2. ICONIUM ŞEHRİNİN SİYASİ TARİHİ
2.6. ROMA DÖNEMİ ( MÖ 188 MS 330)
Roma zamanında Iconium en refah dönemlerini yaşamıştır. “Iconium” adı ile Lykaonia bölgesinin merkezi haline gelmiştir. Kuzeyinde Galatia, doğusunda Kappadokia, güneyinde Kilikya, Pamphylia ve Antiochia, batısında ise Phrygia ve Pisidia bulunan Lykaonia, Phrygia’nın bir bölümü ile Kilikya’ya katılmıştır184.
Ramsay’a göre Romalılar, Iconiumluları yarı- barbar, yarı- Romalı ve yarı- Galatyalı bir kavim olarak nitelendirmişlerdir. MÖ 138- 130’da Iconiumlular yerel idarelerini de kurunca Roma’ya bağlılıkları daha da kuvvetli hale gelmiştir. Iconiumlular her ne kadar kendilerini Frig- Hellen kenti olarak kabul etseler de, en geniş haklara sahip olan Roma kolonisi olarak tanınmışlardır185.
179 Bahar, 2010a, s. 287.
180 Demircioğlu, 1998, s. 344- 347; Magie, 2002, s. 40- 41. 181 Ramsay, 1907, s. 354; Bahar, 2017a, s. 38.
182 Kınacı, 2016, s. 35.
183 Bahar, 2017a, s. 38; Atçeken, 2008, s. 66. 184 Atçeken, 2002, s. 66.
Seleukos kralı III.Antiokhos ile Roma’nın imzaladığı Apameia Barışı gereğince Antiokhos Sarpedon’nun(İncekum) batısına geçemeyecekti. Bu bölge içerisinde Lykaonia da vardı. Bu yüzden Seleukoslar kazandıkları yerlerle birlikte Lykaonia’yı da Roma’ya bırakmış oldu. Apameia Barışı’ndan sonra Roma Lykaonia’yı Pergamon’a bıraktı. Senato MÖ 28’de P.Servilius Vatia’yı Kilikya’ya yolladı. Çünkü bu bölgede korsanlık faaliyeti oldukça yaygındı ve Antonius bu durumun önüne geçemiyordu. MÖ 77’de de Isaurialılara karşı sefere çıktı. Isauria Vetus’a yaklaşmadan önce Lystra, Derbe ve Isauria Nova’yı ele geçirmişti. Isauria’yı fetheden Servilius, Isauricus ismini aldı186.
Isauria’da tam sükûnet sağlandı derken, Pontus kralı VI. Mithradates ile Pompeius arasında savaş patlak verdi. Pompeius MÖ 64’te Mithradates’i yenerek bölgede huzuru sağladı187. Ayrıca Pompeius Ovalık Kilikya’yı Suriye’ye bağlamış ve MÖ 39’da Marc Antonius, Laodikalı Polemon’a Iconium ve Lykaonia’nın güneyi ile Dağlık Kilikya’yı ( Tracheia Cilicia) vermiştir. Bu topraklar daha sonra Amyntas’a verilmiş ve ölünceye kadar onda kalmıştır. O ölünce krallığı Roma İmparatorluğu’na kalır ve MÖ 25’te Roma’nın eyaleti haline gelir. MS 72’de Roma’nın sınır kenti olan Derbe de bu tetrarşiye katılır188.
Amyntas’ın MÖ 25’te ölümü üzerine Augustus, Galatia Krallığı’nı 4’e bölerek Roma’ya bağlar. Iconium da bu eyaletin sınırları içerisinde kalır. Daha sonra Augustus, korsanlık faaliyetleri yürüten Isaurialılara karşı Hatunsaray’da Lystra kolonisi kurmuştur189. Lystra konum olarak Iconum’a çok yakındı. Bir tepenin üzerinde bulunan Lystra, konumu itibariyle adeta bir kale görünümündeydi. Güney ve batıdaki dağ kabilelerini ve aşiretleri kolayca buradan idare edilebilirdi. Ayrıca Augustus Isauria ve Pisidia’nın güvenliğini buradan daha kolay kontrol edebiliyordu. Bütün bu özelliklerinden dolayı Lystra önemli bir konumdaydı190.
