Rıdvân Biatı

Kurey liler’e sava için gelmediklerini bildirmek üzere Mekke’ye gönderilen Osman b. Affân’ın Kurey liler tarafından alıkonulması ve öldürüldü ü haberinin yayılması üzerine Rasûlüllah, insanları kendisine biat etmeleri için davet etmi ²⁶⁰ ve bu davet üzerine a aç altında biat gerçekle mi ti. Bu a acın ye il,²⁶¹ sakız veya mugaylan cinsi bir çe it çöl a acı olan²⁶² bir semûre a acı oldu u ifade edilmektedir.263

256 Vâkıdî, II, 602; Hammâ , s. 102.

257 Vâkıdî, II, 602-603; bn Hibbân, s. 282-283; bn Abdülber, el- stiab, II, 670; bnü’l-Esir, II, 203; eybe, II, 1268.

258 Köksal, XIII, 189.

259 Vâkıdî, II, 602-603; bn Hibbân, s. 282-283; bn Abdülber, el- stiab, II, 670; bnü’l-Esir, II, 203; eybe, II, 1268.

260 Vâkıdî, II, 602; bn Hi âm, II, 315-316; bn Sa‘d, II, 97; Müslim, mâre, 18; bn Kuteybe, s. 162; Taberî, I, 632; bnü’l-Esir, 203-204; Zehebî, s. 383; bn Kesîr, es-Sîretü’n-Nebeviyye, II, 59-60; a.mlf., el-Bidâye ve’n-Nihâye, IV, 167-168; Sallâbî, II, 351; Makdisî, s. 224;

Do u tan Günümüze, I, 490.

261 Vâkıdî, II, 604.

262 Fayda, “Bey‘atürrıdvân”, D A, VI, 39.

263 bn Sa‘d, II, 100; Müslim, mâre, 18; Taberî, I, 632; bnü’l-Esîr, II, 203-204; Ba ümeyl, 208.

bn Lehîa’nın Urve b. Zübeyr’den nakline göre Kurey liler Osman’ı da yanlarına katarak Süheyl b. Amr, Huveytıb b. Abdiluzzâ ve Mikrez b. Hafs’ı Rasûlüllah’a göndermi lerdi. Onlar Müslümanların yanında iken birden bazı Müslümanlarla mü rikler arasında bir söz atı ı ba lamı , birbirlerine ok ve ta larla saldırmı lar ve her iki grup da ba rı arak yanlarında bulunan elçileri rehin almı lardı. Bunun üzerine de Allah biat emrini vermi ti. Müslümanların bu biatı mü rikleri korkutmu ve yanlarında bulunan Müslümanları göndererek mütâreke ve barı istemi lerdi.264 Ancak burada söz konusu edilen elçiler açık de ildir. Osman’ın dı ında ba ka bir elçinin gönderilmesi gibi bir durum olmadı ına göre bu bilginin do rulu u kabul edilemez.

Ümmü Umâre’nin rivâyetine göre Müslümanlar bu sırada silahlarını ku anmı lardı. Ancak yanlarında çok da fazla silah yoktu. Ümmü Umâre’nin kocası Gaziyye b. Amr kılıcını ku anmı , Ümmü Umâre ise gölgelik için kullandıkları sırı a do ru giderek onu eline almı , ev bıça ını beline ba lamı ve kendi kendine: “Kim, bana yakla ırsa umarım ki onu bunlarla öldürebilirim” demi ti.265

Biat esnasında Ma‘kıl b. Yesâr’ın nakletti ine göre kendisi,266 âmî’de yer alan Atâ b. Ebî Rebâh rivâyetine göre Nu‘man b. Mukarrin el-Mâzinî,267 Abdullah b. Mugaffel’in bn Abdülber’deki rivâyetine göre kendisi,268 bn Sa‘d’daki rivâyetine göre ise Ebî Râfi‘,²⁶⁹ Rasûlüllah’ı güne ten korumak için a acın dallarını ba ının üzerinde tutmu tu. Hudeybiye’deki Müslümanların sayısının bini a kın oldu unu göz önünde bulundurursak bu kadar kalabalık bir toplulu un tek tek biat etmesi oldukça uzun bir zaman almı olmalıdır. te bu süre içerisinde yukarıda adı geçen ki ilerin Rasûlüllah’ı gölgelemi ve ona çe itli hizmetlerde bulunmu olduklarını söyleyebiliriz.

264 bn Kesîr, Hadislerle Kur’ân-ı Kerîm Tefsîri, XIII, 7341.

