Rekreasyon Etkinliklerini Düzenleyen Hâlihazırdak

gezilerine ilişkin hâlihazırdaki uygulamalar Resmi gazetede 13.01.2005 tarih ve 25699 sayı ile yayınlanmış “Meb İlköğretim ve Orta Öğretim Kurumları Sosyal Etkinlikler Yönetmeliği” ile düzenlenmiştir.

Bu yönetmelikte, bu çalışmaya konu olan destekleyici okul dışı aktif öğrenmelerle ilişkisi olan bazı bölümler aşağıda sunulmuştur. Daha güçlü ilişkisi olan düzenlemelerin dikkat çekmesi amacıyla koyu yazı karakteri kullanılmıştır.

Sosyal etkinlikler yoluyla öğrencilere kazandırılmak istenen tutum, davranış ve beceriler şunlardır (Madde 5):

a) İnsan haklarına ve demokrasi ilkelerine saygı duyabilme,

b)Kendini tanıyabilme, bireysel hedeflerini belirleyebilme, yeteneklerini geliştirebilme, bunları kendisinin ve toplumun yararına kullanabilme,

c) Çevreyi koruma bilinciyle hareket edebilme, d) Kendine ve çevresindekilere güven duyabilme,

e) Planlı çalışma alışkanlığı edinebilme, serbest zamanlarını etkin ve verimli

f) Girişimci olabilme ve bunu başarı ile sürdürebilme, yeni durum ve ortamlara

uyabilme,

g) Savurganlığı önleme ve tutumlu olabilme, h) Bireysel farklılıklara saygılı olabilme...

ı) Aldığı görevi istekle yapabilme, sorumluluk alabilme,

j) Bireysel olarak veya başkalarıyla iş birliği içinde çevresindeki toplumsal

sorunlarla ilgilenebilme ve bunların çözümüne katkı sağlayacak nitelikte projeler geliştirebilme ve uygulayabilme,

k) Grupça yapılan görevleri tamamlamak için istekle çalışabilme ve gruba karşı sorumluluk duyabilme

Yönetmelikte öğrenci kulübü ve toplum hizmeti çalışmalarında katılımcılık, planlılık, süreklilik, üretkenlik, gönüllülük ve işbirliği temel ilkeler olarak belirlenmiş ve bu ilkeler doğrultusunda şunlar önerilmiştir (Madde 6):

...

c) Demokratik yurttaşlık bilincini geliştirebilecek eğitim uygulamalarının, hayatın tüm alanlarına yayılarak yapılacak çalışmaların okul içi ve okul dışı etkinlikleri içermesine,

d) Öğrencilerin toplumsal hayata, sorunların çözümüne, yerel düzeyde katılımına

ve yöneltici projeler hazırlamaya özendirilmesine,

...

h) Etkinliklerde verimi sağlamak için okul ve halk eğitim merkezlerinde

oluşturulan öğrenci kulüpleri arasında ortak çalışmalar yapılmasına ve bunların

imkânlarından yararlanılmasına,

ı) Çalışmaların daha çok ders dışı zamanları kapsayacak ve değerlendirecek

şekilde planlanıp uygulanabilmesine,

j) Ders programlarının göz önünde bulundurularak desteklenmesine,

k) Yurt içinde veya yurt dışında bulunan okullardaki öğrenciler ile ortak çalışmalar yapmalarına,

...

Rekreasyon etkinlikleri bağlamında, yönetmeliği 10-11 ve 12. Maddelerde Öğrenci Kulüpleri ile Toplum Hizmeti ve Çalışma Esasları aşağıdaki biçimde düzenlenmiştir:

Öğrenci Kulüpleri

Madde 10 —… kurumun türüne, seviyesine, imkân ve şartlarına; çevrenin

ekonomik, sosyal, kültürel ve coğrafi özellikleriyle öğrencilerin sınıf seviyesine göre,

öğrenci kulüplerinden gerekli görülenlerine ya da öğrencilerin istekleri doğrultusunda farklı kulüplerin kurulmasına ...

