Realist Kuramın Modifikasyonu: Neorealizm’den Neoklasik Realizme

Neoklasik realizm pek çok açıdan başta neorealizm olmak üzere kendinden önceki yaklaşımları revize etmiş, bunu gerçekleştirirken başta klasikler (klasik

realistler) olmak üzere realizmin kurucu isimlerinden faydalanmıştır. Neoklasik realizm

bir taraftan sistemik faktörleri dikkate alırken diğer yandan iç politikayı da analizlerine

542 _{Henry R. Nau, At Home Abroad: Identity and Power in American Foreign Policy, Ithaca and London:} Cornell University Press, 2002, s.24.

543 _{Sınırlı rasyonalite için bkz. James G. March, A Primer on Decision Making: How Decisions Happen.} New York: The Free Press, 1994; Gerd Gigerenzer ve Reinhard Selten, Bounded Rationality, Cambridge: MIT Press, 2002.

544_{L Boyd-Judson, Strategic Moral Diplomacy : Understanding the Enemy’s Moral Universe, Stylus Pub} Llc, 2001, s.22-24.

105

dâhil etmektedir. 545 _{Bununla birlikte iç politik faktörlerin süzgecinden geçmesine karşın}

son kertede sistemik faktörler belirleyici etkenler olmayı sürdürür.546 _{Her şeyden önce}

neoklasik realistlerin de altını çizdiği gibi devletler uluslararası yapının niteliğini belirleyen güç dağılımını ve tehditlerin niteliğini iç politik süzgeçten geçirerek revizyonist veya statüko yanlısı bir dış politika arasında tercih yapabilmektedirler. Bu nedenle ne savunmacı ne de saldırgan realist kuramlar iç politik parametreleri dikkate almadığı için geçerli analizler sunamamaktadır.547

Neoklasik realizm analiz düzeyi olarak sistem kadar devlet ve devlet altı düzeyi de göz ardı etmemektedir. 548 _{Zira ne devletler ne de sistem izlenecek politikaya karar}

vermez ancak karar alıcılar değerlendirmeleri doğrultusunda politika(lar) belirlenebilir.549 _{Bu bağlamda neoklasik realizm, realist kuram içerisinde kendisine yer}

bulamayan ideaların önemine vurgu yapmaktadır. 550 _{Neoklasik realistlere göre sisteme}

yönelik sahip olunan algılar sonuçlar açısından belirleyicidir.551 _{Kısacası devletlerin}

büyük stratejileri (grand strategy) her şeyden önce karar vericilerin değerlendirmeleri

545 _{Gideon Rose, “Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy”, World Politics, Vol. 51, No.1,} October 1998, s.153-154; AndersWivel, “Explaining Why State X Made a Certain Move Last Tuesday: The Promise and Limitations of Realist Foreign Policy Analysis”, Journal of International Relations and Development, Vol.8, No.4, 2005, s.380; Sten Rynning, “Shaping Military Doctrine in France: Decisionmakers between International Power and Domestic Interests”, Security Studies, Vol.11, No.2, 2001, s.90-91; JeffreyTaliaferro, Steven Lobell ve Norrin Ripsman, “Introduction: Neoclassical Realism, the State, and Foreign Policy”, Steven Lobell, Norrin Ripsman ve Jeffrey Taliaferro (der.), Neoclassical Realism, the State, and Foreign Policy, New York: Cambridge University Press, 2009, s.20

546_{JeffreyTaliaferro, Steven Lobell ve Norrin Ripsman, “Introduction: Neoclassical Realism, the State,} and Foreign Policy”, Steven Lobell, Norrin Ripsman ve Jeffrey Taliaferro (der.), Neoclassical Realism, the State, and Foreign Policy, New York: Cambridge University Press, 2009, s.20

547 _{Sten Rynning ve Jens Ringsmose, “Why Are Revisionist States Revisionist? Reviving Classical} Realism as an Approach to Understanding International Change”, International Politics, Vol.45, 2008, s.19-39.

548_{Randall L. Schweller, “The Progresiveness of Neoclassical Realism”, Colin Elman ve Miriam Fendius} Elman(der.), Progress in International Relations Theory: Appraising the Field, Cambridge: MIT Press, 2003, s. 317; Brian Rathbun, “A Rose by Any Other Name: Neoclassical Realism as the Logical and Necessary Extension of Structural Realism”, Security Studies, Vol.17, No.2, 2008, s. 311-312.

