Dünyada HGS

Bu bölüm Türkiye’de helal sertifikasyon ile ilgili geniş kapsamlı bir çalışma yapmış olan Ahmet Tunç Cengiz⁶ tarafından hazırlanan bir çalışmadan alıntılanmıştır. İslam dünyasında helal ürünlerle ilgili ticari nitelikte standart ve belge çalışmaları 1970’li yıllarda başlamıştır. Ancak helal gıda ile ilgili ilk sertifikalama işlemi 1945 senesinde

“Helal Trust Cape Town” adıyla yapılmıştır. Güney Afrika Cumhuriyeti’nin başkentinde “Müslüman Yargı Konseyi” (Helal Trust) kurulmuş ve “İslama uygun beslenme yasaları” oluşturularak bölge halkına duyurulmuştur. Helal sertifika talebi,

3 https://www.gidaraporu.com/halal-logolar-gimdes_g.htm

4 Gıda sektörünün dev markalarından birisi olan İsveç Kökenli Nestle firmasının 2008 verilerine göre helal ürün üretim hacmi 3.8 milyar USD olup, 1980 senesinden beri kendi helal sertifikalama komitesi bulunmaktadır. Dünya genelindeki 456 fabrikasından 75 tanesi sadece helal gıda ürünleri

üretmektedir. (Alserhan, 2010, 42) Dünya gıda devlerinden bir tanesinin helal ürüne verdiği önem HGS’nin ne kadar çekici olduğunun kanıtlarından bir tanesidir.

5 http://www.worldhalalsummit.com.tr/

6 Cengiz, A.Ü. Ziraat Fakültesi mezunu olup, 2009 yılından bu yana değişik kurumlarda Helal Gıda Sertifikasyonu üzerine eğitimler almış, 2011 yılından bu yana da HGS ile ilgili değişik kurumlarda önemli görevlerde bulunmuş, aynı zamanda yazılı ve görsel basında konu ile ilgili çalışmaları yayınlanmıştır. Kendisi ayrıca HGS üzerine eğitmenlik yapmış ve konu ile ilgili yurtiçinde ve dışında akademik yayınlar hazırlamıştır. Cengiz hala, bir helal akreditasyon kurumunda uzman ve denetçi olarak çalışmanın yanısıra, Hayatım Helal Hareketi Platformunun da başkanlığını yürütmektedir.

10 bölgede yaşayan müslümanlar et ürünlerinin helal olması yönünde bir taleple bölge yönetimine gidince ortaya çıkmıştır. Bölgenin müslüman din alimleri tarafından o dönemde mevcut Koşer sertifikasyonu örnek alınarak, kesilen hayvanlarla ilgili İslam dininin gereklerini belirten bir şartname oluşturulmuş ve bu şartnameye uyan ürünlere bu belge verilmiştir. Resmi bir kimlik kazanmasa da helal sertifikasyonun dünyada ki başlangıcı burasıdır denebilir. Bundan sonra dünyada helal sertifikasyon kuruluşları aşağıdaki sıralama ile yerini almıştır.

1963 ISNA (Islamic Society of North America) ABD’de yaşayan Müslümanlar, 1963’de ferdi gayretlerini birleştirerek günlük hayatını ilgilendiren konularda çalışmalar yapmaya başlamışlardır. Helal Standartları tesbit ve ilan ederek faaliyete geçmişlerdir. Hazırladıkları Helal Standart şöyleydi; • Hayvanlar ve Kanatlılar, Eti Helal Kılınmış cinsten olacaktır. • Hayvanlar ve kanatlılar helalliği onaylanmış yemlerle beslenmiş olacaktır. • Hayvanlar ve kanatlılar kesim zamanında antibiyotik kalıntı içermeyecektir. • Hayvanlar ve Kanatlılar Müslüman bir erkek tarafından Tesmiye “Bismillah” ve Tekbir “Allahu ekber”

telaffuz ederek kesilmelidir. • Hayvanlar ve Kanatlılar boyunlarının ön tarafından nefes borusu, yemek borusu ve iki ana damar keskin bir bıçakla kesilmelidir. • Bir ürünün üretim işlemlerinde tüm katkı maddeleri ve malzemeler helal olmalıdır. • Ürünler ve katkı maddelerinin üretiminde, paketlemelerinde ve taşınmalarında Hijyen kurallarına üst seviyede uyulması gerekmektedir. • Üretimin ve sevkiyatın her bir aşamasında, helal olmayan bir malzeme, ürün veya katkı maddesi ile kirlenme ve çapraz bulaşma önlenmelidir. • Üretme, işleme, depolama, paketleme ve sevkiyat ISNA tarafından ileri sürülen Helal üretim protokoluna göre yürütülmelidir.

Maddelerden görüldüğü gibi ilk sertifika çalışması günümüzdeki çalışmalar kadar kapsamlı olup, “helal ve tayyip” yani helalliğin yanısıra hijyen ve sağlıklı olmasını da önemseyen bir şartname söz konusudur.

1964 AFIC (The Australian Federation of Islamic Councils) Avustralya İslam Konseyi Federasyonu, 1964 yılında kurulmuştur. S. Arabistan'dan bir heyet danışmanlığında, Avustralya İslam Konseyi Federasyonu'nun

11 (AFIC) İslami kurallara uygun olarak kesilen hayvanları belgelemek için ülkedeki tek yetkilisi olmuştur.