265 Vâkıdî, II, 603.

266 bn Sa‘d, II, 99-100; Müslim, mâre, 18; el-Ali, s. 308.

267 âmî, V, 82.

268 bn Abdülber, el- stiab, III, 996-997.

Biatın ne üzerine oldu u hakkında farklı bilgiler mevcuttur. Müslümanlar Seleme b. Ekvâ’nın da rivâyet etti ine göre, ölünceye dek sava mak270 ya da Nâfî, Câbir b. Abdillah ve Ma‘kıl b. Yesâr’ın rivâyet etti i gibi herhangi bir durumda sabırlı olup kaçmamak üzere271 Rasûlüllah’a biat etmi lerdi. Ancak bu iki farklı nakil de aynı sonuca ula maktadır. Sabredip kaçmamak da e er sava söz konusu olursa bir anlamda ölümü göze almak demektir.

lk biat eden Ebû Sinan el-Esedî idi²⁷² ki O, Ukkâ e b. Mıhsân’ın karde i Vehb b. Mıhsân’dır.²⁷³ bn Kuteybe’de ise, ilk biat edenin Abdullah b. Ömer oldu u nakledilmektedir.274 Ancak bu rivâyeti, Abdullah b. Ömer ve babasının biat hadisesine ilk anda katılmadıkları bilgisinden dolayı kabul etmeyi uygun görmüyoruz. Yine bn Hacer’in sâbe’sinde yer alan bir bilgiye göre Ebû Sinân el-Esedî Rasûlüllah’a gelip ona, elini uzatmasını ve kendisine biat edece ini söylemesi üzerine Rasûlüllah ne üzerine biat edece ini sorunca Ebû Sinan: “Canımda olan ey üzere” demi ti. Bu ekilde Rasûlüllah’a biat etmi ve di er insanlar da onun biatı üzere biat etmi lerdir.275 Ancak bn Sa‘d, hocası Vâkıdî’den naklen ilk biat edenin Ebû Sinan el-Esedî de il, Sinan b. Sinan el-Esedî oldu unu nakletmektedir. Verdi i bu farklı bilginin sebebini açıklarken de Ebû Sinan’ın Benî Kureyza ku atmasında öldürüldü ünü dile getirmektedir.²⁷⁶

Büreyde el-Eslemî’nin de ilk biat edenlerden oldu u bilinmektedir.²⁷⁷

Seleme b. Ekvâ’nın nakletti ine göre kendisi biat ettikten sonra çekilmi , ortalık rahatlayınca Rasûlüllah onu tekrar biate ça ırmı ve ikinci kez biat ettirmi tir.²⁷⁸

270 Vâkıdî, II, 603; Buhârî, Megâzî, 35; a.mlf., Ahkâm, 44; Müslim, mâre, 18 (1860); Nesâî, Biat 8; el-Belâzürî, Ensâb, I, 351; Zehebî, 383; bn Kesîr, es-Sîretü’n-Nebeviyye, II, 64; a.mlf., el-Bidâye ve’n-Nihâye, IV, 172; Davuto lu, I, 429; Makdisî, s. 224.

271 bn Hi âm, II, 315-316; bn Sa‘d, II, 99-100; Buhârî, Cihad ve’s-Siyer, 109; Müslim,

mâre, 18; Zehebî, s. 383; bn Kesîr, es-Sîretü’n-Nebeviyye, II, 59-60; a.mlf., el-Bidâye ve’n-Nihâye, IV, 167-168; Sallâbî, II, 351; Davuto lu, I, 429; el-Ali, s. 308; Nedvî, s. 237.

272 Vâkıdî, II, 603; bn Hi âm, II, 316; bn Sa‘d, II, 100; Taberî, I, 632; bnü’l-Esîr, II, 203-204; bn Kesîr, es-Sîretü’n-Nebeviyye, II, 59, 64; a.mlf., el-Bidâye ve’n-Nihâye, IV, 168, 172; Ebû Halîl, s. 81; el-Ali, s. 308.

273 bn Kesîr, es-Sîretü’n-Nebeviyye, II, 64; a.mlf., el-Bidâye ve’n-Nihâye, IV, 172.

274 bn Kuteybe, s. 162, 249.

275 bn Hacer, VII, 191. Ayrıca bk. el-Ali, s. 308.

276 bn Sa‘d, II, 100.

