşitli meşcere özellikleri itibariyle dağılımı

OBM Yaş Sınıfı Bonitet Sınıfı GENEL TOPLAM 1 T O P L A M 2 T O P L A M 3 T O P L A M

Kapalılık Kapalılık Kapalılık

1 2 3 1 2 3 1 2 3 M E R Sİ N 1 3 3 3 9 3 3 3 9 3 3 3 9 27 2 3 3 3 9 3 3 3 9 3 3 3 9 27 3 3 3 3 9 3 3 3 9 3 3 3 9 27 4 3 3 3 9 3 3 3 9 3 3 3 9 27 5 3 3 3 9 3 3 3 9 3 3 3 9 27 6 3 3 3 9 3 3 3 9 3 3 3 9 27 7 3 3 3 9 3 3 3 9 3 3 3 9 27 8 3 3 3 9 3 3 3 9 3 3 3 9 27 9 3 3 3 9 3 3 3 9 3 3 3 9 27 TOPLAM 27 27 27 81 27 27 27 81 27 27 27 81 243

62

Örnek alanların yükselti basamaklarına göre dağılımı, 79 m ile 1473 m arasında değişmektedir. Yani örnek alanlar; yaklaşık deniz seviyesinden başlayıp, Kızılçamın saf olarak yetiştiği maksimum yükseltiye kadar çıkmaktadır (Ek Tablo 1, Şekil 6; yükselti basamakları Kantarcı, 2005’e atfen; Tanoğlu, 1947’ye göre belirlenmiştir).

Şekil 6. Örnek alanların yükselti basamaklarına göre dağılımı

Örnek alanların seçildiği meşcerelerin eğim grupları ise, %2 ile %150 arasında değişmektedir. Örnek alanların alındıkları eğimleri gruplandırmak amacıyla düz (%0-2), hafif (%2-6), orta (%6-12), dik (%12-20), çok dik (%20-30), sarp (%30-45) ve çok sarp (%45 ≤) olmak üzere yedi sınıf olarak gruplandırılmıştır (Çepel, 1988; Ek Tablo 1, Şekil 7). Yine örnek alanların, alındığı bakılara göre dağılımları da ayrı ayrı verilmiştir (Şekil 8).

63

Şekil 7. Örnek alanların eğim sınıflarına göre dağılımı

64

65

Şekil 10. Örnek alanların alındığı meşcerelerden genel bir görünüm (a. Anamur/Gökçesu, b. Anamur/Sarıyayla, c. Bozyazı/Toldağ, d. Erdemli/Erdemli)

66

Şekil 11. Örnek alanların alındığı meşcerelerden genel bir görünüm (a. Gülnar/Aydıncık, b. Gülnar/Gülnar c. Mersin/Davultepe, d. Mut/Karacaoğlan)

67

Şekil 12. Örnek alanların alındığı meşcerelerden genel bir görünüm (a. Silifke/Gökbelen, b. Silifke/Silifke c. Tarsus/Cehennemdere, d.Tarsus/Çamlıyayla)

68