Politik Davranışın Sonuçları

Birey veya grupların örgüt içerisinde politik davranışları sıklıkla kullanması ilk bakışta kişilerin kendi çıkarlarını gerçekleştirmek için yararlı gibi gözükse de bireysel ve örgütsel olarak zararlı sonuçları yadsınamaz. Mayes ve Allen (1977: 675) politik davranışı, örgüt tarafından onaylanmayan politik davranışlarla onaylanan sonuçlara ulaşmak ya da onaylanan politik davranışlarla onaylanmayan sonuçlara ulaşmak için yapılan davranışlar olarak tanımlamıştır. Bu tanımda politik davranış hem fonksiyonel hem de disfonksiyonel olarak ele alınmıştır. Ancak araştırmalar politik davranışların kişisel ve örgütsel anlamda olumsuz birçok sonucunun olduğunu göstermektedir. İş tatminin azalması, performansın düşmesi, örgütün belirlediği misyona ulaşamaması, stresin ve işten ayrılma oranın artması gibi bazı çıktılar bu davranışın yaygın sonuçlarını oluşturmaktadır (Robbins ve Judge, 2012: 436; Ertekin ve Ertekin 2003: 12).

Politik davranışların fonksiyonel ve disfonksiyonel sonuçlarının dışında örgütsel politika algısı ile ilişkisinin açıklanması gerekmektedir. Politik davranışlarla örgütsel politika algısını açıklamada iki durumdan bahsedilebilir. İlk olarak, örgütsel politika algısının politik davranışlara neden olduğu görüşü benimsendiğinde bu kavramların yarattığı sonuçlar üzerinde gerçek politik davranışların incelenmesinin daha önemli olduğu söylenebilir. İkinci görüş politik davranışların örgütsel politika algısına neden olduğudur. Bu anlamda, bu kavramların sonuçlarını anlamada politika algısı, politik davranışlardan daha önemli hale gelecektir. Bu bölümde, örgütsel politika algısı ve gerçek politik davranışların sonuçlarına ilişkin bütüncül bir yaklaşım benimsenmiştir. Öncelikle örgütsel politika algısının sonuçları incelenmiş, daha sonra gerçek politik davranışların sonuçlarına değinilmiştir. Tablo 7’de örgütsel politika algısına ait yapılan çalışmalar ve bu çalışmaların sonuçları yer almaktadır.

Tablo 7

Örgütsel Politika İle İlgili Yapılan Çalışmalar ve Sonuçları

Çalışmalar Sonuçlar

Kumar ve Ghadially (1989) ^{Kişilerarası güven (-)} Yabancılaşma (+)

İş performansı algısı (-) Ferris ve Kacmar (1992) ^{İşe katılım (+)}

İş tatmini (-) Drory (1993) ^{Örgütsel bağlılık (-)}

Tatmin ile denetim ve iş arkadaşlığı (-) Ferris ve diğerleri (1994) İş endişesi (+)

Parker, Dipboye ve Jackson (1995)

Algılanan yenilik (-) Pozitif örgütsel değerler (~) Sadakat (~)

Toplam tatmin (~)

Kıdemli yönetici etkililiği (~)

Zhou ve Ferris (1995) ^{Tatmin ile ücret, promosyon, denetim, ve iş} arkadaşlığı (-)

Ferris ve diğerleri (1996) ^{İş endişesi (+)}

İş tatmini (-)

Gilmore et al. (1996) Çalışanların katılımı (~)

Cropanzano et al. (1997)

İşe katılım (-)

İş tatmini (-) Örgütsel bağlılık (-) Psikolojik uzaklaşma (+)

İşten ayrılma niyeti (+)

İş gerginliği (+) Fiziksel gerginlik (+) Yorgunluk (+) Tükenmişlik (+)

Örgütsel vatandaşlık davranışı (~)

Randall et al. (1999)

İş tatmini (-) Örgütsel bağlılık (-)