549_{Stephen D. Krasner, Power, the State, and Sovereignty: Essays on International Relations, Routledge,} 2009 s.182; Stephen D. Krasner, Sovereignty: Organized Hypocrisy, Princeteon: Princeton University Press, 1999, s.7; JeffreyTaliaferro, Steven Lobell ve Norrin Ripsman, “Introduction: Neoclassical Realism, the State, and Foreign Policy”, Steven Lobell, Norrin Ripsman ve Jeffrey Taliaferro (der.), Neoclassical Realism, the State, and Foreign Policy, New York: Cambridge University Press, 2009, s.25.

550_{Nicholas Kitchen, “Systemic Pressures and Domestic Ideas: A Neoclassical Realist Model of Grand} Strategy Formation”, Review of International Studies, Vol.36, No.1, 2010, s.117-143.

551_{William C. Wohlforth, “Realism and the End of the Cold War”, International Security, Vol. 19, No.3,} Winter 1994/95, s. 91-93, 100, 105-115.

106

sonucunda şekillenmektedir.552 _{Bu bağlamda uluslararası kararların ortaya çıkışında iç}

politik mekanizmaların –muhalefet vb.- dikkate alınması elzem hale gelmektedir.553

Neoklasik realizm öncelikle neorealizmin mutlak surette güç dengesine dayanan analizini sorgular. Bir başka deyişle neoklasikler neorealistler için kaçınılmaz olarak kabul edilen güç dengesi stratejisine alternatifler önermektedirler.554 _{Pek çok alternatif}

arasında dengeleme kararlarında iç politik elitler önemli bir etken olabilmektedir.555

Rose, neoklasik realistler uluslararası sistemin devletler üzerindeki baskın rolünü kabül etmekle birlikte bu rolün kimi aracı değişkenler (intervening variables) vasıyasıyla iç politikada anlam kazandığının altını çizmektedir.556 _{Bu değişkenler pek çok açıdan}

sistemik ve iç politik dinamikler arasında bir iletim kuşağı (transmission belt) görevi görürler.557 _{Devletlerin izleyecekleri politikalarda özellikle karar alıcı elitin fikir}

dünyası etrafından şekillenmektedir. Bu kapsamda elitler açısından arkasına sıralanma (bandwagoning) bir dış politika tercihi olabileceği gibi dengelenme (balancing) politikasının da tercih edilebileceğinin altı çizilmiştir.558 _{Bununla birlikte dengeleme}

çerçevesinde güç dengesi (balance of power) stratejisinin ötesinde başta tehdit dengesi (balance of threat) , çıkar dengesi (balance of interest) ve yumuşak dengeleme (soft

balancing) olmak üzere pek çok alternatif kavramlaştırma realist kuram içerisinde

dikkat çekici zenginlikler olarak değerlendirilebilir.559

552 _{Nicholas Kitchen, “Systemic Pressures and Domestic Ideas: A Neoclassical Realist Model of Grand} Strategy Formation”, Review of International Studies, Vol.36, No.1, 2010, s.117-143; Colin Dueck, “Ideas and Alternatives in American Grand strategy, 2000-2004”, Review of International Studies, Vol. 30, No.4, October 2004, s.511-535.

553 _{Courtenay R. Conrad, “Divergent Incentives for Dictators: Domestic Institutions and International} Promises Not to Torture”, Journal of Conflict Resolution, Vol.58, No.1, 2014, s. 34-67.

554_{Randall L. Schweller, “Unanswered Threats: A Neoclassical Realist Theory of Underbalancing”,}

International Security, Vol.29, No.2, Fall 2004, s.164.

555_{Randall L. Schweller, “Unanswered Threats: A Neoclassical Realist Theory of Underbalancing”,}

International Security, Vol.29, No.2, Fall 2004, s.164. Ayrıca bkz. Randall Schweller, Deadly Imbalances: Tripolarity and Hitler’s Strategy of World Conquest, New York: Columbia University Press, 1998; Randall Schweller, Unanswered Threats: Political Constraints on the Balance of Power, Princeton: Princeton University Press, 2006.

556 _{Gideon Rose, “Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy”, World Politics, Vol.51, No.1,} 1998, s.146; JeffreyTaliaferro, Steven Lobell ve Norrin Ripsman, “Introduction: Neoclassical Realism, the State, and Foreign Policy”, Steven Lobell, Norrin Ripsman ve Jeffrey Taliaferro (der.), Neoclassical Realism, the State, and Foreign Policy, New York: Cambridge University Press, 2009, s.20.

557 _{Gideon Rose, “Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy”, World Politics, Vol.51, No.1,} 1998, s.147.

558 _{Giorgi Gvalia, David Siroky, Bidzina Lebanidze ve Zurab Iashvili, “Thinking Outside the Bloc:} Explaining the Foreign Policies of Small States”, Security Studies, Vol.22, 2013, s.98-131.

