3. ÜNİTE- PROJENİN YAZILMASI
3.1. Proje Yazma Basamakları
3 .
ÜNİTE
• Turizm sektöründe (binek hayvanı olarak veya deve kuşu ürünlerinin satışı ve hatıra eşya şek-linde (Anonim, 1996a; Dan, 1996; Göbel, 1994).
Deve kuşu yetiştiriciliği Güney Afrika dışındaki ülkeler için yeni bir sektördür. Bu sektörün pazar-da yavaş fakat önemli bir gelişim göstermesi beklenmektedir (Gillespie ve Schupp, 1998). Deve kuşu yetiştiriciliğinin hızla gelişmesi farklı bölgelerde hayvan verim düzeyinin değişmesi, deve kuşu eti fi yatının tavuk, domuz ve sığıra oranla yüksek olması yetiştiriciler açısından dezavantaj olarak görülmektedir (Lambooij ve Pieterse, 2000).
Deve kuşlarının ömürleri 60-70 yıldır. Ekonomik olarak yaklaşık 35 yıl verimli kalabilirler (Ano-nim, 1997; Anonim 1996b). İyi bir damızlık dişiden yılda 5 ay süren yumurtlama periyodu süresin-ce yaklaşık 30-60 adet yumurta, oldukça değişken olmakla birlikte 15-35 adet civciv elde edilmek-tedir. Deve kuşları ortalama 11-13 aylık yaşta iken kesime sevk edilebilirler. Bu dönemde ortalama ağırlıkları 100-110 kg, karkas randımanı % 60 civarında olmaktadır (Anonim, 1997). Bir hayvandan yaklaşık 1,2 m2 deri ve yılda ortalama 1 kg tüy elde edilebilmektedir (Paleari, 1995; Göbel, 1994).
Türkiye için çok yeni bir hayvancılık dalı olan deve kuşu yetiştiriciliği geleceği belirsiz bir yetişti-ricilik dalıdır. Ürünlerine henüz belirgin bir talep oluşmadığı hâlde ülke çapında hızla ve plansız ola-rak yayılmaktadır. Bu sektörün durumu, geleceği, ürünlerin fi yat ve pazar imkânları konusunda he-nüz detaylı bir çalışma yapılmamıştır. Dolayısıyla sektörün durumu ve geleceği ile ilgili kesin bir şey söylemek mümkün olmamaktadır. Bu çalışma ile ilk kez deve kuşu işletmelerinin durumu ortaya ko-nulmuş böylece insanların bu konuda bilgi sahibi olması ve yetiştirici adaylarına yol gösterme amaç-lanmıştır.
4. MATERYAL YÖNTEM VE TEKNİKLER
Araştırmanın materyalini ilin Tarım İl Müdürlüklerine gönderilen anket formları, Turizm Bakanlığı web sitesinde yer alan 3, 4, 5 yıldızlı otellerle yapılan yazışmalar ve Ankara’da faaliyet gösteren bü-yük mağazalarla yapılan ikili görüşmelerden elde edilen bilgiler oluşturmuştur.
Araştırma için ödenek ayrılamadığı için işletmelerin ekonomik analizinden daha ziyade, deve kuşu işletmelerine ait bilgileri içeren anket formları hazırlamış ve bu formlar 81 ilin Tarım İl Müdür-lüklerine gönderilmiştir. Bu formlar SPSS programı ile değerlendirilmiştir. Deve kuşu eti tüketimi ko-nusunda Ankara’da faaliyet gösteren büyük alışveriş merkezlerine gidilerek ikili görüşmeler yapıl-mak suretiyle deve kuşu eti satışı hakkında bilgi alınmıştır. Ayrıca Turizm Bakanlığı web sitesinde yer alan 3, 4, 5 yıldızlı otellerle yazışma yapılarak deve kuşu eti tüketimi konusunda bilgi alınmıştır.
5. BULGULAR
İlin Tarım il Müdürlüklerinden alınan bilgilerin SPSS paket istatistik programında değerlendirilme-si neticedeğerlendirilme-sinde Türkiye çapında bizzat deve kuşu yetiştiriciliği yapan 249 adet işletmenin bulunduğu tespit edilmiştir. İşletmelerin illere göre dağılımı çizelge 3.1’de verilmiştir.
