5 4 INTERREG III/A YUNANİSTAN-TÜRKİYE SINIR ÖTESİ İŞBİRLİĞİ

PROGRAMI*

Katılım Öncesi Mali Yardımlar dışında AB Yapısal Fonlarından Bölgesel Kalkınma Fonu kapsamındaki Topluluk İnisiyatifleri olarak bilinen dört programdan biri olan INTERREG III (Sınır Ötesi İşbirliği Programı) Türkiye ile Yunanistan’ın sınır illeri arasındaki mevcut işbirliğini Avrupa Birliği kaynaklarıyla desteklemek ve geliştirmek üzere, 2004–2006 dönemi için planlanmıştı.200 Türkiye ile Bulgaristan’la yürütülen sınır ötesi işbirliği programı ise Katılım Öncesi Mali Yardım Programı içerisinde yürütülen bir programdır. INTERREG girişimi, sınır ötesi, uluslar arası ve bölgeler arası işbirliğini sağlayarak, Avrupa’nın dengeli kalkınmasının desteklenmesi yoluyla, AB genelinde ekonomik ve sosyal uyumun güçlendirilmesi amacıyla oluşturulmuş bir programdır.

INTERREG III’ ün hedefleri;

· Ulusal sınırların dengeli gelişmesi,

· Avrupa kıtasının birleşimine engel olmamasının sağlanması, · Bölgeler arası işbirliğinin geliştirilmesidir.

Program komşu ülkeler arasında sınır ötesi işbirliği, ortak gelişme stratejileri yoluyla sınır ötesi sosyal ve ekonomik merkezlerin geliştirilmesini amaçlamaktadır. * Devlet Planlama Teşkilatı, INTERREG III/A Yunanistan-Türkiye Sınır Ötesi İşbirliği Programı http://www.dpt.gov.tr/bgyu/trabbkp/yunanistan.htm (19.11.2007).

Önerilecek projelerin sınır ötesi etkisinin olması önem taşımaktadır. Sınır ötesi etki ile ulaşılmak istenen, projelerin sınır bölgesinin sorunlarının çözümüne hizmet etmesi ve sınırın her iki yakasında işbirliğini geliştirmeye katkıda bulunmasıdır. INTERREG programı ile sınır bölgelerine odaklanılmasının sebebi, bu bölgelerin ülkedeki merkezlerle bağlantılarının zor olması ve bu nedenle ekonomik ve sosyal desteğe ihtiyaçlarının olmasıdır. Türkiye ile Yunanistan’ın sınır illeri arasında işbirliğini arttırmak için INTERREG III/A Programı, 2004–2006 dönemi için strateji, öncelik ve tedbirleri içeren bir Ortak Programlama Belgesi ve Program Tamamlayıcı Belgesi çerçevesinde uygulanacaktır.201 Program, Türkiye tarafında Yunanistan ile kara veya deniz sınırı bulunan 6 ili (Aydın, Balıkesir, Çanakkale, Edirne, İzmir ve Muğla) kapsamakta idi. Bütçesi, 19 355 milyon Euro’dur (15 milyon Euro AB’den + 4 355 milyon Euro TR’den) olan Programın amacı, Türkiye ve Yunanistan’ın Program kapsamındaki sınır bölgelerinde bölgelerarası işbirliğini geliştirmek ve komşu bölgelerde sosyal ve ekonomik merkezlerin geliştirilmesini sağlamaktı.202 Programın öncelikleri:

1. Sınır Ötesi altyapı:

· Ulaştırma ve sınır ötesi altyapı ağları, · İnsan ve mal geçişinin güvenliği. 2. Ekonomik gelişme ve istihdam:

· Sınır-ötesi girişimciliğin güçlendirilmesi, · Turizmin çeşitlendirilmesi ve geliştirilmesi, · İnsan kaynakları ve istihdamın geliştirilmesi. 3. Yaşam kalitesi / Çevre / Kültür:

· Sağlık,

· Doğal çevrenin korunması, geliştirilmesi ve yönetimi, · Kültürel faaliyetlerin desteklenmesi,

· Sınır ötesi işbirliğinin desteklenmesi amacıyla eğitim kurumları arasında işbirliği.

