Ramazan Efendi Cami – Koca Mustafa Paşa/Fatih

Konumu:İstanbul ili, Fatih İlçesi, Silivrikapı Mahallesi, Kuvayi Milliye Caddesinde bulunmaktadır (Şekil 3.71).

Şekil 3.71 : Ramazan Efendi Cami fotoğrafı ve konumu (Ö.E.a., Url-9). Tarihçesi: Bezirganbaşı (saraya mal veren) Hacı Hüsrev Çelebi tarafından, Halvetiliğin Ramazan-i kolunu kuran Şeyh Ramazan Efendi için 994/1585 yılında inşa ettirilmiştir. Yapının mimarı Mimar Sinan’dır. Caminin planı dikdörtgen olup duvarları kesme taş ve tuğladan yapılmıştır. Çatısı ahşap, minaresi taştan olan caminin mermer şebekeli şadırvanı vardır. Caminin duvarları 16.yüzyılın ikinci yarısına ait çinilerler kaplıdır.Caminin haziresinde zaviyesinin ilk şeyhi Ramazan Efendi olduğundan mabet bu isimle anılmaktadır (Öz,1997). Bu cami Hadika’da Bezirganbaşı Camii ismi ile geçmektedir (Ayvansarayi ve diğ, 2001). Caminin kitabesi Mimar Sinan’ın yakın dostu olan Sai Mustafa Çelebi tarafından yazılmıştır (Goodwin, 2001). Tezkiret’ül-Bünyan’da Kocamustafapaşa yakınında Hoca Hüsrev Cami olarak adı geçmektedir (Sönmez, 1988). Tuffetül Mi’marin’de “Der Mahallei Koca Mustafa Paşa Hoca Hüsrev Camii” şeklinde zikredilmektedir (Meriç, 1965). Cami-tekke niteliğindeki tesisin kurulduğu dönemde, tekkenin tevhidhanesi olarak da kullanılan cami, çilehane (halvethane), türbe ve şadırvan bölümlerinden başka günümüzde ortadan kalkmış olan on üç adet derviş hücresi ile bir takım tekke müştemilatını da barındırdığı anlaşılmaktadır. Yapıların zaman içinde geçirdiği onarımlar hakkında bilgi bulunmamakla birlikte muhtemelen 1782 yılındaki yangından etkilenen binaların 1818 yılında tamir edildiği bilinmektedir. Cami–

tevhidhanenin son cemaat yerindeki değişiklikler, harimde üst mahfillerin ahşap çıkmaları, ahşap tavan ile bazı bezemeler ayrıca türbenin bugünkü yapısı söz konusu onarıma aittir. Son cemaat yerinin aslında, ahşap direklere oturan bir sundurma niteliğinde olduğu anlaşılmakta, klasik üslupta bir silmeyle son bulan özgün taban hala seçilebilmektedir. Sonradan, büyük bir ihtimalle 1818 -1819 yıllarındaki onarımda son cemaat yerinin dışa kapalı ve iki katlı olması tercih edilmiş, bunun için ahşap direklerin arası, zemin katta kesme köfeki taşından duvarlar ile, üst katta ise ahşap kaplama ile kapatılmıştır. Günümüzdeki ahşap tavan ince çıtalarla küçük karelere bölünmüş, ortada yer alan büyük karenin içine, 1818-1819 yıllarındaki onarıma ait barok üslupta ışınsal bezemeli bir göbek oturtulmuştur. Aslında bu tavanın yerinde çatı altına gizlenen ahşap ya da bağdadi bir kubbenin var olduğu düşünülebilir. 1925 yılında tekkelerin kapatılmasından sonra cami–tevhidhane yanlızca cami olarak kullanılmıştır. Türbe günümüze ulaşmış, fakat tekke hayatı ile bağlantılı olan bölümler ortadan kalkmıştır. 1973 yılında kurulan “Ramazan Efendi Cami ve Çevresini Güzelleştirme Derneği”, bir çok diğerleri gibi, bütün iyi niyetine rağmen, yapıya uygun olmayan müdehalelerde bulunmuşlardır (Tanman,1994). 1973 yılında avlu duvarının yeniden inşa edildiği sırada külliyenin bir çok özgün unsuru da ortadan kaybolmuştur (Necipoğlu, 2013)(Şekil 3.72).

Şekil 3.72 : Ramazan Efendi Cami Alman Mavileri (1913-1914) haritası (Dağdelen, 2006).

Mimari özellikleri:Cami avlusunda Caminin kuzey yönünde üzeri kurşun kaplı ahşap çatısı dört köşesindeki mermer kaplı kolonlar ile taşıtılan mermer bir şadırvan bulunmaktadır. Enine dikdörtgen planlı camininduvarları, üç sıra tuğla hatıllı köfeki taşından almaşık olarak inşa edilmiştir (Şekil 3.73).