Çizelge 3.1’de belirtildiği gibi kurulu bulunan 249 adet işletmede toplam olarak 12127 adet deve İller Toplam
İşletme Sayısı
Deve Kuşu
Sayısı İller Toplam İşletme
Sayısı
Deve Kuşu Sayısı
Adana 2 24 Kırşehir 10 321
Afyon 4 18 Kocaeli 7 355
Ankara 7 170 Konya 22 1 092
Antalya 15 748 Kütahya 7 147
Aydın 15 579 Malatya 1 49
Balıkesir 3 164 Manisa 6 127
Bilecik 1 4 K. Maraş 4 107
Burdur 6 255 Muğla 7 451
Bursa 12 642 Nevşehir 9 198
Çanakkale 9 108 Niğde 4 24
Çankırı 2 14 Ordu 1 3
kuşu bulunmaktadır. En fazla deve kuşu işletmesi Konya, Antalya, Aydın, Bur-sa, İstanbul ve İzmir illerin-de bulunmakta olup en yük-sek kapasite Kırklareli’nde mevcuttur.
Deve kuşu işletmeleri-nin bölgelere göre dağılı-mı çizelge 3.3’te sunulmuş-tur. Bölgeler bazında deve kuşu işletmeleri değerlen-dirildiğinde Marmara bölge-sinde diğer bölgelere göre daha fazla hayvan bulun-maktadır. Bunu İç Anadolu,
Bölge İşletme
Akdeniz 37 1 878 668 805 405
İç Anadolu 67 2 181 1 091 807 283
Karadeniz 14 1 128 270 851 7
Doğu Anadolu 5 103 59 38 6
G. Doğu Anadolu 7 470 223 133 114
Toplam 249 12 127 4 333 5 604 2 190
Çizelge 3.2: Bölgelere Göre İşletme ve Deve Kuşu Sayıları
Kapasite % Kuruluş Yılı %
1-10 30,1 1995 0,8
11-50 47,0 1996 1,2
51-100 11,6 1998 2,8
101-200 6,8 1999 11,6
201-300 2,4 2000 20,9
301-400 0,4 2001 25,7
401-500 - 2002 32,9
501 < 0,8 2003 3,2
Çizelge 3.3: Deve Kuşu İşletmelerinin Kuruluş Yılları ve Kapasiteleri
Irklar Yetiştirilme
Oranı (%) Afrika Karası (Str. Camelus domesticus) 65,19 Güney Afrika Deve Kuşu (Str. Camelus australis) 20,89 Kuzey Afrika Deve Kuşu (Str. Camelus camelus) 0,63 Doğu Afrika Deve Kuşu (Str. Camelus massaicus) 1,27
Avustralya Deve Kuşu (Emu) 1,90
Amerika Deve Kuşu (Rhea) 1,27
Melez 2,53
Afrika Karası - Güney Afrika Deve Kuşu 6,33
Afrika Karası - Amerika Deve Kuşu 0,63
Afrika Karası-Güney Afrika Deve Kuşu-Kuzey Afrika Deve Kuşu 0,63 Çizelge 3.4: İşletmelerde Bulunan Deve Kuşlarının Irkları
Çorum 3 38 Sakarya 1 60
Denizli 3 65 Sinop 1 50
Diyarbakır 1 14 Tekirdağ 1 130
Edirne 1 4 Tokat 3 669
Elâzığ 1 11 Ş. Urfa 1 30
Erzincan 2 31 Uşak 2 61
Eskişehir 5 138 Yozgat 2 37
Gaziantep 4 391 Zonguldak 1 35
Hatay 3 180 Iğdır 1 12
Isparta 4 123 Aksaray 1 31
İçel 2 224 Kırıkkale 1 79
İstanbul 15 999 Batman 1 35
İzmir 15 603 Yalova 3 113
Kastamonu 3 36 Osmaniye 1 217
Kayseri 4 77 Düzce 2 297
Kırklareli 7 1 737 Toplam 249 12 127
Çizelge 3.1: İşletmelerin İllere Göre Dağılımı ve Deve Kuşu Sayıları
Ege ve Akdeniz bölgeleri takip etmektedir. İç Anadolu bölgesinde diğer bölgeler-den daha fazla sayıda işlet-me bulunmaktadır. Bu böl-gemizi sırasıyla Marmara, Ege, Akdeniz, Güney Doğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgeleri izlemektedir.