1970 JAKIM (Malaysian Department of Islamic Development), Malezya Diyanet İşleri Ulusal Konseyi 1970 yılında devlet kurumu olarak kurulmuştur. 1974 yılı itibariyle kendi kurduğu kontrol sistemi ile ithal ettiği ürünlerin helal belgelemesini ve ülkeye giriş onayını gerçekleştirmiştir.

1972 MUIS (Singapur Department of Islamic Development), Singapur Diyanet İşleri Konseyi 1978 de Helal sertifikası vermeye başlamıştır.

Aynı tarihte resmi olarak Singapur'daki helal sertifikasyonun tek yetkili birimi olmuştur.

1975 MUI (Majesiz Ulema Indonesya) Endonezya Ulema Konseyi, 1975 yılında özerk bir yapıyada sahip olarak kurulmuştur. 1989 yılında Gıdalar, İlaçlar ve Kozmetik için Değerlendirme Enstitüsü, (Endonezya Ulema Konseyi AIDC YBU / LP POM MUI), helal yönetmeliklere bakmak için MUI tarafından kurulmuştur. MUI kurduğu kontrol sistemi ile ithal ettiği ürünlerin helal sertifikalamasını ve ülkeye giriş onayını gerçekleştirmiştir.

1979 Brezilya Helal Gıda Merkezi açılmıştır.

1982 IFANCA, Amerika İslami Beslenme Konseyi, Müslüman bilim adamları ve akademisyenler tarafından Bedford, Illinois'de kuruldu.

1983 Avustralya Karantina Kontrol Listesi adıyla, Avustralya Hükümeti Müslüman kesim programını tanıdı.

1984 Yeni Zelanda İslam Dernekleri Federasyonu, Yeni Zelanda hükümeti ile helal sertifikasyon hizmetleri sunmak için iki yıllık sözleşmeyi imzaladı.

1996 SANHA, Güney Afrika’da, etkin kontrol ve izleme sistemlerini geliştirmek ve uygulamak için çalışmalar başlatmıştır.

12 1997 CODEX ALIMENTARUS; Uluslararası pazarda helalin ilk tanımı, Codex Alimentarus tarafından hazırlanmıştır. (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü tarafından kurulan bir organ olan Alimentarus komisyonu.) 1999 WHC (World Halal Concil) Dünya Helal Konseyi: Jakarta'da bağımsız bir şemsiye organ olarak Malezya ve Endonezya’nın öncülüğünde kurulmuştur. Bu kurula Avustralya, Almanya, İngiltere, Hollanda vb. ülkelerdeki Müslüman azınlıkların kurduğu helal belgelendirme kuruluşları da katılmıştır.

2002 Malezya, Tüm helal sertifikasyon faaliyetlerinin JAKIM tarafından yürütülmesine karar verilmiştir.

2004 MS1500: 2004 Malezya Helal Gıda Standartı Malezya'nın İlk Resmi Helal Standardı: MS1500: 2004 - Helal Food yayınlanmıştır.

2004 MIHAS (Uluslararası Malezya Helal Fuarı): Malezya tarafından 2004 yılında kuruldu. Malezya hükümeti bu fuarın sahibidir. 2005 Yılında helal alış verişin alım misyon programı, Malezya Uluslararası Helal Vitrini’nde (MIHAS) ilk kez tanıtılmıştır.

2005 AGAHP Avustralya Hükümeti Yetkili Helal Programı (AGAHP) yürürlüğe girdi.

2005 GİMDES Gıda Ve İhtiyaç Maddeleri Denetleme Sertifikalandırtma ve Araştırılmaları Derneği, Türkiye yi helal sertifika ile tanıştırdı. İlk Helal sertifikasını 2009 yılında verdi. 2011 yılında WHC ye üye oldu.

2016 yılında WHC Başkanlığına seçildi.

2005 WHC, Dünya Helal Konseyi, yetkilendirme için İKT (İslam Konferansı Teşkilatı)'ye sunmak için ilk helal standartlarını tamamladı.

2006 Halal Forum Kuala Lumpur'daki önemli endüstri paydaşlarını bir araya getirdi.

2007 Brunei Darussalam Helal Gıda için Standart (PBD24: 2007) ve Brunei Darüsselam Sertifikası'nı başlattı. Helal Sertifikası ve Helal Etiket

13 Rehberi, Helal Sertifikasyon Rehberini yayınladı. (BCG Helal 1 - Birinci Basım 2007).

2008 GSO Körfez İşbirliği Konseyi Standardizasyon Örgütü, GSO1931 helal standardı yayınladı.

2009 MS1500: 2009 Malezya Helal Standartı MS1500:2004 - Helal Gıda Standartında revizyon yapılarak MS1500: 2009 olarak yayınlandı.

2009 WHFC (World Halal Food Concil) Endonezya‟nın WHC den ayrıldıktan sonra kurduğu ve kendi standartlarını ön plana çıkartan bir federasyon olarak ortaya çıktı.

2010 SMIIC (İslam Ülkeleri Standartlar ve Metroloji Enstitüsü) 1999 yılında kurulan SMIIC helal belgeleme tüzüğünü 2010 yılında oluşturdu.

Helal belgeleme çalışmaları, üye olan ülkelerin resmi standart kuruluşları tarafından yürütülmektedir.

2011 TSE Türk Standartları Enstitüsü, 2010 yılında SMIIC tarafından düzenlenen helal belgeleme tüzüğü (OIC/SMIIC 1-2011) ne göre sertifika vermeye başlamıştır.