4 2 PROJE BİRİMLERİ (MERKEZİ OLMAYAN YÖNETİM SİSTEMİ)

Helsinki Zirvesiyle adaylık süreci başlayan Türkiye’nin katılım öncesi süreç olarak adlandırılan bu yeni dönemde, mali yardımları etkin bir şekilde kullanılabilmesi için, Avrupa Birliği kural ve prosedürlerine uygun olarak, kaynakların AB merkezinden değil aday ülke tarafından yönetildiği yeni bir sistemin kurulması, Türkiye için gerekli hale gelmiştir.145

AB’ye aday olan ülkelerin yardım programları Merkezi Olmayan Yönetim Sistemine göre yönetilmektedir. Proje yönetiminin (örneğin, ihale, sözleşme yapma ve ödemelerle ilgili işlemlerin) Avrupa komisyonu denetiminde olmak koşuluyla, ilgili ülkelerdeki yetkililere devredilmesidir.146 Merkezi Olmayan Yönetim Sistemi, oluşturulması kararının 2001 yılında alınmasından sonra 2003 yılında Türkiye’ye devredilmiştir. Bu sayede mali yardımların farklı aşamalarını, farklı birim ve kişilere devrederek mali yardımların aşamalarının uygulanması ve denetlenmesi amaçlanmaktadır. Bu sayede birimlerin birbirini kontrol ve denetimini ön plana çıkarmaktadır. Aday ülkeler de aynı yapılanmaya sahiptir. Merkezi olmayan yapılanma ile adaylık öncesi dönemde sağlanan mali yardımların kullanılması hususu AB Komisyonu’nun kontrol ettiği bir süreç olmaktan çıkarılarak, hayata geçirilecek projelerin seçiminin, uygulanmasının ve kontrolünün aday ülke tarafından gerçekleştirilmesi imkânı sağlanmıştır.147

Avrupa Birliği’ne üyelik hedefi doğrultusunda ortaya konulan taahhütlerin gerçekleştirilmesi amacıyla hazırlanacak ve AB tarafından finanse edilecek projelerin belirlenmesi, yönetimi, izlenmesi ve değerlendirilmesi aday ülkeler tarafından yerine getirilmektedir.148 Böylelikle Türkiye adaylık döneminde AB’den sağlayacağı mali yardımları, AB’ye üyelik süreci çerçevesinde kendi ihtiyaçları doğrultusunda kendi önceliklerine göre kullanabilecektir. Bu çerçevede, AB’den sağlanan yardımların kullanımına ilişkin olarak ülkemizde yeni bir yapılanmaya gidilmiştir.

145 _{Necip Polat (2004), a. g. m., s. 68.} 146 _{Burhan Ormanoğlu (2007), a. g. m., s. 34.}

147 _{Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı, Türkiye-AB Mali İlişkileri,}

http://www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/AB/TeknikMevzuatDb/TR_AB_Mali_iliskileri_Tarihi.doc (15.08.2007).

Ulusal Mali Yardım Koordinatörü: Katılım süreci ile Topluluk mali kaynakları

arasında ilişkiyi sağlamak ve Topluluk kaynaklarının izleme ve değerlendirmesini yapmak Ulusal Mali Yardım Koordinatörünün sorumluluğundadır. Ulusal Mali Yardım Koordinatörünün sekretarya hizmetlerini Avrupa Birliği Genel Sekreterliği yürütmektedir.149

Ulusal Mali Yardım Koordinatörünün görevleri şunlardır.

· Topluluk mali yardımının katılım süreci ile ilişkilendirilmesi ve fonların sadece bu amaç için kullanılması amacıyla koordinasyonu sağlamak,

· Mali işbirliği kapsamındaki projelerin KOB ve UP’daki öncelikler doğrultusunda yönlendirilmesini, seçilmesini, uygulanmasını ve izlenmesini sağlamak,

· Yıllık finansman protokollerini ulusal yetkilendirme görevlisi ve yetkili bakanlıklar ile bağlantılı olarak hazırlamak ve koordine etmek,

· Programların izlenmesini ve değerlendirilmesini koordine etmek.150

Mali İşbirliği Komitesi: Mali kaynakların kullanımında öncelikleri belirlemek,

saptanacak öncelikler kapsamında dönemsel finansman programlarını hazırlamak ve mali kaynakların öncelikler doğrultusunda dağıtımını gözetmek üzere görevlendirilmiştir.151 Mali işbirliği komitesi Dışişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Hazine Müsteşarlığı ve Avrupa Birliği Genel Sekreterliği temsilcilerinden oluşmaktadır.152

Mali İşbirliği komitesinin başlıca görevleri şunlardır;

· Mali İşbirliği ile ilgili olarak yürütülen çalışmalar arasında gerekli uyumu sağlamak

· Mali kaynakların kullanımında öncelikleri belirlemek

· Saptanacak öncelikler kapsamında yıllık programları hazırlamak · Mali kaynakların öncelikler doğrultusunda dağıtımını gözetmek

149 _{İktisadi Kalkınma Vakfı, Türkiye-Avrupa Birliği Mali İşbirliği, http://www.ikv.org.tr/maliisbirligi.php}

( 21.07.2007).