Çizelge 3.3’te görülece-ği üzere deve kuşu işletme-lerinin % 47’si 11 - 50 adet,
% 30.1’i 1-10 adet hayvan kapasitelidir. Kapasitesi 500 adetten fazla olan işletmeler ise % 0.8’lik bir orana sa-hiptirler. Türkiye’de ilk deve kuşu işletmesi 1995 yılın-da kurulmuştur. Daha son-raki yıllarda sayı yavaş ya-vaş artmış ve 1999-2002 yılları arasında hızlı bir ar-tış göstermiş 2003 ve ta-kip eden dönemde bu oran
% 32.9’dan % 3.2’ye kadar düşmüştür.
Türkiye’de mevcut deve kuşu işletmelerinde bulu-nan Deve kuşlarının ırkları ve yetiştirilme oranları çizel-ge 3.5’te görülmektedir. Ül-kemizde % 65.19’luk payla en fazla yetiştiriciliği yapılan ırk Afrika Karası (Str. Came-lus domesticus)’dır. İkinci sırada Güney Afrika Deve kuşu (Str. Camelus austra-lis) gelmekte ve % 20.89’luk bir oranda yetiştiriciliği ya-pılmaktadır.
Girişimcilerin deve kuşu yetiştiriciliğine başlamasın-da etkili olan faktörlere ait bilgiler çizelge 3.5’te veril-miştir. İşletme kuruluşunda en etkili rolü % 27.3’lük bir payla çevreden gelen teşvik ve tavsiyeler, daha sonra % 22.5’lik bir oranda basın ve yayın kuruluşlarında yapı-lan reklamlar oynamıştır.
Faktör %
a- Basın yayın kuruluşlarında yapılan reklâmlar 22,5
b- Deve kuşu ürünleri için kurulmuş olan iç ve dış bağlantılar 4,0
c- Çevreden gelen teşvik ve tavsiyeler 27,3
ç- Diğerleri 18,5
Çizelge 3.5: Deve Kuşu Yetiştiriciliğine Başlamada Etkili Olan Faktörler Toplam olarak a % 34,6; b % 7,9; c % 34,3; ç % 23,3 kez seçilmiştir.
Girişimcilerin deve kuşu yetiştiriciliğine başlama şekilleri çizelge 3.6’da verilmiştir. Ülkemizde deve kuşu yetiştiriciliğine % 54.92 gibi yüksek bir oranda ergin damızlık hayvanla başlamış, % 37.70 oranındaki yetiştirici damızlık civciv temin edilecek geri kalan yetiştiriciler ise damızlık yumurta ve diğer şekillerde deve kuşu yetiştiriciliğine başlamışlardır.
Yetiştiriciliğe başlama şekli %
Damızlık yumurta 3,28
Damızlık civciv 37,70
Ergin damızlık 54,92
Damızlık yumurta - Ergin damızlık 0,41
Damızlık civciv - Ergin damızlık 3,69
Damızlık civciv - Ergin damızlık 3,69
Çizelge 3.6: İşletmelerin Deve Kuşu Yetiştiriciliğine Başlama Şekli
Deve kuşu işletmelerinin kuruluş imkânları ile kapasitelerinin karşılaştırılmasında işletme sahip-lerinin büyük bir çoğunluğunun kendi imkânlarını kullanarak işletmeleri kurdukları görülmektedir (Çi-zelge 3.7).
Kapasite Kendi İmkânı İle (%) Kredi Kullanımı İle (%)
1-10 100,0 0
Çizelge 3.7: Deve Kuşu İşletmelerinin Kapasitesi ile Kuruluş Imkânlarının Karşılaştırılması
Deve kuşu işletmesi sahiplerinin mesleklerine göre kuruluş imkânları incelendiğinde ticaretle uğ-raşanların % 2.2, yüksekokul mezunu olanların % 3.4’ünün kredi kullanarak diğerlerinin tamamen kendi imkânları ile işletme kurdukları tespit edilmiştir (Çizelge 3.8).
