İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme becerileri ne düzeydedir? Alt Problemler:
1) İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme beceri düzeyleri ile, a. Yaş,
b. Cinsiyet,
c. Sosyo-ekonomik düzey d. Okul başarısı
e. Akademik benlik algılaması ve
f. Uygulanan ilköğretim programı arasında bir ilişki var mıdır?
2) Alt problem 1’de ifade edilen bağımsız değişkenlerin tümü birlikte ve tek tek her biri, öğrencilerin eleştirel düşünme beceri düzeylerindeki varyansın ne kadarını açıklamaktadır? Diğer değişkenler sabit tutulduğunda, yenilenen ilköğretim programları öğrencilerin eleştirel düşünme beceri düzeylerindeki varyansın açıklanmasına önemli bir katkı sağlamakta mıdır?
1.3. Araştırmanın Önemi
Günümüz dünyasında meydana gelen hızlı bilimsel, teknolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel değişmeler, bireylerin karar vermeleri gereken durumların çok daha fazla olmasına neden olmaktadır. Doğru kararı verebilmek için ise durumlardan gerekli çıkarımları yapabilmek, durumları yorumlayabilmek, karar vermek için eldeki bilgilerin doğruluğunu kanıtlayabilmek, durumlar içindeki varsayımların farkına varabilmek, eldeki bilgilerden sonuçları tahmin edebilmek, doğru gözlemler yapabilmek, iddialarla gerçekleri ayırt edebilmek, neden sonuç-ilişkilerini kurabilmek, sorgulamak gibi becerilere sahip olmak, kısacası eleştirel düşünebilmek gerekmektedir.
Gelişmiş ülkelerin pek çoğu vatandaşlarının sahip olması gereken bu tür becerileri geliştirmeye dönük olarak öğretim programlarında değişiklikler yapmıştır. Ülkemizde de 2004 yılında ilköğretim 1. kademe, 2005 yılında da 2. kademe programları yenilenmiştir. Yenilenen öğretim programların tümünde kazandırılması hedeflenen 8 adet ortak temel beceriler belirlenmiştir. Üst düzey nitelikteki bu becerilerin tüm derslerin omurgasında yer alması öngörülmektedir. Bu beceriler: (İlköğretim Programları: 2005)
1. Eleştirel Düşünme Becerisi 2. Yaratıcı Düşünme Becerisi 3. İletişim Becerisi
4. Araştırma-Sorgulama Becerisi 5. Problem Çözme Becerisi
6. Bilgi Teknolojilerini Kullanma Becerisi 7. Girişimcilik Becerisi ve
8. Türkçeyi Doğru, Etkili ve Güzel Kullanma Becerisidir.
Bunlar içinde en önemli görülen becerilerden biri eleştirel düşünmedir. Yeni hazırlanan ilköğretim programları bütün derslerde bu becerilerin kazandırılmasına ayrıca önem vermektedir. Bunun için yeni programlar yapılandırmacı yaklaşım, çoklu zekâ, beyin temelli öğrenme gibi çağdaş yaklaşımlar esas alınarak hazırlanmıştır. Bu anlayışla hazırlanan programların öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerine, eski programlara göre bir fark meydana getirmesi gerekir. Gerçekten de yeni programlar hedefledikleri gibi öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerinde bir fark meydana getiriyor mu? Getiriyorsa ne kadarlık bir fark meydana getiriyor? Bu soruların program geliştirme anlayışının bir gereği olarak sorulması gerekir. Çünkü hazırlanan bir program bitmiş bir program değildir. Değerlendirme sonuçlarına göre eksik ve aksayan yönlerinin belirlenerek gerekli düzeltmelerin yapıldığı ve bu işlemlerin sürekli olarak tekrarlandığı bir süreçtir. Bu nedenle program hazırlayıcılara program hakkında sürekli geri bildirimler yapılması gerekmektedir (Ertürk, 1977; Varış, 1994; Demirel, 1998; Büyükkaragöz ve Çivi, 1997; Erden, 1993; Sönmez, 1993; Bilen, 1990).
Bu çerçevede araştırmanın bulgularının, program geliştirme çalışmalarını gerçekleştiren Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı’na ve programı uygulayanlara katkı sağlaması umulmaktadır. İlgili literatür incelendiğinde ülkemizde eleştirel düşünme becerileri ile ilgili çalışmaların çok az olduğu görülmüştür. Araştırmadan elde edilen bulguların bu konuda çalışmak isteyen araştırmacılara katkı sağlayacağı umulmaktadır. Ülkemizde özellikle ilköğretim düzeyinde eleştirel düşünme becerilerinin ölçülmesini sağlamada ölçme aracı sıkıntısı yaşanmaktadır. Bu çalışmayla Türkçeye uyarlaması yapılan CEDTDX’in eleştirel düşünme ile ilgili yapılacak diğer çalışmalar için gerekli ölçme aracı sıkıntısına katkı sağlaması beklenmektedir.
1.4. Sınırlılıklar
Araştırma sonucunda 2004 programları hakkında yapılacak yorumlar, programların iki yıllık uygulama süresinden elde edilecek bulgularla sınırlıdır.
