Birinci Maarif Kongresi ve Milli Eğitim Şuralarında Okul Dışı

Cumhuriyet tarihinde okul dışı öğrenmeyle ilişkilendirebilecek bazı hususlar I. Maarif Kongresi ve Milli Eğitim Şuralarında sistemli bir biçimde olmasa da zaman zaman gündeme gelmiştir. Bu toplantılarda, okul dışı öğrenmelerle ilişkisi olan bazı bölümler aşağıda sunulmuştur. Daha güçlü ilişkisi olan görüş, öneri ve değerlendirmelerin dikkat çekmesi amacıyla koyu yazı karakteri kullanılmıştır.

1. Maarif Kongresi (1921)

...halk mekteplerine yönelik bir projede çocukları hayat içinde başarılı olacak bir kabiliyette yetiştirmek için bir program hazırlanmasına ihtiyaç olduğu belirtilmiştir.

...ilköğretim programlarının uygulanabilir olmadığı, altı senelik iptidaî okullarında okutulan birçok derse ihtiyaç olmadığı, halk eğitimi için yüksek programların değil, halkın daha çok ihtiyaç duyduğu ... derslerin okutulmasıyla yetinilmesini, halk eğitiminin ancak bu şekilde sağlanabileceği, köylü ve kentlilerin ihtiyaçlarının farklı olması sebebiyle ilkokul programlarının buna göre ayrı ayrı düzenlenmesi gerektiği belirtilmiştir.

... sanat ve bir iş için kabiliyetlerin esas olduğu ve kız okullarının, kızların ev kadını olabilmeleri için gerekli pratik bilgilerin konulması gerektiği belirtilmiştir.

IV. Milli Eğitim Şurası (1949)

... ortaokullarda ve liselerde pasif bir tedrisat yapmaktayız... Okuttuğumuz maddelere gelince; bunlar da ihtiyaca uygun değildir. Hayatla ilgisi olmayan birçok maddeler okutuyoruz, memleketin realitesinde bulunmayan birtakım şeyler öğretiyoruz. Memleket mevzularını, çocuğun muhitindeki mevzuları ders konusu yapıp onları öğretmiyoruz. Öğrettiğimiz konular hayati değildir...

VI. Milli Eğitim Şurası (1957)

...eğitimin, ümmilikle mücadeleden başka, iyi yaşama, vatandaşlık ve sağlık bilgileri verme, halkı aydınlatma, mesleklere hazırlama, verimi artırma ve umumiyetle mesleklerde ilerlemeyi sağlama gibi hedefleri olması da tabiidir.

Esasen eğitimin gayesi, ferdi sosyal hayata hazırlamak, seviyeli, moral hayata kavuşturmaktır. Bu da onu bir meslek sahibi kılmak suretiyle tahakkuk safhasına girer. " Bu doğrultuda şurada alınan kararlardan biri ilkokul mezunları için çırak okulları açılması olmuştur.

VII. Millî Eğitim Şûrası

...çevrenin ekonomik özellikleri de göz önünde bulundurularak, öğrencilerin ilgi, istidat ve kabiliyetlerinin meydana çıkarılıp geliştirilmesi...

..."ortaokula dayalı ve genç kızlarımıza iyi ev kadınlığı ve vatandaşlık nitelikleriyle birlikte verimli bir üretken olarak hayatlarını kazanabilmelerini mümkün kılacak bilgi ve becerileri kazandıran...

...mesleği ile ilgili makine, alet ve malzemeleri iyi kullanarak iş yapabilme bilgi ve becerilerini kazanmış, insan münasebetlerine ve iş idaresine vakıf...

Bu elemanları, endüstri, bayındırlık ve diğer iş alanlarının ihtiyacı olan çeşitli sanat dallarında beceriler isteyen işlere kolaylıkla uyabilecek hâle getirmek.

VIII. Milli Eğitim Şurası (1970)

…bir iş alanı tanıtılır, sevdirilir, bu yolda temel beceriler kazandırılır ... yarı yarıya genel kültür ve meslek formasyonu verecek şekilde düzenlenir.

…mümkün olan hâllerde endüstri ile iş birliği yapılır. Öğrenicilere bilgi yükleme, bir nevi ansiklopedimiz ile onları ezbere sevk etme yerine; onlara öğrenme, inceleme yollarını gösteren, bilimsel düşünme ve araştırma yeteneğini kazandıran bir esası getirmek istiyoruz.