Meslek Kuruluş İmkânı
Kendi İmkânı İle Kredi Kullanımı İle
Ticaret 97,8 2,2
Turizmci 100,0 0
Restoran işletmecisi 100,0 0
Çiftçilik-hayvancılık 100,0 0
Ücretli çalışan 100,0 0
Yurt dışında çalışan 100,0 0
Emekli 100,0 0
Yüksekokul mezunu 96,6 3,4
Ev Hanımı 100,0 0
Memur 100,0 0
Kamu kuruluşu 100,0 0
Yüksekokul mezunu+ücretli çalışan 100,0 0
Toplam 98,7 1,3
Çizelge 3.8: İşletmeci Meslekleri İle İşletmelerin Kuruluş İmkânlarının Karşılaştırılması
İşletme sahiplerinin kuruluş aşamasında fizibilite çalışması yapıp yapmadıkları kapasiteleri dikkate alınarak araştırılmış ve çizelge 3.9’da belirtilen sonuçlar elde edilmiştir. Elde edilen bilgi-lere göre deve kuşu işletmesi kurulmadan önce % 59.1 oranında fizibilite çalışması yapılmadığı,
% 40.9’luk bir orandaki işletme sahibinin fizibilite çalışması yaptığı tespit edilmiştir. Özellikle kü-çük kapasiteye sahip işletme sahiplerinin büyük çoğunluğunun fizibilite çalışması yapmadan deve kuşu yetiştiriciliğine başladıkları belirlenmiştir.
Kapasite Fizibilite Yapılan İşletme
(%) Fizibilite Yapılmayan İşletme (%)
Çizelge 3.9: Deve Kuşu İşletmelerinin Kapasitesi ile Fizibilite Çalışması Arasındaki İlişkiler
İşletmelerin uyguladıkları yetiştirme şeklinin kapasiteye göre dağılımı çizelge 3.10’de verilmiştir.
İşletmelerin % 58.2’lik bir kısmı aileler hâlinde, % 38.1’lik bir kısmı sürü hâlinde, % 3.7’lik bir kısmı ise karışık sistemde deve kuşu yetiştiriciliği yapmaktadır.
Kapasite Aileler Hâlinde
(%) Sürü Hâlinde
(%) Aileler Hâlinde+Sürü Hâlinde (%)
1-10 66,2 33,8 0
11-50 53,9 43,5 2,6
51-100 58,6 34,5 6,9
101-200 47,1 41,2 11,8
201-300 66,7 0 33,3
301-400 0 100 0
401-500 0 0 0
500< 100,0 0 0
Toplam 58,2 38,1 3,7
Çizelge 3.10: Deve Kuşu İşletmelerinin Kapasitelerine Göre Yetiştirme Şeklinin Karşılaştırılması
İşletmelerin çeşitli alet ve ekipmanlara sahip olma durumları çizelge 3.11’de verilmiştir. Yaklaşık olarak işletmelerin yarısında kuluçka makinesinin olmadığı görülmektedir. Bununla birlikte yem ma-kinesi, jeneratör, taşıma aracı, numaralandırma aleti ve traktör gibi araçlara da işletmelerin büyük çoğunluğunun sahip olmadığı belirlenmiştir.
Gelişim makinesi Bulunan işletme sayısı 122
Toplam makine sayısı 215
Çıkım makinesi Bulunan işletme sayısı 130
Toplam makine sayısı 160
Yem makinesi Bulunan işletme sayısı 47
Toplam makine sayısı 53
Jeneratör Bulunan işletme sayısı 118
Toplam makine sayısı 121
Taşıma aracı Bulunan işletme sayısı 53
Toplam makine sayısı 58
Numaralama aleti Bulunan işletme sayısı 35
Toplam makine sayısı 55
Traktör Bulunan işletme sayısı 68
Toplam makine sayısı 74
Çizelge 3.11: Deve Kuşu İşletmelerinde Bulunan Makine ve Ekipmanlar
Deve kuşu işletmelerinin eğitim ve danışmanlık hizmetiyle ilgili bilgiler çizelge 3.12’de görül-mektedir. Mevcut işletmelerin % 34.1’lik bir kısmının eğitim hizmeti, % 31.7’sinin ise danışmanlık hizmeti aldıkları belirlenmiştir. İşletmelerin % 36.7’lik bir kısmı üniversite ve araştırma kurumların-dan, % 26.6’lık bir kısmı diğer üretici firmalar ve yem fabrikalarınkurumların-dan, geri kalan ise ziraat mühen-disinden veya veteriner hekimden destek almıştır. Bunun yanı sıra danışmanlık hizmeti alanları-nın % 34.2’si diğer üretici firmalar ve yem fabrikalarından, % 27.8’lik kısmı üniversite ve araştırma kurumlarından, % 24.1’lik bir kısmı ise ziraat mühendisi veya veteriner hekimlerden,% 13.9’luk bir kısmının diğer kaynaklardan bilgi almıştır.
