Süsleme

Sivas’taki Geç Dönem Kamu Yapıları’nın cephelerinde süsleme daha çok mimari elemanlarla yapılmışlardır. Sütunlar, balkonlar, merdivenler, silmeler, saçaklar, pilastrlar, konsollar, külahlar, kilit taşları, pencere ve kemer sistemleri

cephelerde genelde dekoratif amaçla kullanılmışlardır. Mimari elemanlarla yapılan süslemeler dışında söz konusu yapılarda taş, ahşap alçı, kalemişi ve madeni süslemelere de yer verilmiştir.

Sivas İdadisi’ndeki pencerelerin altına silmelerle oluşturulan dikdörtgen bölümlere düzenlenen baklava dilimleri ve kartuşlar, portalin yanındaki iki mekanların pencereleri üzerindeki istiridye kabukları, “S ve C” kıvrımlı bitkisel süslemeler, çiçek motifleri, ana giriş kapısının kilit taşının altındaki çiçek motifi dikkati çeken taş süslemelerdir. Sanayi Mektebi dışarı taşırılan kolların girişleri üzerindeki büyük basık kemerlerin kilit taşına yapılan gülbezekler ve ana giriş kapısına düzenlenen sütunların kaidelerindeki istiridye kakukları, Ziya Bey Kütüphanesi’ndeki kartuşlar, Jandarma Dairesi’nin kuzeydeki kör cephesi üzerine yerleştirilen ve içlerinde çiçekler bulunan kartuşlar, Erkek Öğretmen Okulu’nun ön cephesindeki birinci kat pencerelerinin üzengi seviyelerine yapılan ve ince bir sütun başlığı hissi veren silmeler söz konusu yapılardaki diğer taş süslemelerdir.

Dönem yapılarında ahşap süsleme daha çok saçaklarda tavanlarda ve merdiven bölümlerinde görülür. Ancak Sanayi Mektebi’nin ön cephesine ahşap süsleme hakimdir. Avludaki ana giriş kapısının sütunları, sütunlarının üzerindeki yivler, bitkisel süslemeler ve başlıklar, üçgen alınlık ve içerisine yapılan bitkisel süslemeler, revak bölümündeki sütunlar, başlıkları ve kemer bölümündeki süslemeler ön cephedeki ahşap süslemelerdir. Ayrıca arka cephede oluşturulan iki balkon ve buradaki sütun ve kemerlerin, revak bölümü ile aynı özellikte düzenlendiği görülür. Sivas İdadisi merdiven korkuluklarındaki ahşap süslemeler yapıldığı günden bugüne sağlam bir şekilde gelen dönemin önemli örneğidir. Ayrıca merdiven çıkışlarına düzenlenen çarkıfelek motifli tavan göbekleri ve buradaki sütunların kemerleri üzerine de ahşap süslemeler yapılmıştır. Jandarma Dairesi sekizgen kulesinde ve Göğüs Hastanesi’nin Sivas Odası’nda ahşap tavan göbeği bulunmaktadır. Hükümet Konağı’nın saçakları ve elibelindeleri de yine ahşaptan yapılmıştır.

Sivas İdadisi’nin taç kapısındaki ve Ziya Bey Kütüphanesi’nin pencerelerindeki madeni şebekeler orijinal halini muhafaza etmekle birlikte benzer özellikte yapılmışlardır.

Jandarma Dairesi’nin birinci katında ve Sanayi Mektebi’nin bazı odalarında duvarların tavana yakın bölümlerine sade alçı süslemelerin yapıldığını görülür.

Kalemişi süslemeleri bu dönem yapılarından sadece Sivas İdadisi’nde görmekteyiz. Kongre Salonu ve Atatürk’ün Odası’nın duvarları ve tavanları boşluk

bırakmamacasına kalemişleriyle süslenmiştir. Odaların duvarlarına içlerine bitkisel süslemeler yapılan panolar yapılmıştır. Özellikle Kongre Salonu’nun tavanının ortasına bir perde motifi yapılmış, etrafı da küçük panolara bölünerek her bir panoda farklı süslemeler oluşturulmuştur.

4.5. Restorasyonlar ve Koruma Sorunları

Sivas’taki kamu yapılarından Göğüs Hastanesi, Hükümet Konağı ve Sanayi Mektebi Demircilik Atölyesi gibi yapılar büyük çaplı restorasyonlar geçirmiştir. Gögüs Hastanesi’ne betonarme kolon ve kirişler yapılarak iç tefrişatı tamamen değiştirilmiş, yapı oldukça sağlam ve kullanılabilir duruma getirilmiştir.