201 _{B. Özcan, R. Birden, E. Kayadelen, Avrupa Birliği Mali Yardımları ve Türkiye’de Uygulanışı,}

www.tesk.org.tr/projehazirlama/m2/M2-dersnotları.doc (21.07.2007).

202 _{Devlet Planlama Teşkilatı, INTERREG III/A Yunanistan-Türkiye Sınır Ötesi İşbirliği Programı}

4. Teknik Yardım:

· Program Yönetimi · Teknik Destek

Kar amacı güden kurumlar ile siyasi partiler proje başvurusunda bulunamayacağı programda, öncelikli olan hedef gruplar ve hibeden faydalanabilecek taraflar, Yunanistan ile Türkiye arasında sınır bölgesindeki illerin sınırları içinde yerleşik, kar amacı gütmeyen kuruluşlar ve tüzel kişiliklerdir. Bunlar arasında;

· Kamu kurumları ve ilgili bakanlıklar, · Yerel yönetimler,

· Yerel yönetimlerin birlikleri,

· Ticaret, sanayi, ziraat odaları ve diğer meslek birlikleri, · Sivil toplum kuruluşları,

· Eğitim kurumları, üniversiteler,

· Sportif birlikler vb. de yer almaktadır.203

Yunanistan'dan Petra, Thermi, Kalloni, Midilli, Eyergoylas, Polomari, Mantamados, Polihnitos, Agai, Limmi belediye başkanları ve meclis üyeleri ile Kuzey Ege'deki belediye başkanları ve meclis üyeleri İzmir'in Dikili İlçesi'nde yaptıkları toplantıda Dikili Belediye Başkanı Osman Özgüven; “Avrupa Birliği destekli Interreg

III/A programı çerçevesinde kültürel ve sportif işbirlikleri, ortak festivaller, ulaşım imkânının artırılması ve vize kolaylıkları, engelliler köyü projesi, arıtma, altyapı, jeotermal ısınma ve tarım, mimari mirasın korunması ve restorasyonu gibi konularda iş

birliği yapılacağını” belirtmiştir.204 Lesvos Belediyeler Birliği ve Yunanistan Kuzey

Ege Belediyeler Birliği Başkanı Pavlos Stelios da; Türkiye'nin Avrupa Birliği üyeliği

sürecinde böyle iş birliklerinin çok faydalı olduğunu” belirtmiştir.205 Interreg III

Programında Türkiye’den Akçay, Ayvalık, Burhaniye, Dikili, Edremit, Zeytinli, Güre, Altınoluk, Karaağaç, Yenifoça, Foça, Bergama ve Çandarlı belediyeleri yer alacaktı.

203 _{B. Özcan, R. Birden, E. Kayadelen, Avrupa Birliği Mali Yardımları ve Türkiye’de Uygulanışı,}

www.tesk.org.tr/projehazirlama/m2/M2-dersnotları.doc (21.07.2007).

204 _{Şehir ve Başkan Dergisi (03–2005), “Kuzey Ege Belediyeleri İle Yunanistan Ortak Projeler}

Hazırlayacak”, Sayı: 44, http://www.sehirbaskan.com/index.php?op=areav&event=3&ID208 (06.11.2007).

205 _{Şehir ve Başkan Dergisi (03–2005), “Kuzey Ege Belediyeleri İle Yunanistan Ortak Projeler}

Hazırlayacak”, Sayı: 44, http://www.sehirbaskan.com/index.php?op=areav&event=3&ID208 (06.11.2007).

Ancak, Program çerçevesinde yürütülen çalışmalar, Kasım 2005’de yapılan toplantıda Yunanistan tarafının iki ülke arasındaki adalarla ilgili sınır sorunlarının ve uluslar arası ilişkiler boyutu olan kimi siyasi isteklerinin projelere Türkiye’nin kabul edemeyeceği biçimde yansımasını istemesi üzerine program dondurulmuştur.206

5. 5. 2006 BİRLEŞME ÖNCESİ YARDIM PROGRAMI (AB İle Türkiye Arasında Sivil Toplum Diyalogunun Geliştirilmesi Hibe Programı Kentler ve Belediyeler Hibe Programı)* **

Türkiye’nin katılım müzakerelerine ilişkin Avrupa Komisyonu’nun stratejisinin üç dayanağı bulunmaktadır. Bunlar;

· İlki, Türkiye’deki reform sürecini desteklemek üzere tasarlanmıştır. · İkincisi, giriş müzakerelerine ilişkin çerçeveyi belirler.