150 _{Burhan Ormanoğlu (2007), a. g. m., s. 35.}

151 _{Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı, Türkiye-AB Mali İlişkileri,}

http://www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/AB/TeknikMevzuatDb/TR_AB_Mali_iliskileri_Tarihi.doc (15.08.2007)

152 _{Gazi Baykaler (2007), Türkiye’ye Yönelik AB Fonları Ve İl Yönetimi, Türk İdare Dergisi, sayı 455,}

· Mali İşbirliği uygulamasını izlemek ve değerlendirmek.153

Ulusal Fon ve Yetkilendirme Görevlisi: Ulusal Fon, yardımın aktarımını

sağlayan ve muhasebesini tutan birimdir. Hazine Müsteşarlığı bu görevi üstlenmiştir. Ulusal Yetkilendirme Görevlisi Ulusal Fonu yönetir. Ulusal Yetkilendirme Görevlisi Hazine Müsteşarıdır.

Ulusal Yetkilendirme Görevlisinin başlıca görevleri şunlardır; · Komisyon'dan mali kaynakların transferini talep etmek,

· Finansman Protokolünde geçen ulusal ve diğer mali kaynakların akışını sağlamak, · AB mali yardımları için Birlik tarafından kabul edilmiş bir mali raporlama sistemi

oluşturmak,

· Finansman Antlaşmasında belirtilen usule uygun olarak mali kaynakları Merkezi Finans ve İhale Birimine transfer etmek.154

Ortak İzleme Komitesi: Ulusal Yetkilendirme Görevlisi, Ulusal Yardım

Koordinatörü ve Komisyon temsilcilerinden oluşan, Avrupa Birliği programlarının gözden geçirilmesinden sorumlu komitedir.155

Ortak İzleme Komitesinin başlıca görevleri şunlardır;

· İzleme raporları kapsamında Finansman Protokollerinde yer alan hedeflerin gerçekleşmesini değerlendirmek,

· Belirlenen hedeflere ulaşılabilmesi için önceliklerde değişiklik, programlar arasında kaynak aktarımı ve gerekli hallerde program bazında ilave mali kaynak önerisinde bulunmak.156

153 _{T.C. Maliye Bakanlığı Avrupa ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı, AB-Türkiye Mali İşbirliği,}

http://www.maliye-abdid.gov.tr/ (23.08.2007).

154 _{Burhan Ormanoğlu (2007), a. g. m., s. 35.} 155 _{Necip Polat (2004), a. g. m., s. 71.}

156 _{T.C. Maliye Bakanlığı Avrupa Ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı, AB-Türkiye Mali İşbirliği,}

Merkezi Finans ve İhale Birimi: Birimin görevleri, kurumsal yapılanma

projeleri ve diğer projeler kapsamında ihale açılması, ihalelerin sonuçlandırılması ve AB fonlarının proje bazında uygulayıcı kuruluşa aktarılmasını kapsayan Proje Uygulaması dönemindeki tüm işlemleri kapsamaktadır.157 Bu birimin başkanı, Programlama Yetkilendirme Görevlisi olarak tanımlanmaktadır.

Tablo 4. 7. Türkiye’de Merkezi Olmayan Uygulama Sisteminin Unsur Ve Görevleri

Unsur Türkiye’de Görevi Yürüten Görev Ulusal Yardım Koordinatörü ABGS Genel Sekreteri Programlama

Ulusal Yetkilendirme Görevlisi Hazine Müsteşarı AB Fonlarının Mali Yönetimi, Ulusal Fon Başkanlığı

Merkezi Finans Ve İhale Birimi Hazine Müsteşarlığına Bağlı İhaleye Çıkma Sözleşme Yapma, Muhasebe, Ödeme, Raporlama Program Yetkilendirme

Görevlisi Merkezi Finans Ve İhale BirimiSorumlusu Projeye İlişkin Hizmet, TedarikVe İş İhalelerinin İdari Ve Mali Sorumluluğu

Ulusal Fon AB Fonlarının Aktarıldığı Merkezi Hazine Birimi

Tahsis Edilen Fonların Yönetimi Mali İşbirliği Komitesi Üyeler: Dışişleri Bakanlığı,

Maliye Bakanlığı, DPT, Hazine, ABGS

Mali İşbirliği Kapsamındaki Çalışmaların Eşgüdümü Ve Uyumu Sağlama

Ortak İzleme Komitesi Üyeler: Ulusal Yardım Koordinatörü, Ulusal

Yetkilendirme Görevlisi, Mali İşbirliği Komitesi, AB Komisyonu Temsilcileri

Mali İşbirliği Kapsamındaki Programların Gözden Geçirilmesi Ve Bunların Değerlendirilmesi

Kaynak: Burhan Ormanoğlu (2007), Avrupa Birliği Mali Yardımlarının Kullanımı ve Yönetimine Yönelik Türkiye’de Oluşturulan Yapı: Merkezi Olmayan Uygulama Sistemi, İller Ve Belediyeler Dergisi, Sayı: 708, s. 36