Yine Taberî’de yer alan ve Hasan b. Yahyâ yoluyla gelen bir ba ka rivâyette ise üç kez biat etti i de bildirilmi tir.279 Sofuo lu, Seleme b. Ekvâ’nın sahabenin en yi it ve harpte en sabırlı olanlarından biri oldu u için Rasûlüllah’ın kendisini daha fazla

ereflendirmek amacıyla ikinci kez biat ettirdi ini söylemektedir.280

Yine hadislerde Seleme b. Ekvâ’nın rivâyeti ile ilgili onun kendisinden naklen Rasûlüllah biate davet etti inde kendisinin ilk biat eden ki i oldu unu, daha sonra Rasûlüllah’ın kendisine biat etmesini emredince ilk biat edenin kendisi oldu unu zikretmesine ra men tekrar biat etmesini emretti i bildirilmektedir. Bu sırada Rasûlüllah Seleme’yi silâhsız olarak görmü ve ona deriden bir kalkan vermi ti. Biatle menin sonunda Rasûlüllah: “Ey Seleme, sen biat etmiyor musun?” diye sormu Seleme de: “Yâ Rasûlüllah ben sana hem halkın ba ında, hem ortasında biat ettim” diye cevap vermi ti. Rasûlüllah ise tekrar biat etmesini söylemi ti.

Bu esnada Rasûlüllah Seleme’ye daha önce vermi oldu u kalkanının nerede oldu unu sormu , o da amcasıyla kar ıla tı ını, onun silâhsız oldu unu görünce kalkanı ona verdi ini söylemi ti. Bunun üzerine Rasûlüllah: “Senin amcanla halin, ‘Ey Allahım! Bana kendimden daha sevgili bir dost ver’ diye dua eden ki inin haline benzedi” diyerek gülmü tü.281

Topluluktan sadece Cedd b. Kays isimli ahıs Rasûlüllah’a biat etmemi ti.282 O, insanlardan saklanmak için devesinin karnının altına saklanmı halde beklemi ti.283 Biat esnasında Rasûlüllah’ın üstünde pamuktan bir kamîs, cübbe, ridâ ve kılıç vardı.284

278 Buhârî, Cihad ve’s-Siyer, 109; Ahkâm, 44.

279 Taberî, I, 633; Zehebî, s. 385-386.

280 Sofuo lu, XV, 7063.

281 Ahmed b. Hanbel, IV, 47-49.

282Mûsâ b. Ukbe, s. 239; bn Hi âm, II, 315-316; bn Sa‘d, II, 100; Müslim, mâre, 18; Taberî, I, 632; bn Hibbân, s. 286; bnü’l-Esîr, II, 203-204; Zehebî, s. 383; bn Kesîr,

es-Sîretü’n-Nebeviyye, II, 59-60; a.mlf., el-Bidâye ve’n-Nihâye, IV, 167-168; Sallâbî, II, 351; Ba ümeyl,

s. 208; Es’ad, s. 651.

283 bn Hi âm, II, 315-316; bn Sa’d, II, 100; Müslim, mâre, 18; Taberî, I, 632; bn Hibbân, s. 286; Zehebî, s. 383; bn Kesîr, es-Sîretü’n-Nebeviyye, II, 59-60; a.mlf., el-Bidâye

ve’n-Nihâye, IV, 167-168; Sallâbî, II, 351; Ba ümeyl, s. 208.

lk biat esnasında Arap örfünde görüldü ü üzere biat edenler ellerini Rasûlüllah’ın eli üzerine koyarak biat etmi lerdi.285 Rasûlüllah’ın bazı ki ilerden sözle biat aldı ı da bilinmektedir.286

Kaynaklarda Ömer b. Hattâb’ın biat meselesi ile ilgili üç farklı olaydan bahsedilmektedir. Vâkıdî’de yer alan bir bilgiye göre Ömer, biate ça ırmak üzere insanlara seslenmi , daha sonra o lu Abdullah’ı, biati insanlara haber verdi ine dair bilgi vermesi için Rasûlüllah’a göndermi ti. Bu sırada insanlar biate ba lamı oldu undan Abdullah da biat edip babasının yanına dönmü tü. Durumu babasına bildirince Ömer de gidip biat etmi ti.287