İşten ayrılma niyeti (+)

Örgütsel vatandaşlık davranışı (-)

İş performansı (~)

Kacmar et al. (1999)

İş tatmini (-)

İş endişesi (+)

İşten ayrılma niyeti (+) Örgütsel tatmin (-) Yönetici etkililiği (-)

Çalışanın kendi performansını değerlendirmesi (-)

Vigoda (2000)

Örgütsel vatandaşlık davranışı (-) Biçimsel rol performansı (-)

İş tatmini (-) Örgütsel bağlılık (-)

İşten ayrılma niyeti (+)

İhmalkâr davranış (+) Valle and Perrewe (2000)

İş tatmini (-)

İş stresi (+)

İşten ayılma niyeti (+) Witt et al. (2000) İş tatmini (-)

Kaynak: Vigoda, E. (2002). Stress-Related Aftermaths to Workplace Politics: The Relationships Among Politics, Job Distress, and Aggressive Behavior in

Organizations. Journal Of Organizational Behavior, 23(5), 571-591. • + = pozitif ilişki; - = negatif ilişki; ~ = çok zayıf ilişki.

Tablo 7’de iş tutumu, davranış niyeti ve gerçek davranışlar olmak üzere üç kategorideki politik davranışların sonuçlarına ilişkin değişkenler verilmiştir. Ayrıca tabloda politik davranışların bu kategorilere ait değişkenleri hangi yönde etkilediği gösterilmektedir (Vigoda, 2002: 572). Buna göre politik davranışlar iş tatmini (Ferris ve Kacmar 1992: 111), örgütsel bağlılık (Cropanzano ve diğerleri, 1997: 175), iş performansı, iş katılımı ve örgütsel vatandaşlık davranışı (Vigoda, 2000b: 185) gibi değişkenleri negatif yönde işten ayrılma niyeti, iş endişesi ve stres (Vigoda, 2002: 586) gibi değişkenleri de pozitif yönde etkilemektedir.

Politik davranışlar, kişinin duygusal ve psikolojik durumunu, iş, aile ve sosyal yaşamını ise negatif yönde etkilemektedir. Bu sonuçlar endişe, stres, tükenmişlik, iş gerginliği olarak sıralanabilir. Politik davranışların stres odaklı sonuçları sözlü ya da fiziksel saldırganlık şeklinde iki türde kendini gösterebilmektedir (Vigoda, 2002: 574). Ayrıca örgütsel politika algısı adaletsizlik algısına sebep olduğu için stresi arttıracaktır. (Cropanzano ve Li, 2006: 141). Bunun yanında, Valle and Perrewe (2000: 372) çalışmasında altı farklı örgütte çalışan 260 kişiye anket uygulayarak örgütsel politika algısının iş stresi üzerinde negatif etkisinin olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Diğer yandan Liu ve diğerleri (2006: 170) yaptıkları çalışmada örgütsel politika ile tükenmişlik ve sinisizm arasındaki ilişkide negatif duyguların aracılık rolü olduğunu vurgulamaktadırlar. Kişiler örgütteki politikadan dolayı negatif duygular yaşadıklarında sinisizm ve tükenmişlik gibi olumsuz sonuçların meydana gelme ihtimali daha yüksektir.

Ferris ve Kacmar (1992: 115) politik davranış algısı ölçeği ile yapılan bir çalışmada örgütte politik davranışın yüksek olduğunu söyleyenler, iş çevresinde adaletin ve eşitliğin olmadığını belirtmektedirler. Böylece örgüte katkılarını azaltarak örgüt ile arasındaki bağı tamamen koparmayarak pasif duruma geçmektedirler. Böyle bir etki kamu örgütlerinde daha fazla görülmektedir. Ayrıca bu çalışmasında bireylerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının da azaldığı görülmüştür (Vigoda- Gadot ve Beeri, 2011: 579).

