Add-on (eklenti) veya üçüncü parti altprogramlar olarak adlandırdığımız bilgisayar programları, bir video oyununa ek özellikler getirebilecek bir yazılım bileşeni olarak nitelendirebileceğimiz ve oyundan bağımsız bir parça olan fakat oyun ile uyumlu çalışması76, oyunu değiştirmesi77 veya oyunun temelde izin vermediği unsurları açığa çıkarması78 planlanan yan programları ifade eder79.
d)
Yorumlar
Video oyunlarında görsel-işitsel ögelerin ve yazılım ögelerinin bir araya getirilmesi, bilgisayar kodlarının anlamlı bir bütün oluşturması ve bu ögeleri birbirine bağlaması ile gerçekleştirilir. Bir kodlama dili kullanılarak (Java, Phyton, C gibi) geliştirilen video oyunlarının kodları arasına yorumlar yazabilmek ve kodlara bu ve benzeri notlar bırakabilmek mümkündür. Yazılım kodlarının arasında yer alan bu not, görüş, öneri ve benzeri unsurlara yorumlar denir. Örneğin, bir alt satırda yer alan kodun ne işe yaradığı, neden bu şekilde kodlandığı ve bu kodun nasıl bir etki yaratabileceği, bir üst satırda yorum olarak belirtilebilir ve kodlayıcı bu şekilde kendisinden sonra bu işi yapacak olan kişilere yol göstermeyi seçebilir. Yorumlar aracılığı ile, kodlar ile ilgili faydalı ve/veya hatırlatıcı bilgiler verilebileceği gibi, geliştirilen oyun hakkında, oyunun içinde yer alan ancak bulunması zor veya oyun şartları içinde imkânsız olan hususlara ilişkin bilgiler, henüz oyunda erişime açılmamış
76 Örneğin, oyun içerisine, oyundan çıkmadan kontrol edilebilecek bir müzik çalar veya internet tarayıcısı ilave etmek gibi.
77 Mod olarak bilinen ve oyuna yeni özellikler, görseller ve oynanış ögeleri eklemeyi içeren programlar.
78 Hack veya hile olarak adlandırılabilecek yazılımlar, oyun içerisindeki dengeleri değiştirmek ve oyuncuya haksız bir üstünlük sağlamak için oyuna eklenirler. Örneğin duvarların arkasında saklanan düşmanları görmek için “Wall hack”, karakteri ölümsüzleştirmek için “god mode hack” gibi programlar kullanılır. Özellikle online oyunlarda, rekabet yapısını bozmak ve haksız üstünlük elde etmek için hile yazılımları kullanılmaktadır.
79 Wikipedia The Free Encyclopedia, “Plug-In”,
(https://en.wikipedia.org/wiki/Plug-in_(computing), Erişim Tarihi: 08.12.2019).
35
kısımlar ve sürprizler (Easter Eggs) de yorumlar aracılığıyla oyuncuya sunulabilir.
Özet olarak yorumlara, geliştiricinin not defteri de demek mümkündür.
2.
TÜRK HUKUKUNDA FİKİR VEYA SANAT ESERİ KAVRAMI
A.
GENEL OLARAK ESER KAVRAMI
Eser sözcüğünün sözlükte yer alan anlamı, “Emek sonucu ortaya konan ürün, yapıt” şeklindedir80. Bir başka tanım ise “Çaba, emek, çalışma veya yetenek ile ortaya konan ürün” şeklindedir81. Yukarıda ele aldığımız tanımlara göre, bir ürünün eser olarak kabul edilebilmesi için gözetilen asli unsur emek sarf edilmesi ve bu emek sonucunda ortaya çıkan bir yapıt bulunmasıdır. Anılan tanımlara göre, bir emekçi tarafından inşa edilen bina, bir usta tarafından yapılan otomobil, bir ressam tarafından yapılan tablo, fırıncının yaptığı poğaça, odunun üzerine benzin dökülmesi ve kibritin çakılması ile ortaya çıkarılan ateş ve rakının üzerine su koyulması ve buz eklenmesi ile oluşan karışım da pekâlâ bir eser olarak kabul edilebilecektir. Anılan tanımlarda, eserin yalnızca emek sonucunda üretilmiş olması gözetilmiştir, herhangi başka bir ayırt edici unsurun varlığı aranmamıştır. Eser tanımı geniş kapsamlı bir tanım olup, emek ve çaba karşılığında ortaya çıkan tüm yapıtları kapsamaktadır. “Genel anlamda eser, zihinsel çabalar sonucu ortaya konulan ürünlerden başka, bedenî ve fiziksel çalışmalar neticesinde ortaya konulan neticeleri ifade etmek için de kullanılmaktadır”82.
Türk Hukukunda “eser” sözcüğü, 6098 sayılı Türk Borçlar Hukukunda “eser sözleşmesi” başlığı ile öngörülmüş olan madde 470 ve devamında, “Yayım sözleşmesi” başlıklı madde 487 ve devamında, ayrıca 5187 sayılı Basın Kanunu’nda ele alınmıştır.