...

b) Aileye ve çevreye ekonomik katkıda bulunma (ipek böceği, mantar, kümes

hayvanı yetiştirmek, halı, kilim, kumaş dokumak, turist rehberliği yapmak gibi),

c) Millî ve insanî değerleri tanıma ve tanıtma (eski eserleri, yazma kitap ve

levhaları toplamak, ören yerlerini incelemek, millî folklor ürünlerini araştırmak, öğrenmek ve derlemek)

amaçlı öğrenci kulüpleri de kurulabilir. Toplum Hizmeti

Madde 12 — Öğrencilerin; kendilerine, ailelerine, çevrelerine ve topluma duyarlı,

gönüllü çalışma bilincine sahip sorun çözen ve çözüm üreten, resmî, özel kurum ve kuruluşlar ile sivil toplum kuruluşlarıyla iş birliği içinde çalışma becerilerini geliştirmiş

bireyler olarak yetişmeleri için toplum hizmeti çalışmalarına yer verilir. Toplum hizmeti;

...

b) Okulu ve çevresinin güzelleştirilmesi, bakım ve onarımının yaptırılması

yönünde çalışmalar yapmak,

c) Kendi okulunun veya imkânları yetersiz diğer okulların kitap, araç-gereç ve

ihtiyaçlarını gidermek için kampanyalar düzenlemek,

...

e) Toplumda Türkçe'yi doğru, güzel, etkili kullanma bilincini geliştirme ve kitap

f) Çevreyi korumak, güzelleştirmek, parklar oluşturmak, tarihî ve kültürel

değerlerimizi korumak ve yaşatmak için çalışmalarda bulunmak,

g) Toplum kurallarına uyulması için öğrencileri ve halkı bilinçlendirme

çalışmaları yapmak,

...

ı) Okul bahçesini, çevreyi, boş arazi ve alanları ağaçlandırmak, erozyonla

mücadele etmek, yok olmaya yüz tutmuş bitki türlerini korumak ve yetiştirmek için

çalışmalar yapmak,

j) İhtiyaç sahibi insanlara yardımcı olmak, ...

n) Sosyal hizmet amaçlı sivil toplum kuruluşlarının çalışmalarına destek

sağlamak

gibi etkinlikleri kapsar.

MEB İlköğretim Ortaöğretim Kurumları Sosyal Etkinlikler Yönetmeliğinde Diğer Sosyal Etkinlikler başlığı altında okul gezileri ile ilgili mevzuat Madde-21 ile düzenlenmiştir:

Madde 21 — Öğrencilerin seviyelerine göre bilgi, görgü ve yeteneklerini geliştirmek; yaparak yaşayarak öğrenmelerine imkân vermek ve derslerin uygulama

ortamında yapılmasını sağlamak; onlara çevrelerini, toplumun sosyal, kültürel ve ekonomik değerlerini tanıtmak, bilimsel ve teknolojik gelişmeleri yakından izletmek

amacıyla yakın çevre ve yurt içi geziler ile diğer ülke ve toplumları tanıtmak üzere yurt dışı geziler düzenlenebilir.

Öğretim programının gerektirdiği ve öğretmen tarafından okul dışında yapılması uygun görülen araştırma, inceleme, izleme, tanıma ve uygulama amacıyla yapılan okul dışı etkinlik ve ziyaretler ilgili ders kapsamında; diğer geziler sosyal etkinlikler kapsamında yapılır.

Gezilerde aşağıdaki hususlara uyulur;

a) Gezi yapılacak yerler belirlenirken, yakın çevre gezilerine öncelik verilir... ...

