ICONİUM’DA HIRİSTİYANLIK

Konya, Küçük Asya şehirlerinin arasında en büyüklerinden biriydi. Bu yüzden seyyahların ve araştırmacıların devamlı uğrak yeri olmuştur. Özellikle Avrupalı seyyahlar başta olmak üzere Yahudiler ve Grekler burayı sık sık ziyaret etmişlerdir. Bu seyahatler neticesinde Konya, dini bir merkez haline dönüşmüştür247_.

Hz. İsa’nın tebliği üzerine Yahudilikten farklı bir din olarak ortaya çıkan Hıristiyanlık248_{, Iconium’da önemli bir yayılım alanına sahip olmuştur. Bu kent,} Hıristiyan misyonerlerin de en fazla ilerleme kaydettiği yerlerden biri olmuştur249_. Bu misyonerlerden olan Aziz Pavlus ve Barnabas Antakya’dan Anadolu’ya kadar gelmişlerdir( Hrt: 11) 250_{. Konya bölgesinde Grek medeniyetinin gelişiyle Pavlus’un} gelişi aynı döneme denk geldiği düşünülmektedir251_.

Iconium, Küçük Asya’da Türk devri öncesi kilise yapısının çok az bir değişikle günümüze değin ulaşabildiği tek yerdir. Kentte din bağlamında hoşgörülü bir atmosfer vardır. Hıristiyanlar özgürce tapınaklarında ibadetlerini gerçekleştirebiliyorlardı. Ayrıca Hıristiyanlığı reddeden kişiler Frigya ve Lykaonia’nın diğer kesimlerini terk ederek Iconium’a gelmekteydiler. Hatta bu kişiler Iconium’da Hıristiyan dünyaya uzak kalarak eski geleneklerden bazılarını yok etmeye çalışmaktaydılar252_.

246 _{Balıvet, 2012, s. 45; Ayrıntılı bilgi için bkz: Ramsay, 1893, s. 31.} 247 _{Ainsworth, 1842, s. 65.} 248 _{Temiztürk, 20, s. 37.} 249 _{Atçeken, 2002, s. 66; Brown, 2000, s. 59.} 250 _{Temiztürk, 2016, s. 37; Atçeken, 2002, s. 66.} 251 _{Brown, 2000, s. 39.} 252 _{Ramsay, 1907, s. 374.}

Iconium’un gelenekleri çok fazla değişikliğe uğramamıştır. Ülkede değişik Hıristiyan eğilimleri oldukça fazlaydı. Encratites (erken dönem Hıristiyanları içerisinde çoğunlukta olan ve kilise aracılığıyla şiddet ile bastırılan dinsel akımlardan bir tanesi) başta olmak üzere Montanistler (dünyada laiklik ilkesini kabul edip uygulayan, tek evliliği kabul eden, kadın rahibeler seçen ve onlara da yönetimde yer veren mezhep olarak bilinmektedir.)ve Novatians(papa karşıtı olarak bilinen mezheptir. ) gibi değişik mezhepler bulunmaktaydı. Bu mezhepler özellikle Hıristiyan topluluklar arasında oldukça yaygındı. Bu da kilisenin kendi içerisinde bir tezatlık oluşturmaktaydı. Kilise bu mezheplere ve bu mezheplerin taraftarlarına karşı oldukça katı bir politika geliştirmişlerdir253_.

Iconium’da ilk piskopos Sosipatros idi. Pavlus’un akraba ve öğrencilerinden biriydi. Diğer bir yüksek rütbeli olan piskopos Iconiumlu Amphilochius’tu. MS 340’da doğmuş ve Kappadokia ilahiyatçılarından Cesareli (Kayseri)Basil’in, Nazianceli(bugünkü Aksaray’a bağlı Nenezi- BekarlarYöresi) Gregoire’nin ve Nysseli Gregoire’nin arkadaşıdır254_{. Bu üçlü “Kappadokia’nın Babaları” olarak da} adlandırılmaktaydılar255_{. Amphilochius IV. yy.’nin sonlarına değin piskoposluğa} devam etmiştir256_.

Trinitarian Doğma’sı (baba- oğul- kutsal ruh üçlü inancı) hakkında Epiphanius’un ( erken dönem Hıristiyan yazar) bir yayını vardır. Fakat buradaki bilgiler doğmanın sorunları hakkında sağlıklı bilgiyi vermemektedir. Doğma hakkında bilgileri aydınlatmak için Kappadokia bakılacak ilk zemindir. Bu devrin yazarlarından olan Iconiumlu Amphilochius Hıristiyanlığın bu doğması hakkında oldukça sağlam bilgiler vermiştir. Hatta Amphilochius, yazar olan Tillemont ve Maurinesê’e de liderlik etmiştir257_.