Eğitim Alan İşletmeler
% 34,1
Eğitim Alınan Yerler %
a- Diğer üretici firmalar- yem fabrikası 26,6 b- Üniversite - araştırma kurumları 36,7
c- Eğitim semineri 7,6
ç- Yurt dışı 16,5
d- Ziraat mühendisi veya veteriner hekim 6,3
a ve b 2,5
b ve c 3,8
Danışmanlık Hizmeti Alan işletmeler
% 31,7
Danışmanlık Hizmeti Alınan Yerler % a- Diğer üretici firmalar - yem fabrikası 34,2 b- Üniversite - araştırma kurumları 27,8
ç- Yurt dışı 6,3
d- Ziraat mühendisi veya veteriner hekim 24,1 e- Tarım İl ve İlçe Müdürlükleri 5,1
a ve b 1,3
b, d ve e 1,3
Çizelge 3.12: İşletmelerin Eğitim ve Danışmanlık Hizmeti Alma Durumu
Türkiye’de kurulu bulunan deve kuşu işletmelerinin kurulduğu tarihten Haziran 2003 ayı sonuna kadar 9743 adet hayvan ölmüştür. Ölümlerin 7735 adedi civciv döneminde, 1446 adedi palaz döne-minde ve 562 adedi ergin dönemde gerçekleşmiştir. Hayvanların ölüm nedenleri ile dönemleri çizel-ge 3.13’de verilmiştir. Civciv döneminde en fazla ölüm % 23.8’lik bir payla bakım hatalarından kay-naklanmaktadır. Palaz dönemindeki ölümlerin % 21.91’lik bir kısmına beslenme hatası ve sindirim bozuklukları ve ergin dönemde ise travma, bakım hatası, enfeksiyon ve parazit ile sindirim bozuk-luğu gibi faktörler neden olmuştur.
Ölüm sebebi Civciv Döneminde
(%) Palaz Döneminde
(%) Ergin Dönemde
(%)
Beslenme hatası-sindirim bozukluğu 16,32 21,91 14,82
Kuluçka hatası-nem yüksekliği 4,76 0 0
Travma 2,72 11,43 18,52
Ayak problemi 10,89 16,19 7,41
Enfeksiyon-parazit 14,97 16,19 14,82
Yabancı madde yutulması 4,76 8,57 8,64
Bakım hatası 23,81 17,14 17,28
Diğer 21,77 8,57 18,52
Çizelge 3.13: Çeşitli Nedenlerden Ölen Ortalama Deve Kuşu Sayıları
İşletmelerde uygulanan yetiştirme şekline bağlı olarak döllülük ve kuluçka randımanının nasıl etkilendiği çizelge 3.14’te sunulmuştur. İşletmenin yetiştirme şekillerine göre sürü hâlinde yetiştirici-liğin döllülük ve kuluçka randımanı bakımından daha iyi sonuç verdiği görülmektedir.
Yetiştirme şekli İşletme
Sayısı Döllülük
(%) İşletme
Sayısı Kuluçka Randımanı (%)
Aileler hâlinde 88 64,99 86 60,51
Sürü hâlinde 49 73,24 44 67,09
Aileler hâlinde +Sürü hâlinde 8 72,88 8 65,50
Çizelge 3.14: Yetiştirme Şekli ile Döllülük ve Kuluçka Randımanının Karşılaştırılması
Deve kuşu yetiştiriciliğini bölgelere göre değerlendirme yapıldığında bir deve kuşundan bir yılda ortalama olarak alınan yumurta sayısı ile kuluçka randımanı değerleri çizelge 3.15’de verilmiştir. Yu-murta verimi bakımından Doğu Anadolu ve Akdeniz bölgeleri, Kuluçka randımanı bakımından Gü-ney Doğu Anadolu ve Marmara bölgeleri daha avantajlı görünmekle birlikte bu değerlere işletmeler-de uygulanan yetiştiricilik teknikleri etki etmektedir. Bu konuda araştırma yapılarak aradaki farklılı-ğın ortaya konması daha uygun olacaktır.
