Pratik argüman yapısı

Fairclough’ın 1999 dan günümüze uzanan modelinde, pratik argümanlar, durumun ne olduğu konusundaki argümanların (teorik argümanlar) aksine ne yapılması gerektiğine dair argümanlardır. Pratik bir argümanın sonucu, bir aktörün (agent - kişi, kurum, topluluk, şirket ve benzeri) bir eylemi gerçekleştirmesi gerektiğini veya söz konusu eylemin önerildiğini söyleyen normatif veya kuralcı bir ifadedir.

Önerdiğimiz pratik akıl yürütmenin yapısı şu şekildedir: A eyleminin, aktörün koşullarından (C) başlayarak ve belirli değerlere (V) uygun olarak hedeflerine (G) ulaşmasını sağlayabileceği hipotezi, A'yı yapması gerektiği varsayımına yol açar.

Burada iki durum söz konusudur, birincisi, eylem bağlamının bir sorun olarak görülmesi (ve aktörün mevcut değerleri veya endişeleri göz önüne alındığında olumsuz olarak değerlendirildiği durum) ve eylemin sorunu çözecek bir çözüm olarak görülmesi.

43 Fairclough’a göre, pratik argümanlar, koşulları (circumstances) ve hedefleri (goals) öncül olarak alır. Aktörler, kendi durumları ve hedefleri hakkındaki bilgileri, bulundukları koşullardan gelecekteki koşulları olacak olan hedeflerine götürebilecek olası bir araç-sonuç (means-end) ilişkisi ile birleştirirler. Aktörler, sadece hedefleri göz önünde bulundurularak değil, aynı zamanda kendilerinin bulundukları mevcut belirli koşullara göre belirli eylemleri seçerler. Eylemin bağlamı, düşünülebilecek eylemlerin çeşitliliğini ve yapılabilecek seçimleri kısıtlar. Muhtemelen aktörün değerleri (values) (ya gerçek değerleri ya da sahip olması gerektiğini düşündüğü başka değerleri) tarafından belirlenen doğru eylem olarak ortaya çıkan eylemin içinde bulunduğu mevcut koşulları, aktörün hedefiyle eşleşecek şekilde değiştirmesi beklenir. Dolayısıyla, mevcut koşullar, tabiri caizse, eylemin altında yatan normativitenin kaynağı ile daha uyumlu hale getirilecektir.

Fairclough diyalektik açısından tartışmayı analiz ederken önerdiği şemadaki öncülleri Walton tarafından oluşturulan bir dizi eleştirel soru ile de analiz eder.

Walton, her tartışma planına bir dizi eleştirel soru ekler. Pratik akıl yürütme şeması, aşağıdaki kritik sorular sorarak değerlendirilebilir (Walton, 2007, 221-222)

• Temsilcinin G hedefi ile çelişebilecek başka hangi hedefleri var?

• Hedef, birimin değerleri tarafından ne kadar iyi destekleniyor (veya en azından tutarlı)?

• Savunulanın dışında hedefe götürecek alternatif eylem biçimleri de dikkate alınmalı mıdır?

• Bu alternatifler arasında, G'yi getirme konusundaki verimlilik düşünceleri ışığında en iyisi hangisidir?

• Bu alternatifler arasında acentenin değerleri ışığında en iyisi hangisidir?

• Durumda eylemi gerçekleştirmenin pratik olarak mümkün olduğunu iddia etmek için hangi gerekçeler var?

• Projenin, G'nin pozitif değerinden daha büyük negatif değere sahip olabilecek olumsuz sonuçları dikkate alınmalı mıdır?

Walton'a göre, pratik akıl yürütme doğası gereği etkisizdir. Eksik bilgi, belirsizlik ve risk koşullarında, aktörler mağlup olabilir, başka bir eyleme zorlanır ve genellikle ortaya çıkan sonuçlar ışığında veya eylemin içeriği değiştiğinde bunu değiştirmeye hazırlanır. Pratik bir argümanın sonucu, yeni bilgi geldikçe doğası gereği revizyona

44 tabidir, örneğin, eylem bir şekilde yanlış icra edilirse, aktör değer çatışmalarından veya izlediği diğer hedeflerle veya diğer temsilcilerin hedefleriyle çatışmanın farkına vardığı zaman gibi. Eleştirel sorular, tartışma ile ilgili çeşitli olası sorunları gösterir.