Şekil 3.73 : Bezirganbaşı Hacı Hüsrev (Ramazan Efendi) Cami, plan ve yan cephe, direkliğin varsayımsal restitüsyonuyla birlikte (Necipoğlu, 2013 s.673). Son cemaat yeri kapatılmış ve iki katlı hale getirilmiştir. Son cemaat yerinde giriş aksının her iki yanının zemini sekiler ile yükseltilmiştir. Sagda ve solda ikişer pencere arasında istiridye kemerli son cemaat yeri mihrapçeleri bulunur (Şekil 3.74). Harim kapısının basık kemeri pembe taş ve bayaz mermerden geçmeli olarak örülmüştür. Kapının üzerinde kitabe yer almaktadır. Bu kapının kemer dolgularında mermer üzerinde dönemini yansıtan kalemişi bezemeleri bulunmaktadır (Şekil 3.75). Harim bölümü iç duvar yüzeyleri üst pencere alt hizalarına kadar çini ile kaplanmıştır.Harimin güneydoğu duvarında mihrabın her iki yanında iki alt pencere ve bunların üst hizalarında iki üst pencere bulunmaktadır. Güneybatı duvarında üç adet alt pencere ve bunların üst hizalarında üç adet üst pencere bulunmaktadır. Bu pencerelerin kuzey tarafında minare giriş kapısı bulunmaktadır (Şekil 3.76). Harimin kuzeydoğu duvarında üç adet alt pencere ve bunların üst hizasında üç adet üst pencere bulunmaktadır. Bu pencerelerin kuzey yönünde minare kapısının simetriği olan bölümde bir adet dolap bulunmaktadır.Alt pencereler dikdörtgen formlu, mermer söveli ve ahşap kapaklıdır. Üst pencereler yuvarlak kemerli, renkli camlı, alçı revzen şeklindedir (Şekil 3.77). Son cemaat yeri ikinci katı mahfil katı olarak kullanılmıştır. Bu kattan harim bölümüne bakan amorf formlu korkuluklar bulunmaktadır (Şekil 3.78). Bu katın pencereleri sonradan yapıldığı için oransız dikdörtgen formlu ahşap pencerelerdir. Harim bölümü tavan kaplaması kare taksimatlı ahşap çıtalı düz tavan şeklindedir. Ortasında geç devir üslubunda bir göbek tavanı süslemektedir. Mukarnas kavsaralı beyaz mermerden mihrabın köşeleri kum saati formundadır. Minberi geometrik kafes işi oymalı beyaz mermerdendir

(Şekil 3.79). Caminin cephe düzeni yan duvarlarda altta tuğla örgü hafifletme kemerli dikdörtgen formlu,mermer söveli, üçer pencere bulunmaktadır. Kıble yönünde ve giriş yönünde tıpkı yanlarda olduğu gibi simetri korunmuş, alttaki dörder pencere yine aynı düzende dikdörtgen formlu, mermer söveli olup demir lokma parmaklıklıdır. Üst kotta ise yuvarlak basık kemerli pencereler kıble yönünde dörder,yan cephelerde ise üçer adet olmak üzere yer alır. Üst örtüsü, son cemaat yeri revağını da içeren dört yüzeyli, dik ve kurşun kaplı ahşap bir çatıyla örtülmüştür. Caminin, kuzeybatı köşesinde, mukarnaslı şerefeli, kesme köfeki taşından bir minaresi vardır. Kürsü kısmı caminin duvarları gibi, bir sıra kesme taş üç sıra tuğla hatıllarla almaşık teknikte örülmüştür. Çokgen gövde pahlarının birleştiği noktalarda bulunan ince çubuk biçimindeki kabartmalar pabuç hizasında bir çiçek kabartmasıyla birleşmektedir (Şekil 3.80).

Şekil 3.74 : Ramazan Efendi Cami son cemaat yeri dış ve iç görünümü (Ö.E.a.).

Şekil 3.76 : Ramazan Efendi Cami minare giriş kapısı görünümü (Ö.E.a.).

Şekil 3.77 : Ramazan Efendi Cami harim görünümü (Ö.E.a.).

Şekil 3.79 : Ramazan Efendi Cami mihrap ve minber görünümü (Ö.E.a.).

Şekil 3.80 : Ramazan Efendi Cami minare görünümü (Ö.E.a.).

3.3 Camilerin Özelliklerinin Sinan Paşa Camisi ile Karşılaştırmalı Olarak