559_{bkz William C. Wohlforth, “Realism and Foreign Policy”, Steve Smith, Amelia Hadfield ve Tim} Dunne(der.), Foreign Policy: Theory, Actors, Cases, Oxford University Press, 2008.

107

Stephen M. Walt, diğerlerine kıyasla tehdit dengesi (balance of threat) yaklaşımıyla bir adım öne çıkmaktadır. Waltz’ın aksine devletlerin güçlü olan devletlere yönelik değil kendilerine tehdit oluşturan devletlere yönelik bir dengeleme stratejisi izleyeceğini iddia etmektedir. Walt’a göre tehdit algısını toplam güç, coğrafi yakınlık ve saldırı kapasitesi ve niyeti gibi faktörler neticesinde şekillenmektedir.560

Kuşkusuz devletlerin diğer devletlerin ne ölçüde tehdit oluşturdukları hususundaki değerlendirmeleri algılarından bağımsız düşünülemeyecektir. Bu nedenledir ki realizmin bu algıları şekillendiren kimlik, norm ve en genel anlamda kültürel iç politik karakteristiklere duyarlı olması gerekmektedir.

Yine pek çok devlet açısından -özellikle de süper güç sınıflandırmasına dâhil olamayan güçler için- dengeleme stratejisinin yerini alacak kimi diğer yaklaşımların keşfedilmesi elzemdir. Soğuk Savaş sonrası dünyada güç merkezlerinin sayısı ve dağılımı pek çok açıdan süper güçler dışındaki aktörleri açısından da belirleyici olmaktadır. Öyle ki bu çerçeve orta büyüklükteki aktörler ve küçük devletlerin alacakları pozisyonlar ve izleyecekleri stratejiler önemli hale gelmektedir. Genel kanaat küçük devletlerin süper güçlere yönelik politikası genellikle dengeleme (balancing) değil onların arkasına sıralanmaya (bandwagoning) yönelik olduğudur.561 _Bununla

birlikte devletlerin izleyecekleri politikalarda özellikle karar alıcı elitin fikir dünyası etrafından şekillendiği, arkasına sıralanmanın (bandwagoning) bir dış politika tercihi olabileceği gibi dengelenme (balancing) politikasının da tercih edilebileceğinin altı çizilmiştir. Diğer bir ifadeyle genellikle küçük devletlerin arkasına sıralanma (buckpassing) yöntemini izleyeceğine ilişkin önermeye karşın küçük devletlerin sıralanma veya dengeleme davranışları büyük ölçüde iç politik dengelerin sonucunda şekillenmektedir562

560_{Stephen M. Walt, The Origins of Alliances, Ithaca: Cornell University Press, 1987, s.22-26. Farklı} dengeleme davranışlarına yönelik muhtelif kuramları tartışan bir değerlendirme için bkz. Robert Powell, In the Shadow of Power: States and Strategies in International Politics, Princeton: Princeton University Press, 1999, s. 152-156.

561 _{Robert Jervis, “Cooperation under the Security Dilemma”, World Politics, Vol. 30, No. 2, January} 1978, s. 172-173.

562 _{Giorgi Gvalia, David Siroky, Bidzina Lebanidze ve Zurab Iashvili, “Thinking Outside the Bloc:} Explaining the Foreign Policies of Small States”, Security Studies, Vol.22, 2013, s.98-131. ; Orta büyüklükte güçlerin muhtelif stratejilerine yönelik bir tartışma için bkz. Mehmet Özkan, “A New Approach to Global Security: Pivotal Middle Powers and Global Politics”, Perceptions: Journal of International Affairs, Vol.11, No.1, 2006, s.83

108

Yukarıda çizilen çerçeveden anlaşılabileceği gibi uluslararası politikada devletlerin güç arayışı ve güç kullanım biçimleri neorealizmin determinist bağlamında açıklanamaz. Bu nedenledir ki sistemik değişkenler kadar dış politik tercihlere yön veren iç politik kimi dinamiklerin analiz edilmesi önem taşımaktadır. Neoklasik realizm iç politikayı dikkate aldığı ölçüde neorealist determinizm açmazının üstesinden gelmektedir. Bir başka bakış açısıyla, neoklasik realizm, iç politikaya yaptığı vurgu ölçüsünde neorealizmin salt askeri güç vurgusu üzerine kurulu dengeleme stratejisinin determinizmini aşmakta ve doğrudan doğruya askeri olmayan kimi stratejilerini açıklamayı olanaklı kılmaktadır. Yine bu kapsamda bir çıkarım yapılacak olursa; Neoklasik Realizm’in devletler açısından doğrudan askeri bir çağrışıma sahip olmayan yumuşak güç araçlarının kullanımı ve yine yumuşak dengeleme stratejilerinin uygulabalirliğini kabul etmekte olduğu söylenebilecektir.