· Üçüncüsü, Türkiye ve AB sivil toplumlarının politik ve kültürel diyalogunu güçlendirmeyi amaçlar.

Komisyon, karşılıklı bilgi birikiminin geliştirilmesi ve her iki tarafın toplumsal ve politik konulardaki algılayışları üzerine bir tartışma açılmasını amaçlayan bir diyaloğun özellikle gerekli olduğunun farkına varmıştır. Komisyon, AB üye ülkeleri ve Türkiye’deki yerel yönetim ve toplumlar arasında işbirliğinin güçlenmesi için yerel topluluklar arasında uluslararası işbirliğinin, barış, istikrar ve demokrasinin güçlenmesini amaçlamaktadır. İletişim, karşılıklı bilgilerin arttırılması, gelişen ortak projeler, ortak ilgi alanlarına ilişkin seminer organizasyonları ve sıradan insanlar düzeyinde katılımı destekleyeceğine ilişkin bir görüşle AB ve Türk şehirleri arasında kardeşlikleri desteklemektedir. Yerel yönetimler, AB yasama sisteminin önemli bir bölümünü gerçekleştirmektedir ve bu nedenle, Türkiye’nin katılımında önemli bir yere sahiptir. AB üye ülkelerinin yerel yönetimleriyle yakın işbirliği reformların hayata

206 _{Program çalışmalarında DPT ile projedeki iller arasında koordinasyonu sağlamak üzere görevli olan}

Ege Ekonomiyi Geliştirme Vakfı – EGEV’in internet sitesinde (www.egev.org.tr) yer alan ve AB Mali Programlarından sorumlu bir uzmanla yapılan telefon görüşmesinden elde edilen bilgiler.

* T.C. Başbakanlık Avrupa Birliği Genel Sekreterliği (ABGS), ABGS Kentler ve Belediyeler Hibe Programı, http://www.abgs.gov.tr/index.php?p=5969&l=1 (20.08.2007).

** Merkezi Finans Ve İhale Birimi (MFİB), Avrupa Birliği ve Türkiye Arasındaki Sivil Toplum Diyaloğunun Geliştirilmesi Kentler ve Belediyeler Hibe Programı, 2007 Teklif Çağrısı Hibe Başvuruları İçin Rehber.

geçirilmesine ve yerel ve bölgesel düzeyde AB müktesebatının gerçekleştirilmesine yardımcı olacaktır.

Bu amaçla, Türkiye için 2006 Birleşme Öncesi Yardım Programı oluşturulmuştur. Bu program altında Avrupa Birliği ve Türkiye Arasındaki Sivil Toplum Diyaloğunun Geliştirilmesi Projesi yer almaktadır. Bu proje kapsamında Kentler ve Belediyeler (5 Milyon Euro), Meslek Örgütleri (3 Milyon Euro), Üniversiteler (9,3 Milyon Euro), Diyalog İçin Gençlik Girişimleri (2 Milyon Euro) arasındaki ilişkilerin yoğunlaştırılması ve çeşitlendirilmesini amaçlayan 19,3 Milyon Euro tutarında dört hibe programının gerçekleştirilmesine karar verilmiştir.

