Dönem analizi kapsamında camilerin incelenmesi

1579 tarihinde yapımı tamamlanmış olan Sinan Paşa Camii’nin mevcut veri ve detayları tarihi belgeler ile birlikte değerlendirildiğinde Abtullah KURAN’ın “İlk Devir Osmanlı Mimarisinde Cami” eserinde de belirtilen “16. Yy. sakıflı cami tipolojisine” referans vermektedir. Bu tipolojiye uyan 16. Yy. ve 17. yüzyılın ilk yıllarında yapılmış, günümüze kadar gelmiş biri Bosna Prusac’da, biri Marmara Ereğlisi’nde ve diğerleri de İstanbul’un çeşitli semtlerinde bulunan sekiz camii detaylı olarak incelenmiştir. İncelenen bu yapılarda tipik detaylar saptanarak bir tabloda bir araya getirilmiştir. 16. Yy. sakıflı cami dönem özellikleri taşıyan Mahmut Ağa Cami, Şah Sultan Cami, Hürrem Çavuş Cami, Cedid Ali Paşa Cami, Ferruh Kethüda Cami, Ramazan Efendi Cami, Handaniye Cami, Takkeci İbrahim Ağa Cami

plan özellikleri, kesit özellikleri, cephe özellikleri ana başlıkları altında yapı elemanları bazında incelenmiştir.

Değerlendirme (Bkz. Çizelge 5.1)

- Plan özellikleri: Son Cemaat yeri plan olarak sakıflı camilerin özelliği olan ahşap dikmeler ile oluşturulmuştur. Ahşap dikmeler, incelenen dönem örnekleri baz alınarak, yerleri ise eski fotoğraflarından yararlanılarak çizilmiştir. Döşeme kaplaması olarak malta taşı seçilmiştir. Giriş aksı iki yanında yükseltiler oluşturulmuştur. Mahfil katı dönem analizi kaplamında incelenen camilerin tümünde mevcuttur. Eski fotoğraflarında mahfil katı ahşap kirişlerinin yuvaları, mahfil katına çıkan merdivenin başlangıç taş basamakları ve mahfil katını taşıyan ahşap kirişlerin oturduğu taş kaide tespit edilmiştir. Bu veriler ışığında ahşap mahfil katı planlanmıştır. Tavan kaplamaları dönem analizi kapsamında incelenen Camilerde düz ahşap tavan çıtalı olarak taksimatlandırılmış durumdadır. Bundan dolayı tavan kaplamaları düz ahşap tavan üzeri karelere bölünmüş ahşap çıtalı tavan olarak tasarlanmıştır.

- Kesit özellikleri:Son cemaat yeri gikme kaideleri incelenen camilerden Şah Sultan Camisi, Handaniye Cami ve Takkeci İbrahim Ağa Camisinde taş kaideli olarak gözlemlenebilmiş, diğer camilerde son cemaat yeri bölümleri çeşitli imalatlar ile kapatıldığından kaide yerleri ve biçimleri hakkında bilgi edinilememiştir. Fakat eski fotoğraflarında kaidelerin biçim ve yerleri tespit edildiğinden bu verilere dayanılarak uygulama yapılmıştır.Son cemaat yeri dikmeleri Handaniye Cami ve Ferruh Kethuda Cami dışında ahşap malzemeden yapıldığı görülmüştür. Mahfil katı dikme ve kemerleri ahşap olup düz atkı sistemi yada basık kemerli olarak geçilmiştir. Uygulama basık kemerli olarak yapılmıştır. Mahfil katı pencere içlikleri incelenen Camilerde alçı revzenli olarak tespit edilmiştir. Bu camilerden Şah Sultan Camisi içlik revzen pencereleri örnek alınarak, yeni içlik pencere çizimleri yapılmıştır. Zemin kat pencere iç kapakları dönem analizi kapsamında incelenen camilerden Ramazan Efendi Camisi, Handaniye Camisi ve Takkeci İbrahim Ağa Camisinde mevcuttur. Diğer camilerde tespit edilmemiştir. Yeni uygulama için Ramazan Efendi Camisi pencere iç ahşap kapakları örnek

alınarak detay projeleri oluşturulmuştur. Mahfil merdivenlerinin dönem analizi kapsamında incelenen Camilerde tek kollu ahşap merdiven olduğu tespit edilmiş ve eski fotoğraflarında görülen taş başlangıç basamakları devamına düz kollu ahşap merdiven çizilmiştir. Dönem analizi kapsamında incelenen camilerin çoğunda mihraplarının mukarnaslı olması ve eski fotoğraflarında mukarnas kademelerinin tespit edilmesinden dolayı Sinan Paşa Camisinin mihrabı Handaniye Cami ve Ramazan Efendi Camisinin mihrabı örnek alınarak mukarnaslı şekilde çizilmiştir. Minberlerin Ferruh Kethuda Cami, Ramazan Efendi Cami ve Handaniye Camisinde mermer malzemeden diğer camilerde ahşap malzemeden yapıldığı görülmüştür. Sinan Paşa Camisi minberi sade bir şekilde ahşap malzemeden olacak şekilde tasarlanmıştır. Handaniye Cami ve Takkeci İbrahim Ağa Camisinde ahşap kubbe bulunmaktadır. Sinan Paşa Camisinde de ahşap kubbe olabileceği düşünülerek bu yönde bir restitüsyon çalışması yapılmıştır. Fakat uygulamanın düz ahşap tavan şeklinde yapılmasına karar verilmiştir.

- Cephe özellikleri: Giriş kapısı dönem analizi kapsamında incelenen camilerde ahşap kapı olarak tespit edilmiştir.Takkeci İbrahim Ağa Camisi giriş kapısı örnek alınarak ahşap kündekari kapı detayı oluşturulmuştur. Çatı örtü malzemesi kiremit ve kurşun kaplı olarak tespit edilmiştir. Ancak kiremit kaplı olan çatıların özgün hallerinin kurşun kaplı olduğu düşünülerek, Ramazan Efendi Cami ve Takkeci İbrahim Ağa Camisinde olduğu gibi kurşun kaplı ve son cemaat yerini de örtecek şekilde yapılmasına karar verilmiştir.Minare şerefeleri incelendiğinde Cedid Ali Paşa Cami, Ramazan Efendi Cami ve Takkeci İbrahim Ağa Camisinde minare şerefelerinin mukarnaslı olduğu görülmüştür. Sinan Paşa Camisi minare şerefesi Ramazan Efendi Cami örnek alınarak çizimleri yapılmıştır. İncelenen camilerin genelinde üst pencereler yuvarlak şebekeli dışlık pencereleri olduğundan Sinan Paşa Camisi üst pencereleri yuvarlak şebekeli revzenler olarak çizilmişlerdir. Alt pencereler demir lokma parmaklıklı, ahşap doğramalıdır. Sinan Paşa Camisinin belli olan pencere yerleri ve boyutları sabit tutularak, doğramaları ahşap doğrama olacak şekilde detay oluşturulmuştur. Camilerin avlu kapıları incelenerek, taş olan Sinan Paşa Camisinin avlu kapısının eksik elemanları tamamlanmıştır.