Vigoda (2000: 326) yaptığı çalışmasında çalışanların örgütsel politika algısının iş tatmini ve örgütsel bağlılık ile negatif ilişkili olduğunu ancak işten ayrılma niyeti ile pozitif bir ilişkisi olduğunu bulmuştur. Kamu sektöründe işten ayrılma söz konusu

olmadığından çalışanlar “ihmalkâr davranış” (negligent behavior) ile tepki vermektedirler. Aynı zamanda çalışanların örgütsel politika algılarıyla performansları arasında negatif ilişki bulunmuştur. Diğer yandan, işe katılımın azalması, iş kaygısının artması, iş tatmininin azalması ve örgütten uzaklaşma gibi tutumlar politik davranışların sonuçları arasındadır (Ferris ve Kacmar 1992: 95). Bu sonuçlar karşısında çalışanlar, işten ayrılma, politikaya dâhil olmadan örgütün üyesi olarak kalma ve politikaya dahil olarak örgütte kalma gibi üç farklı şekilde davranış sergileyeceklerdir (Ferris ve Kacmar 1992: 97).

Başka bir çalışmada Zivnuska ve diğerleri (2004: 627) izlenim yönetimiyle çalışanların örgütsel politika algıları arasındaki ilişkiyi ve bunların performans üzerindeki bütünleşik etkisini araştırmışlardır. İzlenim yönetimi kişinin başkaları tarafından nasıl görünmek istediğini kontrol etme süreci olarak tanımlanmaktadır. Elde edilen sonuçlara göre kişilerin politik olmayan ortamlarda izlenim yönetimi yapmalarının olumlu performans değerlendirmeleri alabilmeleri için önemli olduğunu göstermektedir. İzlenim yönetimi ile çalışanların politika algıları arasında olumlu yönde ilişki saptanmıştır. Daha belirgin bir şekilde izlenim yönetimi, politika algısı ile iş tatmini, iş stresi ile işten ayrılma niyeti gibi çeşitli değişkenler arasındaki ilişkiyi ılımlaştırmaktadır (Moderating). Araştırmanın sonuçlarına göre, izlenim yönetimi taktikleri ve yöneticilerin çalışan performansı değerlendirmeleri arasında olumlu ilişki saptanmıştır. Örgütsel politika ve izlenim yönetiminin çalışan performansı değerlendirmeleri üzerindeki bütünleşik etkisi olduğu, örgütsel politika düşük olduğunda izlenim yönetimi yapan çalışanların yapmayanlara nazaran yüksek performans değerlendirmeleri aldıkları ve örgütsel politika yüksek olduğunda izlenim yönetimi performans değerlendirmelerini etkilemediği sonucuna ulaşılmıştır.

Albrecht (2006: 115) yaptığı çalışmasında örgütsel politikanın sonuçlarına ilişkin bir model geliştirmiştir. Bu model, örgütsel politikanın, örgütsel destek ve örgütsel güveni negatif yönde etkilediğini savunmaktadır. Ayrıca örgütsel politikanın örgütsel bağlılık üzerindeki negatif etkisinde örgütsel destek ve güvenin aracı etkisi bulunmaktadır. Örgütsel politika, örgütsel güven ve desteği doğrudan etkilemesinin yanında algılanan örgütsel destek üzerinden örgütsel güveni de dolaylı olarak etkilemektedir. Yani örgütsel politikanın örgütsel güven üzerindeki olumsuz etkisinde örgütsel destek

yüksekse negatif etki azalacaktır. Ancak çalışanlar gayret göstermelerine rağmen işleri başarabileceklerine inanmadıklarında diğer grup üyelerinin baskısını üzerlerinde daha fazla hissetmeye başlayacaklar ve kendilerini daha güçsüz ve desteksiz olduğunu düşüneceklerdir. Bu durumda örgütsel politika ile örgütsel güven arasındaki ilişkide örgütsel destek düşükse örgütsel politikanın güven üzerindeki negatif etkisi artacaktır. Örgütsel politikanın örgütsel bağlılık ile olan ilişkisinde ise örgütsel destek ve örgütsel güvenin yüksek olması örgütsel politikanın örgütsel bağlılık üzerindeki negatif etkilerini azaltacaktır.

