Primsiz Sosyal Güvenlik Çatısı

Primsiz rejim çerçevesinde başvurulan en yaygın teknikleri sosyal yardım ve sosyal hizmetlerdir. Bunlar dışında sosyal tazmin ve sosyal teşvike de yer veriliyorsa da bu kavramlar Sosyal Devlet kavramı içerisinde ele alınmaktadır.98

Ülkemizde sosyal hizmet ve yardımlara olan ihtiyaç; göç, kentleşme aile yapısında meydana gelen değişiklikler ve nüfüs artışı ve işsizlik gibi nedenlerle artarak devam etmektedir. 2000 yılında toplam sosyal yardım harcamalarının GSYİH’ye oranı %0,48 iken, Bu oran 2005 yılında %0,86 ya yükselmiştir.99

1.7.2.1 Sosyal Yardımlar

1.7.2.1.1 Ülkeye Hizmeti Geçmiş Vatandaşları Korumaya Yönelik Yardımlar

1. 4109 Sayılı Asker Ailelerinden Muhtaç Olanlara Yardım Kanun100_:

Bu kanunla gerek sulh gerekse savaş zamanlarında 45 günden fazla askerlerin bu süre boyunca muhtaç ailelerine yapılan yardımdır. 101

2. 1005 Sayılı İstiklal Madalyası Verilmiş Bulunanlara Vatani Hizmet Tertibinden Şeref Aylığı Bağlanması Hakkında Kanun102_:

Milli mücadeleye iştirak eden ve bu sebeple kendilerine İstiklal Madalyası verilmiş bulunan Türk vatandaşları ile 1950 yılında Türk Tugayının Kore`ye ayak bastığı Ekim ayında başlamak ve 1953 yılı Pan-Munjon Ateşkes Anlaşmasına kadar Kore`de fiilen savaşa katılmış olan Türk Vatandaşlarına

98 _{Ali Güzel, Ali Rıza Okur, a.g.e., s.581.} 99

DPT, 9. Kalkınma Planı(2007-2013), madde 265.

100

R.G., 15.8.1941, 4887.

101

http://www.hukuki.net/kanun/4109.13.text.asp ( Erişim Tarihi, 20.7.2007).

102

ve 1974 yılında Temmuz 1 inci ve Ağustos 2 nci Barış Harekatına Kıbrıs`ta fiilen görev alarak katılmış olan Türk Vatandaşlarına, hayatta bulundukları sürece, vatani hizmet tertibinden 4000 gösterge rakamının her yıl Bütçe Kanunu ile tespit edilen memur maaş katsayısı ile çarpılmasından bulunacak miktarda aylık bağlanır.103

3. 3292 Sayılı Vatani Hizmet Tertibi Aylıklarının Bağlanması Hakkında Kanun104_:

Hiç bir karşılık ve menfaat gözetmeksizin üstün başarı ve gayretle Türk Vatanına hizmet etmiş ve bu hizmetleri belgelemiş olanlara veya ölümleri halinde aile fertlerine bağlanan maaştır. Aylık miktarı, 5750 gösterge rakamının memur maaş katsayısı ile çarpılması sonucu bulunur.105

4. 2330 Sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun106:

İç güvenlik ve asayişin korunmasında, kaçakçılığın men, takip ve tahkikinde, güven ve asayişi ihlal eden eylemler nedeniyle yakalanan, gözaltına alınan, tutuklanan veya hükümlü bulunanların muayene ve tedavilerinde, kaçakçılığın men, takip ve tahkiki maksadıyla mayınlanmış sahaların temizlenmesinde, 2935 sayılı Olağanüstü Hal Kanununun 28 inci maddesinde belirtilen görev ve işlerin yerine getirilmesinde, Devlet istihbarat faaliyetlerinde, Devletin kara sınırlarının korunması ve güvenliğinin sağlanmasında ve terörle mücadele faaliyetlerinde görevlendirilenlerin, bu görev ve yardımlarından dolayı veya görev ve yardımları sona ermiş olsa bile yaptıkları bu görev ve yardımları nedeniyle ya da devlet güçlerini sindirme amacına yönelik saldırı sonucu, derhal veya bu yüzden maruz kaldıkları yaralanma ve hastalık sonucu ölmeleri halinde 2330 sayılı Kanunda belirtilen hak sahiplerine verilecek nakdi tazminat ile dul ve yetimlerine bağlanacak aylıkların, sakat kalmaları halinde kendilerine verilecek nakdi tazminat ile

103 _{www.hukuki.net/kanun/1005.15.text.asp ( Erişim Tarihi, 20.7.2007).} 104 R.G., 3.6.1986,. 105 www. sehitlervegaziler.gov.tr/bilgi.aspx?id=48&sayfa=1&kategori=DUYURULAR, ( Erişim Tarihi, 20.7.2007). 106 R.G., 6.11.1980, 17152.

bağlanacak aylığın, yaralanmaları halinde ise kendilerine verilecek nakdi tazminatın ve yapılacak öğretim ve sağlık yardımını kapsar. 107

5. 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu108:

Silahlı Kuvvetler mensuplarının yurtiçinde ve yurtdışında görevlerini ifa ederlerken veya sıfatları kalkmış olsa bile bu görevlerini yapmalarından dolayı terör eylemlerine muhatap olarak yaralanarak sakat kalmaları halinde malul personele en yüksek devlet memuru brüt aylığının (Ek gösterge dahil) 100 katı tutarının % 25'nden % 75'ine kadar sakatlık derecesine göre nakdi tazminat ödenir. Yaşamak için gerekli hareketleri yapmaktan aciz ve hayatını başkasının yardım ve desteği ile sürdürebilecek şekilde malul olanlara en yüksek devlet memuru brüt aylığının (ek gösterge dahil) 200 katı tutarında tazminat ödenir.109

6. 168 sayılı Yabancı Memleketlerde Türk Asıllı ve Yabancı Uyruklu Öğretmenlere Sosyal Yardım Yapılması Hakkında Kanun110:

Bu kanun yurtdışında yabancı ülkelerde Türk kültürüne hizmet eden Türk asıllı yabancı uyruklu öğretmenlere sosyal yardım amacını güder. 111 7. 2629 Uçuş, Paraşüt, Denizaltı, Dalgıç ve Kurbağ Adam Hizmetleri Tazminat Kanunu112_:

TSK’ya bağlı pilot, silah sistemi operatörü, uçuş ekibi personeli, paraşütçü, denizaltıcı, dalgıç ve kurbağa adamlara yönelik ödenecek şehitlik ve sakatlık tazminatını kapsar113.

107

www. mevzuat.adalet.gov.tr/html/20034.htm( Erişim Tarihi, 20.7.2007).

108

R.G., 12.4.1991, 20843 M.

109 _{www.sehitlervegaziler.gov.tr/bilgi.aspx?id=5 ( Erişim Tarihi, 20.7.2007).} 110

R.G., 23.12.1960, 10688.

111

Ali Güzel, Ali Rıza Okur, a.g.e., s.586.

112

R.G., 28.2.1982, 17619 M.

113

1.7.2.1.2 Muhtaç Vatandaşları Korumaya Yönelik Yardımlar:

1. 2022 Sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun114:

65 yaşını doldurmuş, kendisine bakmakla yükümlü kimsesi bulunmayan, sosyal güvenlik kuruluşlarının herhangi birisinden geliri olmayanlara, iş görme ve çalışma gücünden yoksun, kendilerine gelir, aylık veya nafaka bağlanmamış, mahkeme kararıyla ya da yasa ile kendilerine gelir sağlayamamış kişilere hayatları boyunca aylık bağlanması amaçlanmıştır.115

2. 3294 Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu116_:

Bu Kanunun amacı; fakru zaruret içinde ve muhtaç durumda bulunan vatandaşlar ile gerektiğinde her ne suretle olursa olsun Türkiye`ye kabul edilmiş veya gelmiş olan kişilere yardım etmek, sosyal adaleti pekiştirici tedbirler alarak gelir dağılımının adilane bir şekilde tevzi edilmesini sağlamak, sosyal yardımlaşma ve dayanışmayı teşvik etmektir.117

1.7.2.1.3. Öğretmenliği Desteklemeye Yönelik Yardımlar

3580 Sayılı “Öğretmen ve Eğitim Uzmanı Yetiştiren Yükseköğretim Kurumlarında Parasız Yatılı veya Burslu Öğrenci Okutma ve Bunlara Yapılacak Sosyal Yardımlara İlişkin Kanun”118 ile öğretmenlik mesleğini ve eğitim uzmalığını cazip hale getirerek eğitimin kalitesini yükseltilmesi hedeflenmiştir.119

1.7.2.1.4. Konut Edindirmeye Yönelik Yardımlar:

114

R.G., 10.7.1976, 15642.

115 _{Ali Güzel, Ali Rıza Okur, a.g.e., s.587.} 116

R.G., 14.6.1986, 19134.

117

www.hukuki.net/kanun/3294.15.text.as ( Erişim Tarihi, 20.7.2007).

118

R.G., 4.7.1989, 20215

119

İşçi ve memurların konut sorunun çözülmesi maksadıyla 3320 sayılı “Memurlar ve İşçiler İle Bunların Emeklilerine Konut Edindirme Yardımı Yapılması Hakkında Kanun”120 yürülüğe girmiştir. Ancak bu 13 yıllık bir uygulamadan sonra 1999 yılında 588 sayılı KHK121 ile yürürlükten kaldırılmıştır. Hesaplarda biriken paranın hak sahiplerine ödenmesi işlemleri Tasfiye Halinde Türkiye Emlak Bankası A.Ş.tarafından yürütülmektedir. 122

1.7.2.2 Sosyal Hizmetler:

1.7.2.2.1 Muhtaç, Çocuk, Sakat ve Yaşlılara Sağlanan Sosyal Hizmetler:

1. 2828 Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu123:

Bu Kanunun amacı; korunmaya, bakıma veya yardıma muhtaç aile, çocuk, özürlü, yaşlı ve diğer kişilere götürülen sosyal hizmetlere ve bu hizmetleri yürütmek üzere kurulan teşkilatın kuruluş, görev, yetki ve sorumluluklar ile faaliyet ve gelirlerine ait esas ve usulleri düzenlemektir.124

2. 573 Sayılı Özel Eğitim Hakkında KHK125:

Bu Kanun Hükmünde Kararnamenin amacı; özel eğitim gerektiren bireylerin, Türk Millî Eğitiminin genel amaçları ve temel ilkeleri doğrultusunda, genel ve meslekî eğitim görme haklarını kullanabilmelerini sağlamaya yöneliktir.126