186 Bahar, 1991, s. 90; Kurt, 2015, s. 3; Strabon, XII, 6, 2; Bosch, 1940, s. 88. 187 Bahar, 1991, s. 91.
188 Ramsay, 1893, s. 41; Ramsay, 1907, s. 358; 189 Bahar, 2017a, s. 38; Bahar, 2010a, s. 61. 190 Ramsay, 189, s. 42.
MÖ 27’de Augustus, Pamfilya ve Kilikya hariç toprakları birleştirerek Marcus Lallius’a “Provncia Galatia” yı kurdurmuştur191. Bu Galatia Eyaleti’nin sınırlarını batıda Pisidia, Frigya’nın doğu bölümü, güneyde Lykaonia ve Isauria’yı içine alan kuzeyde kalan Toroslar, güneyde Paflagonya yükseltilerinin iç tarafı, doğuda Pontus Galatia ve Armenia Minor’dur192.
MÖ 25’ten sonra Amyntas’a aitolan Dağlık Kilikya’yı Kappadokia kralı I. Archelans’a vermiştir. I. , II. ve III. Archelans ölünce Dağlık Kilikya Kommagene kralı IV. Antioshus’a verilmiştir.
MS 41’de Iconium’un ismi Roma İmparatoru Claudius’a atıfla “Claudiconium” olmuştur. Daha sonra MS II. yy.’de Hadrian, Iconium’u Roma kolonisi yapmış ve böylece sikkelerde “Colonia Aelia Hadriana Augusta Iconiensium” olarak geçmiştir193.
MS 63- 72 yılları arasında ise Roma’nın Anadolu’daki sınırları kuzeyde Garsauria’nın güney bölümü, doğusunda Tyana’nın batı kısmı, batısında Passala, Dalisandus, Eski Isauria’ nın doğu kısmı ve güneyinde Lamas Çayı bulunmaktaydı194.
1905’te gün yüzüne çıkarılan, Iconium’un Roma kolonisi zamanına ait kitabede duumviro primo Colonice’nin (erken koloni ceza mahkemesi) meslek ve kamu hizmetleri üzerinde yapılan çalışmada ilk yüksek sulh hâkiminin kayıtları incelenmiştir. Bu çalışmaya göre bu sulh hâkiminin adı M. Ulpius Pomponius Superstes idi. O, M. Ulpius Valens’in oğluydu. Valens MS 98- 117’de tiranlık altında olan Roma’nın vatandaşıydı ve M. Ulpius ismini Roma imparatorundan almıştır. Oğlu M. Ulpius Pomponius MS 130- 138’de koloninin kurulduğu zamanlarda iki ana hâkimden (magistrates) biriydi195.
191 Levick, 1967, s. 29; Bahar, 2010a, s. 60. 192 Bahar, 1991, s. 93.
193 Atçeken, 2002, s. 66; Bahar, 2017a, s. 38. 194 Bahar, 1991, s. 94.
Galat kralı Amyntas ve Bergama kralı Attalos’un vasiyetleri üzerine bu ülkelerin toprakları Roma’ya kalmıştır. Iconium’un Roma kolonisi MS130’da Hadrian’ın doğu seferinde yaptığı bir plan üzerine oluşturulmuştur. Bu planda Hadrian, milli bölünmeleri göz ardı ederek, Küçük Asya’nın güneydoğusunu organize etmiştir; özellikle Asya ve Galatia’yı. Burada amaç Romalı olmayan vatandaşların haklarını silerek, Roma etkisini baskın kılmaktı. Fakat bu düşüncelerini tam olarak gerçekleştiremedi. Çünkü politik ve din bağlamında birlik yoktu, bunun yanı sıra hiçbir zaman bir ulus halinde birleşememişlerdi. Daha sonra milli ayrım ve duyguların daha da saygı görmesi için birtakım düzenlemelere gitmiştir. Hükümdarlığının son zamanlarında üç vilayet kurmuştur: Killicia- Isauria- Lykaonia. Bu topraklar Misya, Lidya, Karya ve Frigya’nın bir bölümünü kapsamaktaydı. Bu eyaletin güneydoğusunda Akşehir (Philemelion), Ilgın(Lagenia) ve Doğanhisar (Hadrianapolis) vardı. Bu eyaletin ana kenti ise Tarsus’tu.
Bu 3’lü vilayetten ilk defa Severus zamanındaki ( MS 195- 211) sikkelerde söz edildiği görülür. Bulunan sikkelerin üzerinde, Tarsus sembolüne bağlılıklarını sunmak için gelen krallar görülür196.