Bölgeler İşletme
Marmara 46 47 67,63
Ege 31 54 63,61
Akdeniz 39 58 59,00
İç Anadolu 34 50 60,26
Karadeniz 11 45 57,00
Doğu Anadolu 1 60 50,00
Güney Doğu Anadolu 5 55 76,00
Çizelge 3.15: Bölgelere Göre Ortalama Yumurta Verimi ve Kuluçka Randımanı
Deve kuşu işletmelerinin kapasitelerine göre yem temin şekli çizelge 3.16’da verilmiştir. Küçük kapasitede çalışan işletmelerin yem ihtiyacını büyük oranda yem fabrikalarından karşıladıkları, 300 adet kapasitenin üzerindeki işletmelerin ise yemi kendi üretimleri ile birlikte yem fabrikalarından temin ettikleri belirlenmiştir. İşletmelerin ihtiyacı olan yemin % 77,5’lik kısmı yem fabrikalarından karşılanmaktadır. Geri kalan kısım ise işletmelerin kendi üretimleri ile yem fabrikalarından temin edilmektedir.
Kapasite Kendi Üretimi (%) Yem Fabrikası (%) Kendi Üretimi+Yem Fabrikası (%)
1-10 12,5 76,4 11,1
11-50 8,8 86,0 5,3
51-100 24,1 58,6 17,2
101-200 23,5 70,6 5,9
201-300 16,7 66,7 16,7
301-400 100,0 0 0
401-500 0 0 0
500< 0 0 100,0
Toplam 13,3 77,5 9,2
Çizelge 3.16: Deve Kuşu İşletmelerinin Kapasitelere Göre Yem Temin Şekli
İşletmelerin meslek gruplarına göre yem temin şekli çizelge 3.17’de görülmektedir. Kapasite ve yem temin şekli ile meslek grupları, yem temin şekli birlikte incelendiğinde yem temin şekli meslek grupları ve kapasitelere göre yaklaşık aynı düzeylerde yem fabrikalarından ve kendi üretimi şeklinde olmaktadır. İşletmelerin % 13.7’si sadece kendi üretimi, % 76.7’si ise sadece fabrikadan aldığı yemi kullanırken % 9.7’lik bir işletme grubu da yem ihtiyacını hem kendi üretiminden hem de fabrikadan alarak karşılamaktadır.
Meslek Yem Temin Şekli
Kendi Üretimi Fabrikadan Kendi Üretimi + Fabrika
Ticaret 12,4 80,9 6,7
Turizmci 9,1 90,9 0
Restoran işletmecisi 0 100,0 0
Çiftçilik-hayvancılık 15,8 71,9 12,3
Ücretli çalışan 0 100,0 0
Yurt dışında çalışan 0 80,0 20,0
Emekli 11,1 72,2 16,7
Yüksekokul mezunu 22,2 59,3 18,5
Ev hanımı 0 100,0 0
Memur 50,0 50,0 0
Kamu kuruluşu 33,3 66,7 0
Yüksekokul mezunu + ücretli çalışan 0 100,0 0
Toplam 13,7 76,7 9,7
Çizelge 3.17: İşletmeci Meslekleri ile İşletmelerin Yem Temin Şeklinin Karşılaştırılması
6. TARTIŞMA VE SONUÇ
Haziran 2003 ayı sonu itibariyle elde edilen bu bilgiler doğrultusunda işletmelerin çoğunun iyim-ser olduğu ve yetiştiriciliğe devam edeceği yönünde izlenim edinilmiş olmakla birlikte, son zamanlar-da deve kuşu işletmeleri ile yapılan ikili görüşmeler neticesinde sektörün kötüye gittiği, işletmelerin birer birer hayvanları ellerinden çıkarmaya başladığı yönünde bilgiler alınmıştır.
İşletmelerde Haziran 2003 sonu itibariyle 219 işçi, 55 Veteriner Hekim veya Ziraat Mühendisi is-tihdam edildiği geri kalan iş gücünün ise aile iş gücünden karşılandığı belirlenmiştir.