Buhârî’de yer alan ve Ömer’in o lu Abdullah’tan gelen rivâyete göre ise, Ömer ve Abdullah insanların Rasûlüllah’ın ba ına toplandıklarını görünce Ömer, Abdullah’ı neler oldu unu ö renmesi üzerine göndermi , biat edildi ini gören Abdullah da Rasûlüllah’a biat edip babasının yanına dönmü tü. Ardından da Ömer’in biati gerçekle mi ti.²⁸⁸ Bu rivâyetin tamamen do ru olarak bize ula madı ını dü ünüyoruz. Çünkü Osman’ın Mekke’den dönmemesi üzerine karı ık olan bir ortamda insanlar her an gelecek bir emri bekliyor olmalılar. Bununla beraber Vâkıdî’de yer alan ve ayrıca Taberî’de Seleme b. Ekvâ’dan nakledilen rivâyetlere göre de Rasûlüllah biat olayını insanlara duyurması için münâdileri görevlendirmi , böylece insanlar biat edilece ini ö renerek Rasûlüllah’a gelip biat etmi lerdir.²⁸⁹ Hattâ yukarıda da bahsetti imiz üzere bu münâdînin veya münâdîlerden birinin Ömer oldu u da söylenmektedir.²⁹⁰ Bu durumda Abdullah’ın Ömer’den önce biat etmi olması mümkün olmakla beraber Ömer’in biat hâdisesinden bu kadar geç haberinin olması pek mümkün gözükmemektedir.

Üzerinde tartı ılması gereken bir di er rivâyet de Bûhârî’nin Nâfî kanalıyla nakletti i rivâyettir. Buna göre Ömer Hudeybiye’de iken o lu Abdullah’ı ensardan

285 Vâkıdî, II, 604; Danı man, II, 10.

286 Buhârî, urût, 1.

287 Vâkıdî, II, 604.

288 Buhârî, Megâzî, 35; bn Kesîr, es-Sîretü’n-Nebeviyye, II, 64; a.mlf., el-Bidâye ve’n-Nihâye, IV, 173.

289 Vâkıdî, II, 604; Taberî, I, 632.

bir adamın yanına atını getirmesi için göndermi ti. Bu esnada Rasûlüllah’a biat edildi ini gören Abdullah biatini edip babasının yanına öyle dönmü tü. Ona biat hadisesini haber verince Ömer de gidip Rasûlüllah’a biat etmi ti.291 Bu rivayetin de bir önceki paragrafta sunulmu olan gerekçelerle kabul edilmesi uygun bulunmamaktadır.

Osman b. Affân bu sırada Mekke’de tutuldu u için biat etmesi söz konusu de ildi.²⁹² Rasûlüllah, Osman’ın bu erefli biatten mahrum kalmaması için²⁹³ sa eline i aret ederek onun Osman’ın eli oldu unu söylemi ,²⁹⁴ sa eliyle sol elinin üzerine vurmu 295 ve bunun Osman’ın biati oldu unu bildirmi ti.296 Burada dikkatimizi çeken bir ey var ki biat, Osman’ın öldürülmü oldu u haberi ula ınca gerçekle iyor. Ölen biri için biat etmek gerekli miydi? Ayrıca bu dü üncemizi destekleyen ve bn shâk rivâyeti olarak Zehebî’de yer almasına ra men bn Hi âm’da bulamadı ımız bir bilgi de Rasûlüllah’ın Osman için biat ederken “Bu Osman’ın biatıdır. Tabii e er ya ıyorsa” dedi idir.²⁹⁷ Bu durumda di er kaynaklarda bu ayrıntının yer almadı ını görüyoruz.

Berâ b. Âzib, Fetih Sûresi’nin bu olayla ilgili oldu unun açıklı ını belirterek ashâbın büyük fetih olarak Rıdvân Biatı’nı kabul etti ini söylemi tir.298 Bu biata bu ismin verilmesinin sebebi de Allah’ın buna katılanları övmesi ve onlardan razı olmasıdır.²⁹⁹

Osman’ın Hudeybiye’ye döndükten sonra biat tamamlanmı oldu u³⁰⁰ halde Rasûlüllah’a biat etmi bulundu unu konu içerisinde yer vermemiz daha uygun oldu u için burada zikretmi olduk.

291 Buhârî, Megazi, 35; bn Kesîr, es-Sîretü’n-Nebeviyye, II, 64; a.mlf., el-Bidâye ve’n-Nihâye, IV, 173.

292 bn Kuteybe, s. 193.

293 Buhârî, Fadâili Ashâbi’n-Nebî, 7.

294 Buhârî, Fadâili Ashâbi’n-Nebî, 7; Arcûn, IV, 271.

295 Vâkıdî, II, 605; bn Hi âm, II, 316; Buhârî, Fadâili Ashâbi’n-Nebî, 7; Zehebî, s. 384.

296 Buhârî, Fadâili Ashâbi’n-Nebî, 7.

297 Zehebî, s. 384.

298 Algül, I, 445; Seâlebî, II, 156.

299 Habe î, s. 213.