Iconium bu 3’lü Vilayet’in içerisinde yoktu. Galatia’dan ayrılmak zorunda olan Iconium, birbirinde çok uzak olan iki kısım, Pisidia ve Kuzey Galatia’dan oluşmaktaydı. Fakat saygınlık kazanması için Iconium’ a kent statüsü verilmişti. Iconium buna bağlı olarak bazı ayrıcalıklar ve haklar elde etti. Ama Hadrian, Iconium’a Roma nüfusu getirmedi. Iconium’a verilmiş bu onurdan, Roma’nın erken dönemleri ve Cumhuriyet Dönemi’nde bahsedemeyiz. Bu fahri yükselme sadece Hadrian’nın yasal bir düşüydü. Bu düş o kadar gerçekçiydi ki, kent de Romalı olmaya çalışıyordu. Hatta Grekçe kullanmayı bırakarak, resmi yazışmalarda Latince kullanmaya başlamışlardı. Fakat halkın Grekçe’yi bu kadar kolaylıkla bıraktığı düşünülemezdi. Halk kendi arasında Grekçe’yi kullanmaya devam etmiş ve sikkelerde Perseus tipi ile Atina’ya bir bağlılığın olduğu görülmüştür. Fakat sikkelerde Roma tanrısına ait de hiçbir iz yoktu. Bütün bu değişikliklere yol açan,
Iconium’a onursal kent statüsünün verilmesi, aslında bir Grek şehri ile Roma şehri arasındaki farkın boyutunu ve gerçekçiliğini göstermiştir197.
MS 138- 161’de Antonius Pius döneminde Galatia Eyaleti’nin güney kısımları bu eyaletten ayrılarak Isaurialılarla ve Kilikyalılarla birleşmişlerdir. Bunun üzerine Antonius Pius, Lykaonia- Isauria- Kilikya olmak üzere yeni bir eyalet sistemi oluşturdu. Diocletianius yaptığı düzenlemeyle de Iconium’u Pisidia ve Isauria arasında pay etmiştir. Pisidia’ya geçen bölüme Diocesis Orientes, Isauria’ya geçen bölüme Diocesis Asiana adı verilmiştir198.
MS 260 yılında Sasaniler tarafından işgal edildiği sırada kent, Pisidia Eyaleti’ nin kenti idi. MS 370- 372 tarihlerinde Iconium, Lykaonia’nın başkenti haline gelmiştir. Geç Doğu Roma Dönemi’ne gelindiğinde ise Anatolia Theması; Homanada, Savatra, Lystra, Kana, Mistheia, Perta, Hyde, Korna, Derbe, Posala, Isauria, Amblada, Vasada, Gdanmaa, İlistra, Barata ve Laranda’dan oluşuyordu199.
MS 284- 305’te Diocletianus eyalet sisteminde yeni düzenlemelere giderek Dağlık Kilikya ile Ovalık Kilikya’yı birbirinden ayırarak Isauria adında yeni bir eyalet oluşturur. Bu eyaletin merkezini de Seleukeia ( Silifke) yapar. Bu eyaletin içerisinde Lykaonia’nın güneyi ve Dağlık Kilikya’da vardı. Bu yeni düzenlemelerle birlikte artık “ Isauria” ismi Dağlık Kilikya da dâhil bütün bölge için kullanılmaya başlanır200.
MS 395 yılında Roma İmparatorluğu parçalandığı sırada, I. Theodos’un( MS 379- 395) oğullarından Arcadius, Doğu’nun hâkimi olurken, diğer oğlu Honorius da Batı’nın hâkimi olmuştur. Arcadius’un hâkimiyeti altına giren Iconium, Doğu Roma egemenliğinde kalmış olur201.
MS V. yy.’de Doğu Romalılar Germensaldırılarından kurtulabilmek için Isaurialı halkların tecrübelerinden yararlanmışlar ve Isauria şefi “ Zenon” adıyla
197 Ramsay, 1907, s. 363- 364, 366; Mitchell, 1979, s. 413- 414; Ramsay, 1893, s. 15. 198 Ramsay, 1960, s. 370- 380; Bahar, 2010a, s. 62.
199 Bahar, 2015a, s. 290- 291.
200 Bahar, 1991, s. 95; Ramsay, 1960, s. 421; Bahar, 2015a, s. 190; Kurt, 2010, s. 128. 201 Balıvet, 2012, s. 26; Tekin, 2008, s. 303- 304.
imparator olmuştur. Isaurialı komutan olan Illos ile birlikte yönetimde Isauria etkisi hâkim olmuştur. Fakat Got tehlikesinin bitmesi ve Zenon’un ölümü üzerine Romalı Anastasios imparator olmuştur.
MS 542’de veba salgınına maruz kalan Iconium, 613 yılında Sasanilerin saldırılarına uğramış ve onların egemenliği altına girmiştir. Iconium, VII. yy.’de Heraklios’un Anadolu’da kurduğu “Thema” adlı sisteminin, “Anatolikan Theması” içerinde bulunuyordu.
3. SOSYO- EKONOMİK YAPI