Proje Tabanlı Öğrenme Sürecinde Öğretmenin Rolü

Proje tabanlı öğrenmede, öğretmen birçok rol üstlenmektedir. Bunlar genellikle, arabulucu, rehber, takım koçu ve yardımcı gibi rolleri kapsamaktadır. Proje sınıflarında öğrencilerin sıralarında oturup, sınıfın önünde yürüyen bir öğretmenden pasif bir şekilde bilgi almaları artık mümkün değildir. Çünkü öğretmenler artık bilgi dağıtan, bütün kararları alan ve sınıfı denetim altında tutan birisi olarak görülmemekte, kolaylaştırıcı, işbirlikçi ve kaynak insan rolünde tanınmaktadır.

Proje tabanlı öğrenme öğretmenin rolünü ders veren bir konuşmacıdan ve eğitim yönlendiren kişiden, kaynak temin eden kişiye ve uzman kişi konumundan yardım eden, yol gösteren bir kişiye dönüştürür (Newell, 2003: 5).

Tabi ki bu durum, öğretmenin ilgili aktiviteleri organize etmesini ve ilgilendiği çalışma konularında yer almasını engellemez. Fark şudur; araştırma öğrenci üretimlidir. Elbette öğretmenler arkada oturup öğrencilerin yapmak istedikleri şeyleri yapmaya

çalışırken bocalamalarına izin vermemelidirler. Öğretmenlerin beyin fırtınası şeklinde üretilmiş fikirleri ve çalışmanın nereye gideceği konusundaki ihtimalleri tartışması, öğrencilerin ilgilendikleri konu hakkında düşünmeye, öğrencilerin sorularını açık net bir şekilde belirtmelerine yardım etmeye ve onlara mevcut kaynaklar konusunda rehberlik etmeye hazır olmalıdırlar (Bryson, 1994: 4).

PTÖ, çocukların doğal soru ve isteklerine değer veren gerçek araştırmacı bir öğretmen gerektirir. Araştırma için fırsatlar ve materyaller sağlayan soruları dinleyen ve cevaplayan ve de gözlem için gönüllü bir öğretmen gerektirir (Burr. 2001: 23-14). Fosnot (1989), araştırmacı öğretmeni, öğrenme ve öğretmeyi zenginleştiren, güçlendiren, kolaylaştırıcı bir işlem olarak gören, araştırmacı öğrenme ve öğretme sürecini eğlenceli bulan, düşünceli karar veren güçlendirilmiş bir eğitimci olarak tanımlar (Akt. Burr, 2001). PTÖ sürecinde öğretmen aynı zamanda öğrenendir. Öğretmenler öğrencilerle birlikte öğrenirler ve öğrendikleri hakkında sınıfla tartışırlar. Bu durum aynı zamanda öğretmenin öğrenmeye değer verdiğinin bir göstergesidir.

PTÖ sürecinde öğretmen öğrencileri hakkında sağlam bilgi ve beceri temeline sahip olmalı, onları yakından tanımalı, ilgi ve isteklerini önceden görebilmelidir. Öğretmen öğrencileri için gerekli araç-gereçleri hazırlamalı, kaynak insanlarla gerekirse randevular ayarlamalı, onları arkadaşları ile işbirliği yapmaya teşvik etmeli, çocuklar kendi projeleri ile ilgili olarak çalışırken onları izlemeli, çalışıp çalışmadıklarını kontrol etmeli, dinlemeli, yöneltilen soruları cevaplamalı, zorlamalı, çeşitli öneriler sunmalı, onlara yardım etmeli, onları sorumluluk alma ve diğer çalışmaları konusunda cesaretlendirmelidir. Bütün bunlar için de öğretmenin hazırlıklı ve istekli olması gerekmektedir.

Proje tabanlı sınıflarda öğretmenler bilgi dağıtıcı rollerini ve tüm soruları cevaplayıcı rollerini bırakmışlardır. Bunların yerine, sınıfta öğrencilere bir rehber, model ve işlerini kolaylaştıran kişidir. Yine de sınıftaki en yetkili kişi onlardır. Proje tabanlı sınıflarda öğretmenler yüksek sesle düşünüp soruları öğrencilere geri yansıtma stratejileriyle mükemmel proje çalışmalarını kolaylaştırırlar. Proje öğreticileri soru sorma stratejilerini sınıfta tüm öğrencilerle, kısmen yetenekli öğrencilerle çalışırken kullanırlar. Bir çocuğun sorusunu direk cevaplamak yerine proje öğreticisi “bu soruya nasıl bir cevap bulabileceğini merak ediyorum” veya “eğer tüm kitapları kontrol ettiysen, sence cevabı bulmak için daha başka neler yapabilirsin?” gibi karşılıklar vermelidir (Diffily, 2002: 2).