Deve kuşu kesimhanesi resmen faaliyete geçmemiş olmakla birlikte günlük 300 adet kapasiteli kesimhanenin Kayseri ilinde kurulduğu, yakında faaliyete geçeceği öğrenilmiştir. İşletmelerinin ba-zıları medyada, çeşitli market ve restoranlarda etlerinin satıldığını ve çok rağbet gördüğüne dair bil-diriler de bulunmaktadırlar. Türkiye’de bulunan 3, 4, 5 yıldızlı oteller ile yapılan yazışmalar ve birebir görüşmeler sonucunda deve kuşu etine talep olmadığı, yeterli düzeyde talep olduğu takdirde belki menülerinde bu ete yer verebileceklerini bildirmişlerdir. Bunların dışında bazı büyük hipermarketler-de hipermarketler-deve kuşu etine yer verilmiş fakat ilk günlerhipermarketler-de müşterilerin hipermarketler-deve kuşu etinin tadına merakı nehipermarketler-de- nede-niyle haftalık 50 kg civarında satış gerçekleşmiş ilerleyen zamanlarda talepte azalma meydana gel-miş ve kimi market ilgilileri talep yokluğundan dolayı ellerinde et kaldığını belirterek bu eti satmak-tan vazgeçmişlerdir.
Sonuç olarak ülkemizde deve kuşu alternatif protein kaynağı olarak gündeme geldiğinden bu yana yapılan reklamlarla öncelikle işletmeler arasında damızlık satışı ile gelişen daha sonra ürün-lerinin yeterince değerlendirilememesi neticesinde geriye doğru giden bir yetiştiricilik hâline gelmiş bulunmaktadır. Değişik yerlerden edinilen bilgilerde 700 adet işletme sayısına ulaşıldığı bildirilme-sine rağmen ülkemizde gerçekte üretimle uğraşan 249 adet işletmenin olduğu, bu işletmelerin de Marmara, Ege, İç Anadolu bölgelerinde yoğun olarak kurulduğu ve toplam olarak 12127 adet deve kuşu ile üretim yapıldığı tespit edilmiştir.
7. TEŞEKKÜR
Çalışmaya katkılarından dolayı Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdür-lüğüne, tarım il müdürlüklerine ve personellerine teşekkür ederiz.
8. KAYNAKLAR
Akbay R., Türkiye’de Deve Kuşu Yetiştiriciliği Sempozyumu, Açılış Konuşması, Ankara, 1998, 1-4.
Ostrich Guide-Euratco. Europan Ratite Consultont, 1996b, Belgium.
Ostrich Farming, Information Kit, Australian Ostrich Association, 1997.
Balıkçıoğlu T., Türkiye’de Deve kuşu Yetiştiriciliği, Türkiye’de Deve kuşu Yetiştiriciliği Sempozyumu, Ankara, 1998, 14-16.
Cooper, R. G. Zimbabwean manegement practice of ostrich breeding birds. World Poultry, Elsevier Volume 16, No 3, 29-31, 2000a.
Cooper, R. G. Ostrich skin is a profi table by-product. World Poultry, Elsevier Volume 16, No 5, 42-43, 2000b.
Dan, Z. Ostrich meat in china: just a matter of time. Misset World Poultry. 12 (10): 44-45. 1996.
Gillespie, J. M., Schupp, A. R. Ratite production as an agricultural enterprise. Vet. Clin. North Am Food Anim. Pract. Nov; 14(3):373-86, 1998.
Göbbel, T. H. Stausse – Landwirtschaftliche Nutztiere? Dtsch. Tierärztl. Wschr., 101: 88-91, 1994.
Jost, R. Über den Strausse (Struthio camelus) und seine Kommerzielle Nutzung. Vet. Med.
Diss., Giessen, 1993.
9. ÖZET
Araştırma kapsamında, ülkemizde deve kuşu yetiştiriciliğinin durumunu ortaya koymak üzere an-ket formları hazırlanmış, bu formlar 81 ilimize gönderilerek doldurulması sağlanmıştır. Ayrıca deve kuşu eti tüketimi konusunda Kültür ve Turizm Bakanlığı kayıtlarında bulunan 3, 4, 5 yıldızlı oteller-le yazışma yapılarak bilgioteller-ler istenmiş ve Ankara’da bulunan hipermarketoteller-leroteller-le görüşüoteller-lerek deve kuşu eti satışı hakkında bilgiler alınmıştır.
