Mezirow (1978a, 1978b, 1991a) bu aşamada kişinin yeni rollerini geçici olarak deneme girişiminde bulunduğunu belirtir. Bu temada katılımcıların “Kendinize bir rol belirlemiştiniz. Bu rolü denediniz mi? Denediyseniz neler yaptığınızı anlatır mısınız?” sorularına verdikleri cevaplardan elde edilen bulgular ışığında yeni rolleri deneyip denemedikleri ve bu süreçteki deneyimleri ortaya konulmaya çalışılmıştır.
“Evet. Yani mali müşavirlikle alakalı aslında bir dönem büroculuk denedim. Gittim sevdiğimiz bir mali müşavir vardı, yanında ne yaptık işte beraber çalıştık. Dediğim gibi şuan ki yaptığım işle o birazcık farklı. O biraz vergilendirmeyle alakalı bu
da vergilendirme sonrası verginin tekrar mükellefe ulaşmasıyla alakalı bir iş. Hani güzeldi, keyifliydi.” (YMK-38).
98
YMK-38 katılımcısının ilk rol denemesi bir tanıdığına ait büroda gerçekleştirmiştir. Bu durum rollerin geçici olarak denenmesi aşamasıyla uyumlu şekilde gerçekleşmiştir.
“Derneğin faaliyete geçmesiyle birlikte ben de derslerden arta kalan vakitlerde ve hafta sonlarında saha çalışmalarına destek olmaya başladım. Arkadaşlarla birlikte bir yandan gıda ve giyim firmalarıyla iletişime geçip yardım topluyoruz bir yandan da tespit ettiğimiz ihtiyaç sahiplerine ulaştırıyoruz. Zaman geçtikçe insan kendini daha da
vermeye başlıyor bu işe.” (KÖE-43).
KÖE-43 katılımcısının derneğin saha faaliyetlerinde yer alması kişinin yeni rollerini geçici olarak deneme girişiminde bulunma aşamasıyla uyuşmaktadır.
“Burada (kendi güzellik merkezi) yaptım ilk rol denememi, işletmeyi açtıktan sonra. Farklı bir taleple gelen, farklı bir müşteriyi bambaşka bir şeye yönlendirdim. Çok çok çok memnun kaldı. Hani bu herkese yapılmaz belki cilt bakıma gelene ya da bir
işleme gelene, benim için ne yaparsın diyene hani başlangıcını, sonucunu işte şeylerini anlatıp…” (GYK-50).
GYK-50 katılımcısı güzellik koçu rolünün ilk denemesini kendi işletmesinde yapmıştır. Katılımcı eğitimleri tam olmadığında rol denemesi için uzun bir süre beklemek zorunda kalmıştır. Bu durum yeni rollerini geçici olarak deneme girişiminde bulunma aşamasıyla uyuşmaktadır.
“Ya denedik. Denemez olur muyuz hiç. O da okul değişikliğiyle özellikle oluyor çünkü seni tanıyanların da ön yargısı var sana onu kırmak sıkıntı. Okul değişikliği yaptığımda … Bizi sevmelerini sağladık. Onun ürünlerini de çok da güzel aldık mesela.
… Yani onlara… Çok basit saçlarını okşadım. Bazen onların yediği tostu paylaştım. … İşte sınıf içinde o sınıf kültürünü oluşturmaya çalıştık. … Onun dışında onlara soru sormanın gerekliliğini öğrettim ve hiçbir şekilde yanlış cevaplayan öğrenciye ne kendim
ne de başkasına müdahale etmedim ettirmedim. Bu onlar için çok önemliydi. Kendileri konuşmaya başladılar. Benim yaptığım hareketler olumlu ya da olumsuz
eleştirilebiliyor şuanda.” (MÖE-34).
MÖE-34 katılımcısı rol denemesini okul değişikliği yaptıktan sonra gerçekleştirmiştir. Bunun sebebi ise önceki kurumunda bıraktığı izlenimi değiştirmesinin zor görünmesidir. Araşırmacının katılımcıyla olan 9 yıllık arkadaşlığı ve önceki kurumunda birlikte çalışmış olmasından dolayı ders esnasında kullandığı yöntemlerin öğrencileri son derece pasivize ettiği bilinmektedir. Yeni okulunda dersine girdiği tanıdık öğrencilerden edinilen bilgiler ve yapılan gözlemler derslerinde katılımcının bahsettiği
99
yönde değişimleri olduğunu doğrulamıştır. Bu durum yeni rollerini geçici olarak deneme girişiminde bulunma aşamasıyla uyuşmaktadır.
