Güç Olgusu ve Devletler Arası Hiyerarşi: Küçük ve Orta Büyüklükte Ülkeler

Güç olgusu realist kuram içerisinde merkezi bir önem sahiptir. Güç dış politika yapımında önemli bir parametre olarak ortaya çıkmaktadır. Nitekim dış politikada farklı ülkelerin diplomatik tercihleri büyük oranda sahip oldukları kapasiteler ile bağlantılıdır.573 _{Devletler bu çerçevede ekonomik ve askeri materyal kapasitelerini}

dikkate alarak ulusal çıkarları belirlemeye ve siyaset üretmeye yönelmektedir.574_Bu

nedenledir ki dış politika analizlerinin bir kısmı devletleri güç ekseninde gruplandırmaya ve dış politika çıktılarını anlamlandırmaya çalışır. Güç olgusu temelinde yapılan analizlerde devletler çeşitli şekilde sınıflandırılabilmektedir. Örneğin Krauthammer dünya politikasındaki tabakalaşmayı süper güçler, baskın güçler ve zayıf devletler şeklinde yapmaktadır. Bununla birlikte zayıf devletleri yeni endüstrileşen ülkelerden hiyerarşinin çok daha altlarında yer alan ülkelere götürürken, ikinci kuşağı yani baskın güçleri Japonya ve Almanya gibi ekonomik devler ile Fransa ve İngiltere gibi deniz ötesi operasyon yapma gücü sınırlı ülkeler sınıflandırması çerçevesinde yapmaktadır. 575 _{Uluslararası ilişkilerde güç hiyerarşisine yönelik benzer bir tasnif}

Keohane tarafından yapılmaktadır. Keohane büyük güçler, ikincil güçler ve orta büyüklükteki güçler arasında yaptığı ayrımda tek başına hareket edebilme ve sistemik etkiyi baz almaktadır. Buna göre büyük güçler kararlı biçimde uluslararası sisteni tek başına şekillendirme gücüne sahipken, ikincil güçler bu anlamda tek başına hareket edebilme potansiyelini taşımakla beraber sistemik olarak daha sınırlı bir etkiye sahiptir.

572 _{Bkz. Mehmet Özkan, “A New Approach to Global Security: Pivotal Middle Powers and Global} Politics”, Perceptions: Journal of International Affairs, Vol.11, No.1, 2006, s.83-84.

573 _{Hans J. Morgenthau, Politics Among Nations: The Struggle for Power and Peace, New York: Alfred} A.Knopf, 1948, s.15-18.

574_{Audie Klotz, “Norms Reconstituting Interests: Global Racial Equality And U.S. Sanctions Against} South Africa”, International Organization, Vol.49, No.3, June 1995, s.456.

575 _{Charles Krauthammer, “The Unipolar Moment," Foreign Affairs America and the World 1990/91”,} Vol.70, No.1, 1991, s. 23.

111

Öte yandan orta büyüklükte güçler ise hiçbir şekilde yalnız hareket edemeyerek uluslararası kurumlar ve küçük devletler ile koalisyon oluşturma yolunu tercih etmektedirler.576

Uluslararası ilişkilerde sistemik analizler genellikle büyük/süper güçlerin motivasyonları üzerine eğilirken küçük ve orta büyüklükteki devletler genellikle göz ardı edilmektedir. Zira neorealizm her şeyden önce büyük güçlerin politikaları üzerine eğilir çünkü sistemin kurucuları yine bu büyük güçlerdir.577 _{Neorealizmin de dahil}

olduğu ana akım realist kuram başta küçük devletler olmak üzere büyük/süper güç sınıflandırmasına dahil edilmeyen diğer devletler hakkında genellikle sessiz kalma eğilimindedir.578 _{Waltz’ın deyimiyle uluslarararası politika Costa Rika veya}

Malezya’nın değil büyük güçlerin politikası üzerine kurulmalı ve yorumlanmalıdır.579

Yalnızca uluslararası güç piramidinin en üstlerinde yer alan oyun kurucu nitelikteki süper güçlerin değil aynı zamanda daha sınırlı bir kapasiteye sahip olan küçük ve orta büyüklüktükteki devletlerinde uluslararası politikadaki davranışları, realist kuramda gerçekleştirilecek sözkonusu revizyonlarla daha anlaşılır hale gelmektedir.580 _{Öte yandan süper güçler dışındaki ülkeler, süper güçlerin pozisyonlarına}

göre konum almak durumundadır. Bununla birlikte Uluslararası ilişkilerde küçük devletlerin bile sınırlı da olsa hareket kabiliyetleri vardır. Tüm kırılganlıklarına karşın izledikleri çeşitli stratejilerle avantajlar elde edebilir ve çıkarlarını koruyabilirler.581

Realist damar içerisinde yer alan bir literatür orta büyüklükte güçler ve küçük devletlere ilişkin bir çerçeve ortaya koyabilmektedir. Uluslararası ilişkilerde zayıf devletler olarak değerlendirilen ülkeler yükselen tehditler karşısında tehdit eden devlete teslim

576_{Robert O. Keohane, “Lilliputians' Dilemmas: Small States in Internatinal Politics”, International}

Organization, Vol. 23, No.2, Spring 1969, s. 296.

577 _{Kenneth Waltz, Theory of International Politics, Reading: Addison-Wesley Publishing Company,}

1979, s.194-210.