Kentler ve Belediyeler Hibe Programı, Türkiye’deki belediyeler ile AB Üye Ülkeleri ve Aday ülke (Hırvatistan, Makedonya) belediyeleri arasında ortak girişimleri destekleyerek şu hedeflere katkıda bulunacaktır;

· Avrupa Birliği ülkeleri ile Türkiye’deki sivil toplumlar arasında iki taraflı deneyim paylaşımını ve temasları güçlendirilmek,

· Avrupa Birliği içinde Türkiye’nin daha iyi anlaşılmasını ve hakkında Türk tarihi ve kültürünü de içerecek şekilde, daha iyi bilgi edinilmesini sağlamak, böylece gelecekteki genişlemenin getireceği zorluk ve fırsatlar hakkında bilinçlenmenin arttırılmasına olanak tanımak,

· Türkiye içinde Avrupa Birliği’nin daha iyi anlaşılmasını ve üzerine kurulu olduğu değerlerin, işlevinin ve politikasını de içerecek şekilde, hakkında daha iyi bilgi edinilmesini sağlamak.

Bu projeden öncelikli olarak Avrupa Birliğine üye ülkelerin kentleriyle kardeş kent Antlaşması olmayan Türk belediyeleri ve Türkiye’de birden fazla belediyenin veya küçük belediyelere uluslararası iletişim ağlarına uyum sağlama olanağı tanıyan belediyeler birliklerinin katılımını sağlayan projelere destek verilecektir. Bu Teklif Çağrısı, bütün projelerin karşılaması gereken şu iki özel amacı içermektedir. Bunlar;

· Türkiye'deki ve AB Üye Ülkeleri ile Aday ülke belediyeleri arasında diyalogun arttırılması ve uzun vadeli sürdürülebilir işbirliğinin kurulması ve güçlendirilmesi,

· Etkin, şeffaf ve katılımcı yerel yönetimin desteklenmesi, yüksek kaliteli belediye hizmetlerinin sunulmasıdır.

Bu proje dâhilinde kentler ve belediyeler hibe programına 5 milyon Euro fon ayrılmıştır. Asgari 50000 Euro, azami ise 250000 Euro dur. Yapılan yardımlar söz konusu projelerin %90’nı karşılamakta, kalan kısmında başvuru sahibi ve ortakları tarafından karşılanması gerekmektedir. Projelerd en az 12 ay en fazla 18 ay içerisinde tamamlanması gerekmektedir.

Hibe için başvuru sahiplerinin şu koşulları sağlaması gerekmektedir; · Tüzel kişilik olması ve Kâr amacı gütmemesi,

· Belediye (Büyükşehir belediyeleri de dâhil olmak üzere) veya belediyeler birliği olması,

· Türkiye Cumhuriyeti'ne tâbi olmak ve Ortaklarıyla birlikte, projenin uygulanması ve yönetiminden doğrudan sorumlu olması, aracı olarak hareket etmemesidir.

Programdan mali yardım alabilmek için projeler, Türkiye’de gerçekleştirilmeli veya projeden yararlananlar Türk vatandaşı ve kuruluşu olmalıdır. Projeler, yerel otoritelerin sorumluluk alanındaki sektörleri ve konuları kapsamalıdır. İşbirliğinin alanı aşağıdaki kategorileri kapsamaktadır.

· Yatırım Desteği: Yabancı yatırımcıların çekilmesi, ilgi çekici iş çevrelerinin yaratılması için politikalar, özel-kamu ortaklıkları v.b.

· Kentsel Planlama: Kentsel dönüşüm, katılımcı toplum planlaması, kent kültürü politikaları, yenilikçi kentsel uygulamalarla ilgili veri tabanı v.b.

· Çevre Koruması: Atık ve atık yönetimi, hava kirliliği, enerji verimliliği ve yenilenebilir enerjiler v.b.

· Belediye Hizmetleri: Toplu taşıma, sosyal hizmetler, v.b. · Yetişkin Eğitim ve Öğretimi: Yaşam boyu eğitim, v.b

· Turizm ve Kültür: Turizm ve kültür üzerine gelişen projeler için kapasite oluşturma, alternatif turizm; belediye yönetimlerinin sorumluluğundaki diğer alanlar.

Bütün projeler, Türkiye'de ve daha geniş toplum kesimlerini, sıradan insanlara yönelik örgütleri, STK'lar, eğitim enstitüleri, iş ilişkilerini kapsamayı hedefleyen AB üye ülkelerinde bilgilendirme kampanyaları ve etkinlikler (seminerler, konferanslar, internet forumları v.s.); AB desteğinin görüşülürlüğünü sağlayan ve sivil toplum diyaloğu fikrini geliştiren projeler ve etkinlikler olmalıdır.207 Desteklenecek etkinlikler, yalnızca geniş kapsamlı bir uygulamanın parçası olmalıdır.