Politik etkileme taktikleri olan ve kişilerin gerçek davranışlarına odaklanan çalışmalarda ise üstü etkileme, koalisyon kurma, karşılıklı çıkar gözetme ve baskı uygulama taktikleri; iş tatmini, terfi fırsatları, yönetime güven duyma, öz-değerlendirme, prosedürel adalet, çalışma arkadaşları ve yöneticilerden memnuniyet duyma gibi olumlu iş çıktılarıyla negatif yönde; işten ayrılma niyeti ve çatışma gibi olumsuz iş çıktılarıyla da pozitif yönde ilişkilidir (Meriac ve Villanova, 2006: 24).

Higgins, Judge ve Ferris (2003: 98) yaptıkları çalışmada baskı uygulama (assertiveness) taktiğinin kişilerin performans değerlendirmeleri üzerinde negatif etkisi olduğunu bulmuşlardır. Dolayısıyla, baskı uygulama taktiği kullanan kişilerin performans değerlemeleri düşük çıkmaktadır. Bunun yanında, Wayne ve Ferris (1990: 495) yaptıkları çalışmada kişinin performansına katkıda bulunması için yaptığı işleri olduğundan daha iyi göstermesi ile ilgili belirledikleri iş odaklı politik taktiklerin performans değerlendirmelerinde olumsuz bir etkisi olduğunu öne sürmektedirler.

Christiansen, Villanova ve Mikulay (1997: 723) yaptıkları çalışmada örgütlerde karşılıklı çıkar gözetme (exchange), koalisyon kurma, üst yönetimi arkasına alma gibi taktiklerin kullanımının işten ayrılma niyeti ve çatışma gibi olumsuz iş davranışları geliştirdiğini vurgulamaktadırlar. Diğer taraftan, Yukl ve Tracey (1992: 533) baskı uygulama ve koalisyon kurmanın görev bağlılığı ile negatif yönde ilişkili olduğu sonucuna ulaşmışlardır.

Koslowsky, Schwarzwald ve Ashuri (2001: 472) hemşireler ile süpervizörleri üzerinde yaptıkları çalışmada politik taktikleri katı ve yumuşak taktikler olarak ele almışlardır. Buna göre baskı uygulama ve meşrulaştırma (kişinin bir isteği örgütteki otoritesini kullanarak kurallara uygun olduğunu söylemesi ve bu isteğini karşısındakine

yaptırmaya çalışmasıdır) taktiklerini katı taktikler olarak belirlemişlerdir. Buradan hareketle yaptıkları analizler sonucu yöneticilerin uyguladığı bu katı taktiklerin çalışanların iş tatmini ile negatif yönde anlamlı ilişki gösterdiğini bulmuşlardır. Aynı şekilde Mayes ve Ganster (1988: 213) yaptıkları çalışmada politik davranışla iş tatmini arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki bulmuşlardır.

Sonaike (2013: 201) yaptığı çalışmada politik davranışların işbirliği kurmak amacıyla yapıldığında olumlu sonuçları olacağını belirtmektedir. Ancak kişisel rekabet için yapılan davranışlar olumsuz sonuçlara neden olmakta hatta bu davranışlar üretkenlik karşıtı davranışları beraberinde getirmektedir. Dolayısıyla politik davranışlar kişilerin üretkenliğine zarar vererek kişiler arasındaki ilişkileri olumsuz yönde etkilemektedir. Bu durum kişilerarasında güvensizliğe, çatışmaya, gerilime ve strese neden olur. Bütün bunlar örgütün büyümesinin önünde önemli bir etken olarak durmaktadır.

