Roma Tarihi Merkezi, Şehrin Kutsal Makam Varlığı, Ekstretoryal

Kuruluşu bir efsaneye dayandırılan Roma'nın, Romulus ve Romus tarafından M.Ö. 753'te kurulduğuna inanılmaktadır. Roma şehri, cumhuriyete ve sonra imparatorluğa dönüşmüş; Hristiyan dünyasının başkenti olmuş; tüm bunların yansıması olarak kent dokusu ve arkeolojik alanlarının varlığıyla çok katmanlı bir yerleşme halini almıştır (WHC/OUV_91, 2014).

Kriter (i): Mülkiyet, neredeyse üç bin yıllık tarih boyunca üretilen eşsiz bir dizi sanatsal değerin ifadesini içerir: antik dönem anıtları (Colosseum, Panteon, Roma ve İmparatorluk Forumları kompleksi), yüzyıllar boyunca inşa edilmiş tahkimat duvarları (surlar ve Castel Sant'Angelo gibi), Rönesans ve Barok dönemlerinden modern zamanlara kadar kentsel gelişmeler (Piazza Navona ve Sixtus V (1585-1590) tarafından planlanmış Piazza del Popolo ve Piazza di Spagna da dahil olmak üzere ''Trident'' gibi), görkemli resimli, mozaik ve heykel süslemeli sivil ve dini yapılar (Capitoline Tepesi ve Farnese ve Quirinale Sarayları, Ara Pacis, St Mary Major, St John Lateran ve St Paul Duvarlar Dışındaki başlıca bazilikalar gibi), hepsi tüm zamanların en ünlü sanatçılarından bazıları tarafından yapılmıştır.

Kriter (ii): Yüzyıllar boyunca, Roma'da bulunan sanat eserleri, kentsel planlama, mimari, teknoloji ve dünyadaki sanatın gelişiminde belirleyici bir etkiye sahip olmuştur. Antik Roma'nın mimarlık, resim ve heykel alanındaki kazanımları sadece antik dönemde değil, Rönesans, Barok ve Neoklasik dönemlerde de evrensel bir modeldi. Roma'nın klasik binaları ve kiliseleri, sarayları ve meydanları, onları zenginleştiren resim ve heykellerle birlikte tartışmasız bir referans noktası olmuştur. Belirli bir şekilde, Barok sanatın doğduğu ve ardından Avrupa'ya ve diğer kıtalara yayıldığı yer Roma'dır.

Kriter (iii): Kentin adını taşıyan medeniyetin merkezi olan Roma'nın arkeolojik alanlarının değeri evrensel olarak tanınır. Roma, her zaman görülebilen ve hala mükemmel bir koruma durumunda olan olağanüstü sayıda anıtsal antik kalıntı korumuştur. Bu kalıntılar, binlerce yıldan fazla bir tarihi karakterize eden çeşitli gelişim dönemlerine ve sanat, mimari ve kentsel tasarım uslüplarına benzersiz bir şekilde tanıklık etmektedir.

Kriter (iv): Roma'nın bir bütün olarak tarihi merkezi ve binaları, üç bin yıllık tarihin kesintisiz dizisine tanıklık ediyor. Alanın kendine has özellikleri, kentin karmaşık morfolojisine uyumlu bir şekilde entegre olan mimari dillerin tabakalaşması, geniş bina tipolojileri ve kentsel planlamadaki orijinal gelişmelerdir.

Söz edilmeye değer, forumlar, hamamlar, surlar ve saraylar gibi önemli anıtlar; St Mary Major, St John Lateran ve St Paul Duvarları Dışındaki Barok kiliselere kadar olan erken Hıristiyan bazilikalarının dikkat çekici örneklerinden dini yapılar; su sistemleri (drenaj, su kemerleri, Rönesans ve Barok çeşmeleri ve Tiber boyunca 19. yüzyıl taşkın duvarları). Bu açıkça karmaşık stil çeşitliliği, zaman içinde gelişmeye devam eden benzersiz bir topluluk oluşturmak için birleşiyor.