Tarım il müdürlüklerinden bağlı ilçeleri de kapsayacak şekilde elde edilen bilgiler SPSS paket is-tatistik programında değerlendirilmiştir. Elde edilen bilgiler doğrultusunda Türkiye’de 249 adet deve kuşu yetiştiriciliği yapan işletme bulunmaktadır. Bu işletmelerde toplam 12127 adet deve kuşu yetiş-tirilmektedir. Girişimcilerin bu yetiştiriciliğe büyük bir oranda çevreden gelen teşvik ve tavsiyeler, rek-lamlar ve diğer faktörlerden etkilenerek % 60 oranında fi zibilite çalışması yapılmadan ve % 55 gibi büyük bir oranda ergin damızlıkla başladıkları belirlenmiştir. Sektörde karşılaşılan en büyük sorun ise pazarlama ve ürünlerin değerlendirilmesinde yaşanmaktadır.
Ülkemizde son yıllarda deve kuşu alternatif protein kaynağı olarak gündeme gelmiştir. Yapılan reklam çalışmaları neticesinde önce işletmeler damızlık deve kuşu satışına yönelmiş, ancak ürün-lerinin yeterince değerlendirilmemesi neticesinde deve kuşu yetiştiriciliği gerilemiş bulunmaktadır.
Cevaplayın
1. Yukarıdaki metin ülkemizdeki deve kuşu yetiştiriciliği üzerine bir araştırmayı içermektedir. Bu metni inceleyerek deve kuşu yetiştiriciliğinin geldiği nokta hakkında ne tür bilgilere sahip olduğunuzu tartışınız.
2. Bu bilimsel rapor hazırlanırken herhangi bir kural ya da kurallara uyulmuş mu-dur? Tartışınız.
2. ETKİNLİK
1. Etkinlikte verilen inceleme metni içerisinde yer alan başlıkları sınıf tahtasına sırayla yazınız.
Bu başlıkları aşağıda boş bırakılan alanlara da yazınız. Bu başlıkların içeriklerinin neler olduğunu ve neden böyle bir sıralama ile oluşturulduğunu sınıf ortamında tartışınız. Başlıklara ilişkin içerikleri aşağıda ilgili boşluklara yerleştiriniz.
1. ...
İçeriği:
...
...
2. ...
İçeriği:
...
...
3. ...
İçeriği:
...
...
4. ...
İçeriği:
...
...
5. ...
İçeriği:
...
...
6. ...
İçeriği:
...
...
7. ...
İçeriği:
...
...
8. ...
İçeriği:
...
...
9. ...
İçeriği:
...
...
Konu Sonu Değerlendirme
A. Aşağıdaki ifadeleri dikkatlice okuyunuz. Bu ifadelerden doğru olarak kabul ettiklerini-zin karşısındaki “Doğru” kutucuğuna, yanlış olarak kabul ettikleriniettiklerini-zin karşısındaki “Yanlış”
kutucuğuna “X” işareti koyunuz.
İfade Doğru Yanlış
Proje raporunda araştırma esnasında gerçekleştirilen tüm denence-lere yer verilir.
Proje yazılırken kullanılmak üzere araştırma esnasında elde edilen tüm verilerle düzenli bir proje dosyası hazırlamak gereklidir.
Proje raporu hazırlanırken bazı özel kurallara uyulmalıdır.
B. Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. Bir proje raporunun ana bölümlerini sıralayınız.
...
...
...
...
2. Projelerin raporlaştırılmasının nedenlerini açıklayınız.
...
...
...
Dipnot
Yazının, söylenen sözcüklerin kayda geçirilmesi yöntemi olduğunu, çoğu uzma-na göre insanlık tarihinin en önemli buluşu olduğunu ve ilk olarak MÖ 3200 yıllarında Sümer rahipleri tarafından kullanıldığını biliyor musunuz? Bu yazı yumuşak kil
Yazının, söylenen sözcüklerin kayda geçirilmesi yöntemi olduğunu, çoğu uzma-na göre insanlık tarihinin en önemli buluşu olduğunu ve ilk olarak MÖ 3200 yıllarında Sümer rahipleri tarafından kullanıldığını biliyor musunuz? Bu yazı yumuşak kil