Walton'a göre, bir argümana meydan okumanın en az iki ana yolu vardır: biri

“argüman hakkında şüphe uyandıran sorular sormak”, diğeri ise daha güçlü bir saldırı şekli olan “çürütme veya karşı argüman sunmak” (Walton, 2006, 27).

Fairclough’a göre, bu ikinci tür meydan okuma tipik olarak önerilen eylemin olumsuz sonuçlarının doğmasına sebep oluyor ve eylemin belirtilen hedeflerini ve değerlerini veya zarar görmemesi gereken diğer hedefler ve değerleri baltalıyorsa, eylemi gerçekleştirmemesi veya eylemden kaçınmak, onunla devam etmekten daha mantıklıdır (Fairclough ve Fairclough, 2012, 62-68).

Pratik akıl yürütme, doğal olarak iptali mümkün ve varsayımsal ise, pratik bir eylem iddiası sadece geçici olarak devam ettirilebilir. Bir eylem önerisinin makul olup olmadığı ile ilgili olarak konuyla ilgili daha fazla bilgi edinildiği zaman her zaman şüphe duyulabilir. Mesela koşullar değişir, aktörler diğer hedefleri ve değerleri dikkate almaları gerektiğini veya projenin öngörülemeyen ve istenmeyen sonuçlara yol açacağını fark ederler. Tabii ki, pratik iddialar genellikle büyük bir kesinlik ile devam eder. Ancak yeterli tüm doğru bilgilere sahipsek, hedefler veya değerlerin olası çatışmaları yoksa, kendimizi tatmin edebiliyorsak ve olası fikirler sadece bir yolu işaret ediyorsa kesin olan bir sonuca varılabilir. Bu tür senaryolar genellikle günlük koşullarda ortaya çıkmaz. Bununla birlikte, pratik argümanların prensip olarak iptal edilebilir olduğunu söylemek doğal olarak ve her zaman zayıf oldukları anlamına gelmez. Pratik bir argüman makul ve güçlü bir argüman olabilir ve öncüllerin kabulü, iddianın eleştirel bir sorgulama sürecinden geçerek ortaya çıktığı gerçeği, sonucun kabul edilmesi için iyi bir neden olabilir. Öte yandan, eylemi gerçekleştirmenin pratik olarak akla uygunluğu, savunma pozisyonunda olan birimin eleştirel soruları tatmin edici bir şekilde cevaplamaması, yani argümanın öncüllerinin sistematik eleştirisine ve iddiasına dayanamamasıyla zayıflatılabilir (Fairclough, 2010, 2012).

Pratik akıl yürütme, önerilen bir eyleme lehinde ve aleyhinde olan gerekçelerin

“tartılmasını” da içerir. Tüm bu gerekçelerin “dengelenmesini” içeren herhangi bir pratik argüman bir “müzakere” örneğidir. Bir kişi tek başına ya da insanlar birlikte

45 düşünebilir. Müzakere tek bir argümandaki bir eylemin sebebi üzerine ya da aleyhine olabilirken, insanlar genellikle alternatif argümanları ve alternatif olası eylem yollarının nedenlerini eleştirel olarak sorgulayarak ve tartarak tartışırlar. Müzakere araçsal ya da araçsız olabilir: insanlar kendilerine verilen bir amaca ulaşma yollarını kendileri belirleyebilirler, aynı zamanda hedefler ve gerçek değerler üzerinde müzakere edebilirler, belirli argümanların amaç ve değer öncüllerini eleştirel bir şekilde sorgulayabilirler yada alternatif olası hedefler ve değerleri de tartabilirler.

Eleştirel sorgulama, bir argümanın öncüllerine veya öncülden sonuca giden çıkarımına meydan okuyabilir veya önerilen eyleme, aktörün taahhüt etmesi gereken hedefini veya diğer hedefleri baltalayacak olası sonuçlara dayanarak doğrudan meydan okuyabilir (Fairclough, 2012, 2014, 2015).

3.2.2. Tartışma Teorisi ve POLİTİK Söylem Analizi, eleştirel sosyal bilimin