IX. Milli Eğitim Şurası (1974)

Türk Milli Eğitiminin Temel İlkelerinin kararlaştırıldığı bu şurada “Her Yerde Eğitim” ilkesi şu şekilde ifade edilmiştir: Millî eğitimin amaçları yalnız resmî ve özel eğitim kurumlarında değil, aynı zamanda evde, çevrede, işyerlerinde, her yerde ve her fırsatta gerçekleştirilmeye çalışılır(M. E. T. K. Madde–17).

...ders dışı eğitsel ve sosyal faaliyetler, ... , sürekli gözlemeler ve rehberlik yolu ile istidat ve kabiliyetlerinin gelişmesi izlenir... hayata hazırlanma bakımından yardım edilir.

...okul ile çevre arasında yakın bir ilişkinin kurulmasını sağlamak; böylece öğrencilerin hayata ve iş alanlarına uyumlarını kolaylaştırmak ve onları çevrelerinde etkili hâle getirecek nitelikleri kazanmalarına yardımcı olmak.

…öğretim yılı içindeki pratik öğretim okul atölyelerinde yapılır. Ancak, okul- sanayi ilişkilerini geliştirmek ve öğrencileri gerçek iş hayatına hazırlanmak amacıyla bu çalışmalar, sanayi ve iş yerlerinde de yapılabilir.

...okul radyo ve televizyondan yararlanılarak okula, sınıfa ve ders programlarına uygun yayınlar yapmak, ...

XII. Milli Eğitim Şurası (1988)

...okullarda tabiat koleksiyonları, müzeler, sergiler, seralar ve hayvan yetiştirme yerlerinin kurulması; öğrencilerin gözlem, araştırma ve uygulama

yapmalarının teşvik edilmesi; çevrede mevcut müzelerin ve benzeri yerlerin gezdirilmesi.”

...“Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumları öğretim programlarının; çevrenin ve iş piyasasının ihtiyaçlarına uygun olarak ve sürekli bir şekilde geliştirilmesi; bu kurumların eğitim insan gücü istihdam ilişkileri çerçevesinde tarım, endüstri ve hizmet sektörleri ile gerekli iş birliğinin sağlanması.”

... TV. , radyo, basılı malzeme, yüz yüze eğitim gibi) çok ortamdan yararlanan açık öğretim uygulamalarının başlatılması. “Eğitim yüksekokulu öğrencilerinin (sınıf öğretmeni adayları) öğretmenlik uygulamaların bir kısmını, mutlaka köy ilkokullarında yapmalarının sağlanması.”

XIV. Milli Eğitim Şurası (1993)

“Eğitim-insan gücü-istihdam ilişkisini göz önünde bulundurarak, iş hayatı ile okul programlarının birbirleriyle uyumlu olması sağlanacak...

XV. Milli Eğitim Şurası (1996)

“İlköğretime radyo ve televizyonla eğitim desteği sağlanmalıdır.” ...“Spor ve sanat eğitimine önem verilmeli, bu eğitime ders dışı etkinliklerle de ağırlık azandırılmalıdır.”

...”Toplumun meslek eğitimi ihtiyaçlarının sürekli karşılanabilmesi için, meslek kazandırmada, devlet-işçi-işveren kesimlerinin daha sağlıklı iş birliği ve koordinasyonun sağlanması kurumsallaştırılmalı...

XVI. Milli Eğitim Şurası (1999)

“Meslek eğitiminde, iş başında eğitim gibi uygulamalar yanında, uzaktan eğitimin güç ve olanakları da işe koşularak, eğitim ortamlarına ilişkin zenginlik ve bütünleşme sağlanmalıdır... “Meslek eğitiminin iş başında eğitim gibi okul dışına taşan eğitim süreçlerinde, sürecin her aşamasında yakın bir değerlendirme sistemi oluşturarak eğitim niteliğini yükseltici önlemler alınmalıdır.” ”Eğitici kol etkinlikleri, eğitim programlarıyla bir bütünlük içerisinde okul içinde ve dışında bireyin gelişimini

demokrasi kültürünü de geliştirici bir yaklaşımı esas alan düzenlemeleri kapsamaktadır.”

“Eğitici kol etkinliklerinin karşılığı olarak ödenmesi gereken ücret yönünden var olan sınırlandırmalar kaldırılmalı, eğitsel kol etkinliklerini yürüten öğretmenlerin ücret yönünden desteklenmesi sağlanmalıdır.”

XVII. Millî Eğitim Şûrası (2006)

“Bilim ve sanat merkezlerinde öğrencilerce yapılan etkinlik ve projeler, okul/kurumlarında kredilendirilmelidir.”