Evans ve Qureshi (2013: 34) yaptıkları çalışmada politik davranışın hem örgüt içerisinde hem de örgütler arası ilişkide güveni yok ettiğini ve bilgi paylaşımını engelleyerek örgütlerde işbirliği üzerinde olumsuz etkiler oluşturduğunu vurgulamaktadırlar. Çalışanlar politik bir çevrede iş arkadaşlarıyla iletişim kurmakta zorlanırlar. Dolayısıyla bu durum onların aktif bir şekilde bilgi paylaşımını engelleyerek kendi çıkarlarını korumak için bilgiyi saklamalarına yol açar.

Diğer yandan çalışanlar politik davranışla karşılaştıklarında bu davranışlardan kaçınmak için bazı reaktif ve proaktif davranışlarda bulunmaktadırlar. Bunlar eylemden kaçınma, suçlamadan kaçınma ve değişimden kaçınma şeklindeki davranışlardır (Robbins ve Judge, 2012: 438).

1. Eylemden Kaçınma

• Aşırı uyum sağlama: Bireyler eylemden kaçınmak için örgütteki kuralların

bu duruma aykırı olduğunu ifade ederler.

• Sorumluluğu üzerinden atma: Bu davranıştan kaçınmak için sorumluluğu

başka bir çalışma arkadaşı üzerine atmasıdır.

• Bilmiyormuş gibi davranma: Yapılacak işe ilişkin bilgisinin olmadığını

söyleyerek bilmiyormuş gibi davranmasıdır.

• Zamana yayma: Kısa sürecek bir iş olmasına rağmen yapılacak işi uzatarak

• Bahanelere başvurma: Kişinin üzerinde fazla iş yükü olmamasına rağmen

kendisini çok yoğunmuş gibi göstermesidir.

2. Suçlamadan Kaçınma

• Parlatma: Kişinin politik davranışlara maruz kalmaması için kendisini bilgi

ve belgeleri tamamlama konusunda çok hassas bir çalışan olduğunu göstermesidir.

• Güvenli kalma: Kişinin örgüt içerisinde riskli kararlardan ve çatışmalardan

kaçınmasıdır.

• Haklılaştırma: Kişinin olumsuz durumlar için sorumluluğu azaltan

açıklamalar yapması ya da özür dilemesidir.

• Günah keçisi ilan etme: Kişinin olumsuz durumlar için suçu dış faktörlere

atfetmesidir.

• Yanlış sunum: Kişinin bilgiyi eksik, yanıltarak ya da abartarak vermesidir.

3. Değişimden Kaçınma

• Sakınma: Kişinin olumsuz bir durumla karşılaşmasını tehdit olabilecek bir

değişimi önlemeye çalışmasıdır.

• Kendini koruma: Kişinin sahip olduğu bilgiyi gizleyerek değişim sürecinde

menfaatlerini korumasıdır.

Politik davranışların sonuçlarına ilişkin bu açıklamalardan hareketle örgütlerde bu davranışların yarattığı olumsuz etkilerin varlığı yadsınamaz bir gerçektir. Literatürde politik davranışların her ne kadar fonksiyonel olabileceğine dair görüşler olsa da fonksiyonel olmayan sonuçlarının yapılan araştırmalarca desteklendiği görülmektedir. Bu nedenle örgütler açısından kaçınılmaz olan bu davranışları anlamak bu alanda çalışma yapan araştırmacılar, yöneticiler ve uygulamacılar açısından önem taşımaktadır. Bu bölümde yapılan açıklamalardan hareketle literatürde psikolojik sermaye ve politik davranış ilişkisini ele alan bir çalışmaya rastlanamamıştır. Bireylerde politik davranışların azaltılmasında psikolojik sermayenin önemli bir etkisi olacağı bu tez çalışmasının araştırma kısmı olan üçüncü bölümünde detaylı bir biçimde incelenecektir.