Amphilochius ile Basil’in arası oldukça iyiydi. Amphilochius bölgenin huzuru için Basil’in üstünlüğünü kabul etmek zorundaydı. Basilius, Gregory Nazianzlerle ve

253 _{Holl, 1904, s. 21- 23.} 254 _{Balıvet, 2012, s. 46.} 255 _{Temiztürk, 2016, s. 37.} 256 _{Balıvet, 2012, s. 46.} 257 _{Holl, 1904, s. 5.}

Eustathius ile arası bozuk olduğu sırada kilisedeki yetkisini de kullanarak Amphilochius’u piskopos yaparakonu Eustathius’un yerine geçirmiştir. Basil’in bu desteği tecrübesiz Amphilochius için oldukça değerliydi. Amphilochius piskopos seçildiğinde, onu ilk tebrik edenler arasında Libanius vardı. Amphilochius için piskopos olması muazzam bir fırsattı. Çünkü konuşmacı olarak ön saflarda yer alabilecekti ve düşüncelerini rahatlıkla dile getirebilecekti258_.

Kappadokia ve Isauria’da örgütsel yeni düzenlemeler yapılmıştı. Bu durum halktan bazılarını rahatsız ediyordu ve halkın birleşmiş bir ortak inancı yoktu. Bu atmosfer içerisinde Amphilochius’un işi daha da zordu259_.

Amphilochius’un kuzeyde komşusu olan Basil, bazen piskoposluk seyahati için Amphilochius’u kendi ülkesine davet ediyordu( MÖ 733). Basil’in Amphilochius’a yazdığı mektup oldukça önemlidir. Bu mektup Amphilochius’a uzak bölgeler hakkında bilgi vermekteydi. Bu mektupta tesadüfen önünden geçilirken görülen yıkık dökük kilisenin varlığı Amphilochius’a bildirilmekteydi.

Isauria’nın koltuğu boş olduğu sırada, Amphilochius bu kiliseyi yenileyerek piskoposlar atar ve onları belirli alanlarda görevlendirir. Basil’in, Amphilochius’a atanacak piskoposların seçilmesi konusundaki verdiği tavsiyeler oldukça önemliydi ve bu tavsiyeler Amphilochius’un işini kolaylaştırmaktaydı. Basil bu taktikleri verirken Amphilochius’a en çok Isauria piskoposu hakkında dikkatli olması için uyarmıştı. Çünkü ona göre Isauria piskoposuna çok fazla önem verilmezse, Isaurialıların Iconium’dan kopmak isteyip, kendi mezheplerinin sınırlarını çizerek bu sınırlar içine Amphilochius’u almak istemeyeceklerini düşünür260_{. Amphilochius’un} değişikleri kolayca yapabilmesi papazlara saygı gösterip, iyi davranmasından geçiyordu. Amphilochius, dini dsiplini yükseltmek için Isauria’yı kendi alanının içine alması gerekliydi. Bunun için de kilisenin sert ahlak anlayışı ve uygulamalarını değiştirmek istiyordu261_{. Bunun için de sık sık Basil’den fikir alıyordu. Basil ahlak} dsipliniyle ilgili fikirlerinin söyleyerek, Amphilochius’u kanunların işleyişi hakkında

258 _{Holl, 1904, s. 15- 16.} 259 _{Holl, 1904, s. 16- 17.} 260 _{Holl, 1904, s. 17- 19.} 261 _{Holl, 1904, s. 20.}

uyarıyor ve geleneklere asi gelen kimselerin tekrar vaftiz edilmesi gerektiğini belirtiyordu262. Vasada’da(Bostandere) putperest bir rahip olan Eustochios’un Hıristiyan olduktan sonra vaftiz edilmesi olayı oldukça ilginçtir. Bölge hakkında da önemli çalışmaları olan Eustochios vaftiz edildikten sonra piskopos olmuştur. Fakat Lystra’ya gidince orada ailesi ve akrabalarıyla birlikte tutuklanarak Ankara’ya götürülmüş ve orada infaz edilmişlerdi263_.

Iconium’da bu dönemdeki Hıristiyanlığa ait birçok kalıntı vardır. Laodiceia Katakekaumene’ye yaklaşık 2. 5 km uzaklıktaki tepenin eteklerinde yer alan, içinde Carnelia Salonina ve theos Sebastosların başrahibine ait heykel kaideleri bulunan bir tapınak vardır264_{. Başka bir kalıntı ise; Bedel Kaleh’de (Kestel) bir mezarlıkta} Yunanlıların Hıristiyanlık dönemine ait iki tane yazıt bulunmaktadır265_.