“TÜBİTAK, Millî Eğitim Bakanlığı ve üniversitelerin iş birliği ile üstün yetenekli öğrencilerin eğitimi konusunda yaz-kış kampları, bilim danışmanlığı vb. etkinliklerin düzenlenmesinde iş birliği yapılmalıdır.”

“Öğrencilerin sosyal ve kültürel etkinliklere katılabilmeleri ... “Yaşam boyu öğrenmeyi destekleyecek, geliştirecek ve yaygınlaştıracak ulusal eğitim politikaları oluşturulmalıdır.”

“Yaşam boyu öğrenme konusunda ... bölgesel gereksinim analizleri esas alınmalıdır.”

“Yaşam boyu öğrenme konusunda bireyleri bilinçlendirmede kitle iletişim araçlarından yararlanılmalıdır.”

“Mesleki eğitim veren okullara meslek odaları ve ilgili sivil toplum kuruluşlarının daha fazla destek vermesi sağlanmalıdır.”

“Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında meslek dersleri öğretmenlerinin belirli sürelerle sanayi deneyimi edinmesi için çalışmalar yapılmalıdır.”

XVIII. Milli Eğitim Şurası (2010)

“Eğitim ortamları, dünyada ve Türkiye’de kabul gören “hayat boyu öğrenme stratejisi” dikkate alınarak tasarlanmalıdır.”

“Sosyal ve sportif etkinlikler için uygun koşullar hazırlanmalı, eğitim ortam ve programları, öğrencilerin ders dışı etkinliklere katılımını kolaylaştıracak şekilde düzenlenmelidir.”

... illerdeki her eğitim bölgesinde bölge okullarının ortak kullanımına elverişli en az birer adet spor salonu, yüzme havuzu, tiyatro, gösteri ve etkinlik salonu inşa edilmelidir.”

“Toplumda hayat boyu öğrenme kapsamında; sanat eğitimi ile sportif nitelikli bilgi ve becerileri kazandırmak amacıyla halk eğitim merkezlerinde daha fazla kurs açılmalıdır.”

“ Ders dışı eğitim çalışmaları, 2010/49 sayılı genelgeyle okulun bir ders yılındaki toplam ders saat sayısının % 5’lik dilimiyle sınırlandırılmıştır. Bu sınır kaldırılmalı ve ders dışı faaliyetlerin yapılması için okul müdürünün onayı yeterli olmalıdır.”

Ülkemiz Cumhuriyet tarihinde 1. Maarif Kongresi ve Milli Eğitim Şuralarında okul dışı öğrenmeler ile ilgili görüş ve öneriler değerlendirildiğinde konunun müstakil bir biçimde ele alınmadığı söylenebilir. Genellikle mesleki eğitim veya öğretimde hayatilik ilkesi çerçevesinde değerlendirmeler yapılmış ve çoğunlukla mesleki ve teknik eğitimde uygulama önerileri geliştirilmiştir.

Zaman zaman okullarda yürütülen öğretimin öğrenciyi pasif kıldığına, eğitimde bireyin ve toplumun ihtiyaçlarının gözetilmesine, hayatilik-yaşama yakınlık ilkelerine ilişkin eleştiriler olsa da bunlar çoğunlukla dönemin Milli Eğitim Bakanlarının toplantı açılış konuşmaları metinlerinde yer bulmuş ancak; mesleki eğitim dışında öğretimde aktif okul dışı etkinliklerden destekleyici amaçlarla yararlanılmasına yönelik düzenleme, çalışma veya önerilere pek rastlanmamıştır. Yine genellikle açılış konuşmalarında hayatla okul arasındaki kopukluklardan yakınılmış ve bu temel bir sorun olarak ortaya konmuştur. Ancak, bunu gidermek için politikalar geliştirmede, stratejiler belirlemede mesleki öğretim dışında, okul dışı öğrenmelerden nasıl yararlanılabileceği üzerinde yeterince durulmamıştır.

Son yıllarda okul dışı öğrenmelerin dünyada artan öneminin de etkilemiş olabileceği hususu göz önünde tutularak okul dışı öğrenmelerle ilgili görüş ve öneriler de bir çeşitlenme ve artış olduğu söylenebilir. Ancak, Cumhuriyet tarihinde geçmişten günümüze ülkenin eğitim politikalarına yön veren Şura toplantılarında genel olarak okul

içi öğrenmeleri aktif okul dışı öğrenmelerle destekleme konusunda önemli bir boşluğun söz konusu olduğu söylenebilir.

2.2.3. Sınıf İçi Öğrenmeleri Destekleyen Okul Dışı Öğrenmelerle İlişkili