Sivas Hükümet Konağı’nın içteki ahşap tavan ve tabanlar ile duvarlarının tamamı ve yapının ahşaptan yapılan ikinci katı geçirdiği yangında yok olmuştur. Yangın sonrası 1975-81 yılları arasında yapılan restorasyonda yapının içi ve ikinci katı tamamen betonarme sistemle yeniden yapılmıştır. Küçük odaları günün koşullarına uyum sağlayacak şekilde genişletilmiş ve iç tefrişatı bakımından özgünlüğünün kaybolmasına neden olunmuştur. Zemin ve birinci katları dış cephe beden duvarları özgün halini korumaktadır. Sağlam durumda olan bu duvarların yükü yapının içinin betonarme sistemle yapılmasıyla oldukça hafiflemiştir74. Yapı 2005 yılında da iç tefrişatıyla ilgili küçük çaplı bir restorasyon geçirmiştir.

Sivas İdadisi günümüze küçük çaplı onarımlarla sağlam bir şekilde gelmiştir. Yapının açık avlusu 1945 yılında yapılan onarımda kırma çatıya,75 ahşap merdivenleri de betonarme sisteme dönüştürülmüştür. Moloz taşla yapılan arka ve yan cepheler sıvanmıştır. Cumhuriyetin temellerinin atılması gibi önemli bir olaya tanıklık eden yapı aynı zamanda Sivas’ın ilk müze binasıdır. 1881 yılına kadar lise olarak kullanılan yapı yapılan tadilatlarla 1990 yılında müze olarak hizmet vermeye başlamıştır. Yapı günümüzde oldukça sağlam durumdadır.

Sivas Sanayi Mektebi restorasyona tabi tutulmamış bir yapı olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak yapının arka cephesine yapılan eklemeler cephenin özgün karakterini bozmuştur. Ayrıca arka cephenin sıva ve boyaları dökülmüş, balkonların ahşap tabanları oldukça eskimiştir. Bodrum katın da kullanılmaması bu bölümün bakımsız olmasına neden olmuştur. Arka cepheye yapılan eklemelerin kaldırılması, balkonların ahşap tabanlarının değiştirilmesi ve bodrum katın faal hale

74 _{Bu bilgi Sivas Müze Müdürlüğü restorasyon raporundan alınmıştır.} 75 _{Anonim, Kızılırmak Gazetesi, Sayı:431, Sivas, ( 13 Nisan 1945 tarihli yazı)}

getirilmesi için yapının restorasyona tabi tutulması gerekmektedir. Ayrıca yapının bodrum katının da kullanılacak şekilde işlev değiştirmesi yapının daha uzun süre sağlam bir şekilde ayakta kalmasını sağlayacaktır.

Ziya Bey Kütüphanesi 1982-83 yılları arasında dükkan bölümü ve çatı örtüsünün değiştirilmesi gibi onarımlara tabi tutulmuştur. Bunun dışında 2005 yılında geçirdiği restorasyonda da pencere kasalarının ve taban tahtalarının yenilenmesi ve ısıtma sisteminin doğalgaza dönüştürülmesi gibi değişiklikler yapılmıştır76. Yapı günümüzde özgün halini korumaktadır ve oldukça sağlam durumdadır.

Sivas Jandarma Dairesi’nde 1992 yılında geçirdiği yangından sonra 1995 yılında restorasyon yapılmıştır. Bu restorasyonda yapının zemin katındaki mekanlar genişletilmiş, moloz taşla yapılan avludaki cephelere kaplama kesme taşlar yapılmış ve külah şeklinde bir çatıya sahip olan sekizgen kulenin çatısı pramidal bir çatıya dönüştürülmüştür. Dış cephe itibariyle genel olarak özgün halini koruyan yapı sağlam ve kullanılabilir durumdadır. Ancak yapının özellikle doğu cephesinin yağmur ve kar sularına maruz kalmasıyla kirlenen duvarlarının temizlenmesi gerekmektedir.

Sanayi Mektebi Demircilik Atölyesi 2005-2006 yılları arasında işlev değiştirmesi sebebiyle büyük çaplı bir restorasyon geçirmiştir. Günümüzde de devam eden restorasyonda yapının içi tamamen değiştirilmiş ve yapı betonarme sisteme kavuşturulmuştur. Bununla birlikte yapının dışarı taşırılan kolları ve ortasındaki küçük bir bölüm ikişer katlı olarak düzenlenmiştir. Yapı, dış cepheleri itibariyle özgün halini korumaktadır. İçte betonarme sistemle sağlam bir şekilde yapılan yapı Arkeoloji Müzesi olarak kullanılmaya başlanmasıyla da daha faydalı bir amaca hizmet etmiş olacaktır.

Sivas Erkek Öğretmen Okulu 1965 yılında büyük bir onarım geçirmiştir. Yapılan onarımda ahşap tavan ve tabanlar betonarme sisteme dönüştürülmüş, ön cephedeki küçük balkon uygulamaları ve dışarı taşırılan kollardaki üçgen alınlıklar kaldırılmış, arka cephedeki iki poligonal çıkmanın külah şeklindeki çatıları poligonal çatı haline dönüştürülmüştür77. Yapı günümüzde oldukça sağlam durumdadır.

76 _{Kütüphane tanıtım broşüründen alınan bilgi} 77 _{Bu bilgi Okul Müdürü Bahattin Işık’tan alınmıştır.}