1.5. Tanımlar
Eleştirel Düşünme: Bireyin ne yaptığı veya inandığıyla ilgili karar verirken akla uygun ve derinlemesine biçimde düşünmesi (Ennis, 1989).
Tümdengelimli Muhakeme: Genel kural ve ilkelerden hareketle özel kural ve ilkelere yönelik çıkarımlarda bulunabilme becerisi.
Tümevarımlı Muhakeme: Özel kural ve ilkelerden genel kural ve ilkelere dönük çıkarımlar yapabilme becerisi.
Gözlemlerin ve Kaynakların Güvenirliğini Yargılama (Bilginin Kaynağını Belirleme): Doğru gözlemler yapabilme ve elde edilen sonuçların eldeki verilerden hareketle çıkarılıp çıkarılamayacağını yorumlama ve otoriteyi değerlendirebilme.
Varsayımları Tanımlama: İfadelerde geçen peşin kabullenmeleri, kalıp yargıları fark edebilme.
Akademik Benlik: Öğrencilerin derslere veya akademik disiplinlere ilişkin kendilerini algılama biçimleri, bir dersten başarılı olup olmayacağına dair kendilerine yönelik algılamaları.
BÖLÜM II
2. YÖNTEM
Bu bölümde araştırmanın modeli, araştırmanın yapıldığı çalışma grubu, veri toplama araçları, verilerin toplanması ve toplanan verilerin analizinde kullanılan istatistiksel işlemler açıklanmıştır.
2.1. Araştırmanın Modeli
Bu araştırmada ilköğretim 6. sınıf öğrencilerin eleştirel düşünme beceri düzeylerinin ve beceri düzeylerini bazı değişkenlerin ne düzeyde açıkladığının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu nedenle çalışma betimsel nitelikte bir çalışma olup, tarama modelinde desenlenmiştir. Tarama modelleri geçmişte ya da hala var olan bir durumu var olduğu şekilde betimlemeyi amaçlayan yaklaşımdır. Araştırmaya konu olan olay, birey ya da nesne, kendi koşulları içinde ve olduğu gibi tanımlanmaya çalışılır. Onları herhangi bir şekilde değiştirme, etkileme çabası gösterilmez. Bilinmek istenen şey vardır ve oradadır. Önemli olan onu uygun biçimde gözleyip belirleyebilmektir (Karasar, 2000: 77).
2.2. Çalışma Grubu
Çalışma grubu, 2005-2006 öğretim yılında İzmir Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı 15’i yeni (2004) programı uygulayan pilot okul ve 15’i eski programa göre öğretim yapan normal okul olarak düşünülmüştür. Testlerin toplamda 30 olan okula uygulanmasının güç olması nedeniyle örneklem seçilmesi yoluna gidilmiştir. Okulların seçilmesinde il merkezinde alt, orta ve üst sosyo-ekonomik bölgeden 6 adet pilot ve 6 adet normal okul seçilmesine karar verilmiştir. Örneklem seçilirken öncelikle pilot uygulama kapsamında bulunan 15 okul bazı değişkenler (öğretmen sayısı, öğrenci sayısı, okulun bulunduğu çevrenin yapısı, okulun fiziksel imkânları vs.) açılarından incelenmiş ve alt, orta ve üst sosyo-ekonomik düzeyde 6 okul belirlenmiştir.
Normal okulların seçilmesinde ise pilot okullarla benzer özeliklere sahip olan okulların belirlenmesine çalışılmıştır. Bu amaçla normal okulların pilot okullara en yakın yerleşim yerinden seçilmesine özen gösterilmiştir. Bu süreçte Milli Eğitim Bakanlığı’ndan ve İzmir İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nden gerekli yardımlar alınmıştır. İlçelerde yer alan pilot okullar için ise random yoluyla bir okul belirlenmiştir. İlçede normal okulun belirlenmesi için ise İzmir İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nden yardım alınmıştır.
Uygulama yapılacak sınıf düzeyi olarak ise yeni ve eski programın aynı anda uygulandığı gruplar olmasından dolayı altıncı sınıflar seçilmiştir. Bu haliyle çalışma grubu 2’si ilçe merkezi, 10’u il merkezinde olmak üzere toplam 12 okulda öğrenim gören altıncı sınıf öğrencilerinden oluşmuştur.
Çalışma grubunda yer alan okullar ve uygulama yapılan öğrenci sayıları ile ilgili bilgiler aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo 5. Okullar Listesi ve Değerlendirmeye Alınan Öğrenci Sayıları
Pilot Okullar Pilot Olmayan Okullar
Konak Üst Mehmet Akif Ersoy İÖO (40) Güzelyalı İÖO (50)
Bornova Üst Kars Halil Atilla İÖO (42) Yahya Kemal Beyatlı İÖO (56)
Buca Orta Vali Rahmi Bey İÖO (81) Meşkure Şamlı İÖO(115)
Konak Alt Sakarya İÖO (45) Çimentepe İÖO (48)
Karşıyaka Alt Şehit Cesur İÖO (62) İmbat İÖO (20)
Bergama Alt (İlçe) Zeytindağ Yılmaz İÖO (45) Yeniköy İÖO (25)