Kriter (vi): İki bin yıldan fazla bir süredir Roma hem laik hem de dini bir başkentti. Dünya genelinde bilinen gücünü artıran Roma İmparatorluğu'nun merkezi olarak şehir, hukuk, dil ve edebiyatta en yüksek ifadesini bulan ve Batı kültürünün temeli olan yaygın bir uygarlığın kalbidir. Roma, kökenlerinden bu yana, Hıristiyan inancının tarihi ile de doğrudan ilişkilendirilmiştir. Ebedi Şehir, yüzyıllarca sürdü ve bugün, Havarilerin Mezarları, Azizler ve Şehitler ve Papa'nın varlığı sayesinde, hacıların en değerli hedeflerinden biri ve bir sembol olarak hâlâ duruyor.

Şekil 3.3 : Roma şehrinden genel bir görünüm (Hürriyet , 2017).

1980 yılında (i)(ii)(iii)(iv)(vi) kriterleriyle listeye giren Roma Tarihi Merkezi ve San Paolo Fuori le Mura, 1,430.8 ha miras alanıyla Vatikan ve İtalya taraf

devletleri denetiminde yönetilmektedir. Varlık; gerek büyük yüzölçümü gerek İtalya’nın başkenti olmasının yanı sıra, birçok işleve aynı anda ev sahipliği yapması ve gerekse ulus ötesi varlık statüsünden dolayı karmaşık bir yapıya sahiptir (WHC/OUV_91, 2014).

Eski Roma Belediyesinin genişletilmiş güçlerle yasal olarak kurulmasıyla birlikte, İtalya bazı konuları tek bir başlık altında birleştirmiş ve yönetimi basitleştirme sürecini başlatmıştır. Varlık ulus ötesi olması nedeniyle, hem Vatikan hem de İtalya Cumhuriyeti mevzuatı uyarınca korunmaktadır. Vatikan’ın parçası olması nedeniyle 355 sayılı Kültürel Mirasın Korunması Kanunu (25 Temmuz 2001); ulusal düzeyde İtalyan Hukuku uyarınca 42 no.lu Yasama Kararı (22 Ocak 2004) ve bölgesel düzeyde 24 no.lu (6 Temmuz 1998) Kanunla korunmaktadır. Bölgesel Peyzaj Planı, alanın peyzaj mirası koruma stratejilerini belirlemekte; Roma’nın Genel Kent Planı yerel düzeyde tarihi kentin tüm bölgelerine ilişkin düzenlemeler sunmakta; ayrıca Eski Roma Belediyesi hazırladığı stratejik planla varlığın korunmasına ilişkin eylem ve müdahaleleri belirlemektedir (WHC/OUV_91, 2014).

PR 1. döngüsünde (2006) varlığın yapısal ve yönetsel karmaşıklığı nedeniyle, raporda; yönetim planının hazırlanabilmesi amacıyla bir yönetim kurulunun oluşturulması için yetkili kurumların tespiti, alan başkanının atanması, kalıcı bir yönetim sisteminin kurulması, kurumlar arasındaki iletişimin güçlendirilmesi ve 2008’de uygulanmaya başlamak üzere yönetim planı çalışmalarının yapılması konularına dikkat çekilmektedir. Ancak Vatikan’ın bu konulara ilişkin herhangi bir planı ya da çalışması ifade edilmemektedir. Varlığın yönetimiyle ilgili kamu yetkilileri İtalya için ulusal, bölgesel ve yerel olmak üzere sıralanmakta ve Kutsal Makam (Vatikan'ın devlet pozisyonunu belirleyen resmi isimlerinden biridir. Apostolik Makam, Kutsal Koltuk vd.), kamu ve özel kurumları da bu sıralamada farklı kategorilerde yer almaktayken; Vatikan için ulusal ve bölgesel alandan sorumlu görevliler söz konusudur (WHC/PR.1_91, 2006).