578 _{Ronald M. Behringer, The Human Security Agenda: How Middle Power Leadership Defied US}

Hegemony, NewYork: Bloomsbury Academic, 2012, s.1-2; Yine sözkonusu durumun altını çizen bir değerlendirme için Mehmet Özkan, Foreign Policy after Tahrir Revolution: (Re)-Defining the Role of Egypt in the Middle East, Lap Lambert Academic Publishing, 2011, s.21; Mehmet Özkan, “A New Approach to Global Security: Pivotal Middle Powers and Global Politics”, Perceptions: Journal of International Affairs, Vol.11, No.1, 2006, s.78.

579_{Kenneth N. Waltz, Theory of International Politics, Reading, Mass: Addison-Wesley, 1979, s. 73.} 580_{Brian C. Schmidt, “Realist Conceptions of Power”, Felix Berenskoetter ve D.Williams (der.), Power in}

World Politics, Abingdon: Routledge, 2007, s.43-63.

581 _{Jacqueline Braveboy-Wagner, “Opportunities and Limitations of the Exercise of Foreign Policy Power} by a Very Small state: The Case of Trinidadand Tobago”, Cambridge Review of International Affairs, Vol. 23, No.3, September 2010.

112

olabileceği ve aynı tarafta yer alabileceği gibi ona karşı koyarak diğer devletlerle müttefiklik ilişkileri de geliştirebilir.582 _{Söz konusu ülkeler için sunulan dış politika}

alternatifleri arasında arkasına sıralanma (bandwagoning)583_{, koalisyon oluşturma}

(coalition building)584_{, işbirliği oluşturma (cooperation building)}585 _{yollarını tercih}

edebilmektedirler. Küçük devletler (small states) dış politikalarında (i) rol model olma vasıfları (ii) ikna edici bir söylem benimsemeleri (iii) koalisyon kurma ve dürüst aracılık görevleri üstlenme gibi özellikleriyle ön plana çıkmaktadırlar.586_{Aynı şekilde bu}

politikalar ile küçük devletler “güvenlik, otonomi, zenginlik ve prestijlerini” arttırmaya çalışmaktadırlar.587

Neo-realist kuramın penceresinden bakıldığında ulusararası sistem ve mevcut güç ilişkileri aktörler açısından dış politika manevra alanını oldukça daraltmaktadır. Kenneth Waltz’ın işaret ettiği gibi uluslararası sistem elitleri karar verme sürecinde “şekillendirmekte” ve “zorlamaktadır”.588 _{Özellikle sistem yapıcı/ kurucu rol}

oynamayan dolayısıyla büyük/süper güç sınıflandırmasına dahil edilmeyen ülkeler dış politika tercihlerinde büyük oranda uluslararası sistemin kısıtlarını dikkate almak durumundadır. Bu çerçeve küçük devletler genellikle uluslararası örgütler ve büyük devletlerle işbirlikleri inşa ederek güvenliklerini sağlamaktadırlar.589 _{Bununla birlikte}

büyük/süper güç kapsamında değerlendirilmeyen pek çok ülke açısından sistemik kısıtlara karşın aktörlerin tercihlerinin önemli bir parametre olarak ortaya çıkabileceği tarihsel olarak ortaya koyulabilmektedir.590 _{Özellikle küçük devletler icra ettikleri}

çeşitli diplomatik girişimler, yoluyla dış politik bir aktivizm sergileyebilmektedirler Sessiz diplomasi, niş diplomasisi (niche diplomacy), düzenleyici diplomasi ve benzeri

582 _{Erik J. Labs, “Do Weak States Bandwagon?”, Security Studies, Vol.1, No.3, 1992, s.383-416.} 583 _{Stephen M. Walt, The Origins of Alliances, Ithaca: Cornell University Press, 1987, s.29.}

584 _{Annika Björkdahl, “Norm advocacy. A small state strategy to influence the EU”, Journal of European}

Public Policy, Vol.15, No.1, 2008, s.135-154.

585_{Andrew Fenton, Cooper, Richard A. Higgott ve Kim Richard Nossal, Relocating Middle Powers:}

Relocating Middle Powers: Australia and Canada in Changing World Order, Vancouver: UBC Press, 2003, s.117.

586 _{Peter Viggo Jakobsen, “Small States, Big Influence: The Overlooked Nordic Influence on the} Civilian”, ESDP, Vol.47, No. 1, 2009, s. 86-88.

587 _{Asle Toje, “The European Union as a Small Power”, CMS, Vol.49, No.1, 2011, s.46-47.}

588 _{Kenneth Waltz, “Reflections on Theory of International Politics: A Response to My Critics”, Robert} O. Keohane(der.), Neorealism and Its Critics, New York: Columbia University Press, 1986, s.343. 589 _{Gregory Gleasona, Asel Kerimbekovab ve Svetlana Kozhirova, “Realism and the Small State:} Evidence from Kyrgyzstan”, International Politics, Vol.45, 2008, s.44.

590 _{Miriam Fendius Elman, “The Foreign Policies of Small States: Challenging Neorealism in Its Own} Backyard”, British Journal of Political Science, Vol. 25, No. 2, Apr. 1995, s.171-217.

113

diplomatik girişimler bu çerçevede genellikle küçük devletlerle ilişkilendirilebilmektedir.591