ç) Gezilerde, 40 öğrenciye kadar bir yönetici ve en fazla iki sorumlu öğretmen görevlendirilir. İmkânlar ölçüsünde ... velilerin de geziye katılımı sağlanır. Ekonomik

durumları yetersiz öğrencilerin gezi giderleri, okul-aile birliklerince karşılanabilir.

d) Öğretim programları kapsamında yapılacak gezilerin o ders saati içinde yapılmasına özen gösterilir. Ancak gezinin bu süreyi aşabileceği durumlarda okul yönetiminin bilgisi dâhilinde ders öğretmenlerince gerekli önlemler alınır.

e) Sosyal etkinlikler kapsamında yapılacak geziler, dersleri aksatmayacak şekilde hafta sonu tatilleri veya bayram tatili günlerinde düzenlenir...

...

g) Büyükşehir belediye sınırları dâhil olmak üzere, il/ilçe belediye sınırları içinde yapılan ders programları kapsamındaki yıllık ders planında yer alan bilimsel inceleme, araştırma, gözlem ve uygulama gezileriyle ilgili onay okul müdürünce verilir.

ğ) ...il sınırları dışına yapılacak gezilerle ilgili onay ise il/ilçe millî eğitim müdürlüğünün önerisi üzerine mülkî amirce verilir.

ı) İl içi ve il dışı gezilerde öğrencilerin kaza sigorta işlemleri, geziye gidilecek araçların seçilmesi ve diğer konularda, Okul Gezileri Çerçeve Sözleşmesinde belirtilen hükümlere uyulur.

i) Öğretim programı ve sosyal etkinlik kapsamında yapılacak gezilerde gerektiğinde kamu araçlarından yararlanılabilir.

2.3. Sınıf İçi Öğrenmeleri Destekleyen Okul Dışı Aktif Öğrenmeler

Okul dışında öğrenme ile doğrudan deneyimin temel alındığı organize ve güçlü bir yaklaşımla öğrenmede başarıyı yükseltmek amaçlanır. Bu yalnızca, ne öğrendiğimizle ilgili değil aynı zamanda nerde ve nasıl öğrendiğimizle ilgilidir (DfES Manifesto, 2006). Günümüzde bireyler hızla değişen bir dünya ile karşı karşıya bulunmaktadır. Toplum ve işgücü piyasası hızla evrilmektedir. Bu hızlı değişimden ötürü, ilerde birer yetişkin olacak bireylerin nelere gereksinim duyacaklarını yordamak güçleşmektedir (Aydın, 2003: 184). Öğrenen birey aynı zamanda herhangi bir konuda sürekli güncel kalma problemiyle de karşı karşıyadır. Bu yüzden ömür boyu öğrenme için öğrenenlerin ihtiyaçlarını karşılayan ve öğrencilerin onları kullanmada ve kişiselleştirmede esnek yollara sahip olacakları bir altyapı gereklidir (De Coi, Karger, Koesling ve Olmedilla, 2007:26). Özellikle bilginin üretilme, transfer ve kullanım hızı öyle bir düzeye ulaşmıştır ki okulun tek çatı altında ve

tek boyutlu olarak geleceğe hazırlayıcı bir bilgi aktarım merkezi olarak görülmesi hem anlamsızlaşmakta hem de öğrenenlerin ihtiyacını karşılama konusunda sınırlayıcı olabilmektedir.

Eğitimcilerin büyük bir bölümü açık veya örtük olarak bilgi aktarımının yanlış bir metafor olduğunu, öğrenmenin kompleks bir eylem olduğunu ve bireylerin yeni bilgileri halihazırdaki bilgileri çerçevesinde sürekli yorumladığını savunmaktadırlar (Sedgwick, 2012: 2). Bu nedenle öğrenme sürecini, bilişsel yapıları, bireyi, yaşantı ve kültür gibi öğrenmeye etki eden değişkenleri birlikte ele alan daha kapsamlı yaklaşımlara ihtiyaç duyulmuştur. Bu yaklaşımlardan biri de yapılandırmacılıktır.