Türk Borçlar Kanunu madde 470’te eser sözleşmesi, “yüklenicinin bir eser meydana getirmeyi, işsahibinin de bunun karşılığında bir bedel ödemeyi üstlendiği
80 Türk Dil Kurumu Sözlüğü, “Eser”,
(http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts&kategori1=veritbn&kelimesec=115990 , Erişim Tarihi: 03.10.2019),
Ayrıca bkz. Cambridge Dictionary, “Work”,
(https://dictionary.cambridge.org/tr/sözlük/ingilizce/work, Erişim Tarihi 03.10.2019).
81 Merriam-Webster Dictionary, “Work”,
(https://www.merriam-webster.com/dictionary/work“ Erişim Tarihi 3.10.2019).
82 ATEŞ, s.21.
36
sözleşme” ifadesini içermektedir. Eser sözleşmesinin konusu olan eser, ücreti karşılığında iş yaptıran kişi için bir işin meydana getirilmesini ifade eder83. Eser sözleşmesindeki eser kavramı, maddi nitelikteki sonuçları da kapsayan geniş bir kavramdır84.
Türk Borçlar Kanunu’nun 487 ve devamı maddelerinde ise “Yayım sözleşmesi” öngörülmüş ve anılan maddede “(…) bir fikir ve sanat eseri sahibinin veya halefinin, o eseri yayımlamak üzere yayımcıya bırakmayı (…)” ifadesi ile Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında bir eseri ifade etmektedir.
5187 sayılı Basın Kanunu’nun 1. maddesinde “Bu kanun basılmış eserlerin basımı ve yayımını kapsar” ifadesi, 2. maddesinde “(…) basılmış eser: Yayımlanmak üzere her türlü basım araçları ile basılan veya diğer araçlarla çoğaltılan yazı, resim ve benzeri eserler (…)” ifadelerine yer verilmiş ve kanunun devamında da eser kavramına yer verilmiştir. “Basın hukukunda “basılmış eser” sadece bir düşünce açıklama aracı olarak kabul edilir”85.
B.
FİKİR VE SANAT ESERLERİ KANUNU BAKIMINDAN ESER KAVRAMI
1.
GENEL OLARAK
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, 26. maddesinde düşünceyi açıklama ve yayma hürriyetini, 27. Maddesinde ise “Herkes, bilim ve sanatı serbestçe öğrenme ve öğretme, açıklama, yayma ve bu alanlarda her türlü araştırma hakkına sahiptir” hükmü ile, bilim ve sanat hürriyetini öngörmüştür. Anılan hükümler, fikir ve sanat eserlerinin üretilmesini ve yayımını anayasal bir hak olarak kabul etmiş ve fikir ve sanat alanında üretiminde bulunacak olanlara bu özgürlük alanını tesis etmiştir.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 1/B maddesine göre eser sözcüğü,
“sahibinin hususiyetini taşıyan ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsullerini” tanımlamaktadır. Kanunun
“İşlenme ve Derlemeler” başlıklı 6. maddesinin son fıkrasında ise “İstifade edilen
83Yargıtay 4. Hukuk Dairesi, E. 2003/1469, K. 2003/6157, T. 12.05.2003,
(https://legalbank.net/belge/y-4-hd-e-2003-1469-k-2003-6157-t-12-05-2003-insaat-nedeniyle-olusan-zarar/821549, Erişim Tarihi: 16.12.2019).
84 KILIÇOĞLU, Ahmet, Fikri Haklar, 5. Basım, Turhan Kitabevi, Ankara, 2019, s.108.
85 ATEŞ, s.24.
37
eserin sahibinin haklarına zarar getirmemek şartıyla, oluşturulan ve işleyenin hususiyetini taşıyan işlenmeler, bu kanuna göre eser sayılır” ifadesi yer almaktadır.
Öğretide çoğunluk86, fikir ve sanat eserleri hukukunda eser sayılabilmenin unsurlarını, objektif ve sübjektif unsur olarak iki temel başlık altında incelemeyi tercih etmiştir. Çalışmamızda, metodolojik olarak geçerli olduğu kanaatine vardığımızdan dolayı bu yöntemi benimsemeyi uygun gördük.
Objektif (nesnel) unsur soyut bir fikrin algılanabilir hâle gelmesi ve fikrin kanunla belirlenmiş ve sınırlı olarak sayılmış (numerus clausus) olan eser türlerinden birine dahil olmasını içerir.
Sübjektif (öznel) unsur, eser sahibinin hususiyetini ifade etmek için kullanılır.
Öznel unsur olarak tanımlanmasının sebebi, eseri yaratan kişinin yani eser sahibinin fikri çabasına ve yaratma yeteneğine bağlı olmasıdır.
Bazı yazarlarca, bir fikir veya sanat eserinin Türk fikir veya sanat eserleri hukuku kapsamında eser niteliği kazanabilmesi için alenileşmenin gerektiğini savunmaları nedeniyle, alenileşme hususuna ilişkin tartışmalara ve alenileşmenin özel bir şekli olan yayım kavramına da eser kavramı başlığı altında değinmemiz gerekecektir.
2.