Öğretmenler proje süresince öğrencilerle sık sık bir araya gelerek onların projenin hangi aşamasında ve neresinde olduklarına bakar ve onlara ilerlemeleri ve daha yapmaları gereken çalışmalar hakkında yönlendirmelerde bulunurlar. Ayrıca öğretmen, öğrencilerine proje süresince kendilerini geliştirmeleri için diğerleriyle etkili iletişim kurabilme, tartışmaları çözümleyebilme, arkadaşlarına yardım edebilme şansı vererek gerekli becerileri kazanmalarını sağlar.

Öğretmenlerin PTÖ sürecinde, yardımcı, arabulucu vs. gibi rollerine ek olarak kayıt edici rolleri de bulunmaktadır. Öğretmenlerin çocukların öğrendiklerini dokümanlaştırma sorumluluğu vardır. Öğretmenler çalışmaları toplayarak ve çocukların yaptıkları çalışma örneklerini inceleyerek projelerle ilgili olarak onlarla görüşmeler yapar. Öğretmenler bunun sonunda her çocukta meydana gelen gelişmeleri değerlendirirler (Williams, 1998: 15).

Proje tabanlı öğrenme ortamında özellikle teknoloji destekli PTÖ ortamında bulunan öğretmenlerin aşağıdaki mesleki özellikleri taşıması veya öğrenmesi gerekmektedir. Bunlar:

1. PTÖ ortamında öğrencilerin nasıl hareket edeceklerini öğrenmek,

2. Eğitimin hedeflerine ve mevcut kaynaklara uygun iyi projeleri daha fazla nasıl bulacağını ve geliştireceğini öğrenmek,

3. Hem projeler üzerinde çalışırken hem de proje tamamlandığında, öğrencilere etkili geribildirimin nasıl sağlanacağını öğrenmek,

4. Teknoloji konusunda birçok öğrencinin öğretmenden daha fazla şey bildiği “yüksek teknolojili” proje tabanlı öğrenme ortamında öğrencilerle nasıl çalışılacağını öğrenmek durumundadırlar (NFIE, 1997).

Fleming’ de (2000: 18) öğretmenlerin proje çalışmalarını başarılı bir şekilde yürütebilmeleri ve bu süreçte öğrencilere gerekli destekte bulunabilmeleri için çeşitli önerilerde bulunmuştur. Bu öneriler;

• Öğrencilere proje gereksinimlerinde yardım etmek için doğrudan öğretimi kapsayan bir dizi öğrenme, öğretme aktiviteleri hazırlayın.

• Proje için önemli kaynaklar tarayın. Halk veya okul kütüphanelerinde bu kaynakların mevcut olduğundan emin olun.

• Öğrencilere problemleri ya da sorularını tanımlamalarında yardımcı olun ve zaman içinde amaçları yerine getirmede planlar geliştirin.

• Örnek olun, geri bildirim verin, araç-gereçleri, formları hazırlayın. Sonra öğrenci öğrenmelerini geliştirici bir danışman olun.

• Herkesin aynı konuda çalışması gerekmez. Esnek bir çalışma ortamı oluşturun.

• Bireysel ya da grup görüşmelerinde öğrenci düşüncelerini yoklayın ve sorgulayın.

• Grup dinamiğini oluşturana ve proje çalışmasında her seviyedeki zorluğu yenene dek bu tutumu devam ettirin.

Bu yaklaşım bir öğretmenin sınıfta öğrencilerin hem grup hem de bireysel ihtiyaçlarına cevap vermelerini gerektirir. Öğretmenin çocuklarla ilgili temel bilgiler üzerinde onları, insanlarla, nesnelerle ve içinde bulundukları çevreleriyle iletişim halinde olmalarını sağlamalıdır.

Sonuç olarak proje tabanlı öğrenme yaklaşımının iyi sonuçlar vermesinde öğretmenlik sanatının rolü çoktur. Öğretmenin eğitimsel rehberlik işi yapabilmesi önemlidir. Konuların projeleştirilmesinde öğretmenlere düşen vazife büyüktür. Öğretmen pasif görünmesine rağmen yine de bütün faaliyetlerde baş organizatör olarak hareket etmelidir. Modern eğitim-öğretim okul faaliyetlerinde rehberlik işi ön plana çıkmıştır. Bunlarda öğrenme ihtiyaçlarına göre düzenlenmeli ve çocuk gelişim psikolojisine göre hareket etmesini bilen rehber öğretmenlerle mümkündür. Proje tabanlı öğrenme, öğretmenin yapacağı eğitimsel rehberlikle ilgilidir. İşin planlaştırılması ve fikirlerin düzenli olarak tespiti ve sıraya konması öğretmene bağlıdır (Erdem, 2003; Akt.Balkı, 2003).