“Rolü denedim tabi. Biraz zor oldu haliyle önce. Çünkü alıştığın bir yaşam standardı var ve sen şimdi çok zor şartlara giriyorsun. Bocalıyorsun başlarda. Kazandığın paranın ne kadar az olduğunu fark ediyorsun. Tüm bunlara rağmen ilk aylığımı aldığımda o para bana o kadar değerli gelmişti ki ve beni o kadar mutlu etmişti
ki. Yani sanki cebimde 700 lira değil de koca bir hazine gibi gelmişti.” (TCE-29). TCE-29 katılımcısı dönüşüm çerçevesinde kendisine belirlediği helal yoldan kazanç elde etme rolünü ilk olarak bir AVM’de çalışarak denemiştir. Kazandığı para kendisine az gelmesine rağmen anlamının onun için büyük olması yoluna devam etmesini sağlamıştır. Bu durum yeni rollerini geçici olarak deneme girişiminde bulunma aşamasıyla uyuşmaktadır.
“Yani aslında şöyle. Bu ilk deneyim benim işe giriş sürecinde… İlk iş görüşmesini yaptıktan sonra bir başarısız süreç oldu. Beni en çok tetikleyen süreç buydu. Başarısız olduğumu gördüm ama eksiklerimi de görmüştüm yani. O adamın her
söylediği şeyi aklıma kazıdım yani. Nelerin eksik olduğunu fark ettim. Mobil uygulamalarımı yayınlayabilmek için marketlere mobil uygulama geliştirdim bu süreçte.” şeklinde cevaplamıştır. Katılımcı iş görüşmesinden önce rol denemesi ya da çalışma yaptın mı sorusuna “Yani not defteri vardı, hava durumu vardı, bitcoin ile ilgili uygulama vardı, yemek uygulaması vardı. Mesela bu içine en iyi olduğunu düşündüğüm
uygulamaydı. Malzemelerini siz söylüyorsunuz o size hangi yemeği yapabileceğinizi söylüyor. Bu tarz bir mobil uygulama geliştirmiştim. Kendi fikrimdi bu.” (MYE-22). “Eğitim setine devam ederken aynı zaman da bir mobil uygulama çıkarmaya çalışıyordum. Yani bir taraftan öğrenirken bir taraftan iş yapıyordum. Bu iki süreç
birlikte ilerliyor sürekli. Şuan bile o şekilde bir mobil uygulama yaparken bile bir yandan araştırmanız gerekiyor sürekli.” (MYE-22).
MYE-22 katılımcısının yaşadığı başarısız rol denemesinin ardından yılmayarak eksiklerini görmesi ve bu doğrultuda çalışmalarını sürdürmesi katılımcının hem eleştirel öz-yansıma yaptığını göstermekte hem de dönüşüm isteğinin oluştuktan sonra geri dönmenin yaşanmadığını göstermektedir. Ayrıca katılımcının rol denemesi için yaptığı çalışmaları için sarf ettiği sözlerden yazılım alanı ve belki de birçok alanda eğitim ve işi birlikte yürüttüğü görülmektedir. Katılımcının araştırma, bilgi ve beceri edinme ile rol denemesi aşamalarının birlikte gerçekleştiği görülmektedir. O halde aşamaların bazen sıralı olmayabileceği söylenebilir. Bu durum yeni rollerini geçici olarak deneme girişiminde bulunma aşamasıyla uyuşmaktadır.
100
“Yaşadığım dönüşümde rol denemesi aşamasının diğer aşamalarla içi içe olduğunu düşünüyorum. Örneğin kişinin epistemik, sosyo-kültürel ve ruhsal varsayımlarının eleştirel bir değerlendirmesi aşamasında aynı zamanda ben bir rol
denemesi de yapmaktayım. Çünkü rolüm daha özerk düşünen biri olmaydı ve varsayımlarımı eleştirel olarak yansıtırken bu rolü denemiş oluyordum. Aynı şekilde
kişinin hazırladığı planı uygulamak için bilgi ve beceri kazanma çabasına girmesi aşamasında da girdiğim tartışmalarda geliştirdiğim eleştirel söylemler ve metinler üzerine yaptığım eleştirel yansıma da özerk bir düşünür olma rolünün bir denemesi
olarak düşünülebilir. Bu sebeple aşamanın benim dönüşümümde belli bir sırada gerçekleştiğini söyleyemeyeceğim.” (DÖE-33).
DÖE-33 katılımcısı rol denemesi aşamasını yaşamış olmasına rağmen bu aşamanın bazı aşamalarla iç içe olması dönüşümsel öğrenmenin aşamalarının sırayla gerçekleşmediğini göstermektedir. Buna rağmen aşamanın gerçekleşmiş olması ve teoriden farklı olmaması sebebiyle yeni rollerini geçici olarak deneme girişiminde bulunma aşamasıyla uyuşmaktadır.