Projeler şu etkinlikleri desteklemektedir;

· Yerel Yönetimler İçin Kapasite Oluşturma Projeleri (seçilmiş yerel temsilciler veya belediye yetkilileri): Kısa-vadeli eğitimler, belediye hizmetlilerinin etüt gezileri ve işe yerleştirilmeleri; bir tema çerçevesindeki seminerler, çalıştaylar, konferanslar ve proje ortaklarının diğer yerel ve bölgesel otoritelerle tanışmalarını ve yeni bağlantılar kurmalarını sağlayan diğer etkinlikler.

· Yeni Belediye Hizmet ve Politikalarının Planlanması veya Mevcutlarının Geliştirilmesi: İhtiyaç analizleri veya tanı araştırmaları, işbirliğinin seçili konu alanlarında planlar ve stratejiler geliştirme, uzmanlık transferi, bilgi ve öneri temini.

· İyi örnek, prosedür vs.nin kurulması ve transferi, · El kitapları, broşür vs.nin basılması ve geliştirilmesi,

· Web siteleri, bültenler ve bilginin yayılması için diğer etkinlikler. Zorunlu etkinlikler;

· Türkiye’de ve daha geniş toplum kesimlerini, sıradan insanlara yönelik örgütleri, STK’ler, eğitim enstitüleri, iş ilişkilerini kapsamayı hedefleyen AB üye ülkelerinde bilgilendirme kampanyaları ve etkinlikler (seminerler, konferanslar, internet forumları v.s.);

· AB desteğinin görünürlüğünü sağlayan ve sivil toplum diyaloğu fikrini geliştiren projeler ve etkinlikler.

207 _{Sivil Toplum Diyalogunun Güçlendirilmesi Programı (2005), İller Ve Belediyeler Dergisi, Sayı: 696,}

Proje teklif çağrısında proje sunması istenen kurumlar yerel yönetimlerdir. Bu bağlamda yerel yönetimlerin sorumluluk alanlarına giren konularda projelerde geliştirmeleri istenmiştir. Böylelikle Türkiye ve aday ülke belediyeleri ile üye ülkeler arasında diyalogun arttırılması ve uzun vadeli sürdürülebilir işbirliğinin kurulması ve güçlendirilmesi, etkin, şeffaf ve katılımcı yerel yönetimin desteklenmesi için üye ülkelerin kentleri ile Türkiye belediyeleri arasında iletişimi arttırarak Türkiye’de sivil toplum diyaloğunun arttırılması amaçlanmıştır. Bu sayede karşılıklı olarak etkin ve sürekli iletişim yollarının kurulması istenmektedir. İlgili birimlere sunulan proje başvurularında bu hedefler ve öncelikler çerçevesinde değerlendirilerek projeler içerisinden bu amaçları gerçekleştirileceğine inanılan projelere bu hibe yardımları yapılacaktır.

Bireyleri bir araya getirerek birbirlerini anlamayı güçlendirmek amacı taşıyan bu diyalog özellikle sivil toplumu kapsamaktadır. Avrupa Konseyi, “Katılımın

müzakerelerine paralel olarak, Avrupa Birliği'nin her aday ülkeyle yoğun politik ve kültürel diyaloğa girmesini öngörmektedir. Bu diyaloğun uzun vadedeki hedefi Avrupa Birliği ve Türkiye sivil toplumunu Avrupa Birliği'nin gelecekteki genişlemesine hazırlamaktır” açıklaması ile Avrupa Komisyonu'nun bu program kapsamında

ulaşılmak istenen hedef belirlenmiştir.208 _{Bu program için 2007 teklif çağrısı için 17}

Ağustos 2007 son başvurur tarihi olarak belirtilmiştir.

5. 6. AB ÜLKELERİNİN YEREL YÖNETİMLERİYLE İŞBİRLİĞİ