Eski Roma Belediyesi, Kültürel Miras ve Aktiviteler Bakanlığı, Lazio Bölgesi ve Roma Piskoposluk Vekilliği, alanın yönetimi için Eski Roma Belediyesini referans ajans olarak belirlemek, teknik-bilimsel bir komisyon kurulmasına çağrıda bulunmak, sonrasında Vatikan tarafından atanan üyeleri de kapsayacak şekilde

komisyonu genişletmek ve yönetim planı taslağı hazırlamak üzere bir Anlaşma Protokolü imzalamıştır (WHC/OUV_91, 2014).

İtalya ve Vatikan’ın ortak görüşü yönetimin iyileştirme ihtiyacını ifade etmelerine rağmen mevcut yönetim sisteminin yeterince etkili olduğu yönündedir. Finans kaynakları İtalya açısından devlet bütçesi; Eski Roma Belediyesi; Lazio Bölge Yönetimi; World Heritage Fund (WHF/Dünya Miras Fonu); uluslararası sponsorluklarken, Vatikan açısından farklı bakanlıklar, kurumların ayırdığı fonlar ve devlet yasalarının Vatikan için sağladığı yıllık bütçelerdir (WHC/PR.1_91, 2006). Periyodik raporda tehdit ve riskler konusunda yalnızca İtalya bilgi vermiş, Vatikan herhangi bir tespitte bulunmamıştır. Taraf devletlerden İtalya’nın sıraladığı tehdit ve riskler; gelişme baskısı, çevre baskısı, doğal afetler, ziyaretçi/turizm baskısı, kent merkezinin sosyal ve ekonomik çerçevesinde değişiklikler, antropojenik riskler (vandalizm), terörizmle ilgili tehdit ve saldırılar olarak sıralanmaktadır. Güçlü yanlar uluslararası bir ağın ve işbirliğinin parçası olmak, gereklilikler ise alanın korunması için küresel düzeyde farkındalığın arttırılması, bilimsel ve teknik işbirliğinin geliştirilmesi olarak değerlendirilmiştir (WHC/PR.1_91, 2006).

1. PR’dan 2.'ye dek bazı yasa ve düzenlemeler (77 sayı 20.02.2006 tarihli UNESCO Varlıklarını Koruma ve Kullanımı için Özel Hükümler (Law February 20th, 2006, no. 77 "Special provisions for the preservation and use of the UNESCO properties) çıkarılmıştır. Bölgesel Peyzaj Planı, 14 Mart 2008’den bu yana yürürlükte olan 2007 Roma Kent Planı’nda kabul edilmiştir. Yönetim Planı hazırlık çalışmaları 2008’de tamamlanmıştır. 2009’da geçici komisyon kurulmuş 2016’da yönetim planı nihai taslağı üzerinde çalışılmaktadır (WHC/PR.2_91, 2014).

Raporda, taslak hazırlandığı halde henüz gönderilmediğinden, yönetim sistemi/planının olmadığı, bunun için üç yıllık bir zaman aralığına ihtiyaç duyulduğu ifade edilmiştir (WHC/PR.2_91, 2014).

Ayrıca bugüne dek DMM’ne iki rapor sunulmuştur; bu raporlar ulaşım altyapısının kullanımından doğan etkileri (1992-1993), hava kirliliğini (1992-1993) ve terörizmi (1993) kapsamaktadır (WHC/SOC_91, 2018).

isim değişikliği ve varlığın genişletilmesine ilişkin karar, 1990'da Oturum Raporu genel kararlarda kayıt değişikliği bildirimi, 1992 ve 1993'te misyon ziyareti sonrasına ilişkin kararlar, 2007'de adaylık dosyası revizyonundan vazgeçilmesine ilişkin karar, 2009 ve 2010'da Restrospektif envantere yanıt olarak varlıkların sınır ve alanlarının/ölçülerinin netleştirilmesi kararları, 2014'te Retrospektif ÜED Beyanı’nın kabulü kararı ve 2015'te ise küçük bir sınır değişikliğinin yanı sıra yönetim planının sonuçlandırılmasına ilişkin karar olarak sıralanmaktadır (WHC/CD_91, 2018). DMK tarafından alanla ilişkili kayıt ve revize çalışmaları dışında dosya değişiklikleri ve yönetim planına ilişkin kararlar alınmıştır.