Yapılandırmacılık, her öğrencinin bilgiyi bireysel olarak kendi yorumlarına ve deneyimlerine göre yapılandırdıklarını savunur (Jonassen, 1999: 217; Glaserfeld, 1997, akt. Senemoğlu, 2009). Bruner’e göre, öğrenmenin genel veya temel ilkelerinin yaptığı şey, ihtiyaç duyulduğunda ayrıntıları yeniden inşa etmemizi mümkün kılan kalıntıları temin etmektir ve unutulması muhtemel bilgi ise birbirine bağlamak için yeterli yapı olmadan elde ettiği bilgidir (Bruner, 1960). Dolayısıyla daha nitelikli ve kalıcı öğrenmelerin gerçekleşmesi, bireyin bilgilerini daha etkili yapılandırmasını sağlayacak deneyimler geçirmesine bağlıdır. Bu bağlamda sınıf içi öğrenmeleri, destekleyici okul dışı deneyimlerle bütünleştirmenin sağlayacağı bazı önemli katkılar şöyle özetlenebilir (Dale, 1946; Knapp, 1989; Bunting, 2006; Sedgwick, 2012; Dickson, Gray ve Mann, 2008): (1) disiplinler arası bir öğrenmeye imkan vererek yapı örüntülerini daha etkili ilişkilendirme; (2) sınıf içi öğrenmeleri dışarıda kullanmaya dönük olması yönüyle soyut sınıf içi öğrenmeleri somutlaştırma, transfer ve problem çözme becerilerini geliştirme, (3) genellikle duyu organlarının tümünün rol oynamasıyla kalıcılığın artması, (4) doğa ve çevre ile etkileşimin artmasının bir sonucu olarak sosyal gelişim ve çevre duyarlılığının artması.

“Okul ve Toplum” adlı eserinde Dewey, yerel çevrede öğrenci öğrenmelerine ilişkin deneyimsel bir yaklaşımı savunmuştur: “Deneyim, (okul dışında) bilimsel, coğrafi, edebi, bilimsel, tarihi yönler içermektedir. Tüm çalışmalar tek bir dünyanın ve üzerinde yaşanan tek bir hayatın farklı yönlerinden doğar” (Woodhouse ve Clifford, 2000).

Yerler fiziki boşluklar olmanın ötesinde bireylerin, toplumların bildiği ve deneyimlediği örneğin, estetik, eğlenceli, ekonomik ,ailevi, tarihi, politik, spiritüel aynı zamanda bilimsel pek çok anlamlar kazanır. İnsanlar anlam yüklü yerlere aynı zamanda duygusal anlamlar da yükler (Semken ve Freeman, 2008: 1043). Ekoloji, doğa bilimleri, diğer bilimler doğadaki fiziki mekânlar ve insan deneyimleri ile dolu yerlerde öğretilmektedir (Tuan, 1977; akt. Semken ve Freeman, 2008: 1042-1043).

Okul dışı öğrenmeler çok geniş bir yelpazeye yayılabilir. Atmaca (2012), okul dışı öğrenmede, öğrencilerin sınıf içinde öğrendiklerini doğrudan deneyim, birebir gözlem yapma gibi daha anlamlı etkinliklerle geliştirebileceklerini savunurken derslik dışı eğitim kapsamına sanat, coğrafya, tarih, dil bilgisi, müzik, matematik, fen, beden eğitimi gibi alanlar için buluş yapma, gerçeklere ulaşma, sosyalleşme, kavramların öğretimi gibi amaçlarla her yaştaki bireylerle 30 dakika, 1 saat, 1 gün, 1 hafta gibi süreçler için şehir içi parklar, çiftlikler, orman, millî park gibi alanlarda planlanan eğitimlerin tümünü almıştır.

Bu çalışma kapsamında sınıf içi öğrenmeleri destekleyen okul dışı aktif öğrenmeler, aşağıda ifade edilen iki alt kategoride toplanarak sınırlandırılmıştır: (a) sınıf içi öğrenmeleri destekleyen alan gezileri ve (b) sınıf içi öğrenmeleri destekleyen rekreasyon etkinlikleri. Bu kategoriler kapsamında uygulanan/uygulanabilecek çalışmalar aşağıda tanıtılmıştır.