Canlandırma (animasyon) kelimesi, latince kökenli bir kelimedir ve kökü olan
“anima” yaşam, ruh anlamlarına gelmektedir39. “Animat” ise yine Latince olup yaşam
39 Merriam-Webster Dictionary, “Animate”,
(https://www.merriam-webster.com/dictionary/animate, Erişim Tarihi: 03.08.2019).
22
aşılanan anlamına gelmektedir. İngilizceye “Animate” olarak geçen bu kelime, anlamını kısmen korumuştur ve günümüzde “yaşam verilen, harekete geçen”
anlamında kullanılmaktadır.
Animasyon, hareketsiz görsellerin çeşitli teknikler kullanılarak hareketliymiş gibi gösterilmesine, hareketsiz görseller ile hareketli olduğu sanılan görüntüler yaratılmasına verilen genel addır. Animasyon, görsellere, belirli hareket görüntüleri, sesler, ışıklandırmalar eklenmesi ve bunların izleyiciye hareket ediyor izlenimi uyandıracak şekilde sunulması prensibine dayanmaktadır. Farklı tür ve teknikler kullanılarak animasyonlar yaratılabilir, yeter ki kişide hareketsiz bir görüntünün hareket ettiğine, canlılık kazandığına dair illüzyonu yaratabilsin. Örneğin, basit, bilindik ve en yaygın animasyon tekniğini ele alalım; “flipbook animation”, yani defter kenarına yapılan animasyon. Defterin sayfalarına, her biri farklı bir hareketi içeren çizimler yapılıp defter sayfaları hızlıca çevrildiğinde, defterdeki görsellerin hareketli bir görüntü oluşturduğu illüzyonu ortaya çıkar. Bir perde, bir ışık ve hareket ettiği izlenimi yaratan tahtadan tasvirlerle de animasyon yaratmak mümkündür, toplumumuzda Karagöz oynatmak olarak da bilinen etkinlik, geleneksel animasyona bir örnek olarak verilebilir.
Geçmişten günümüze birçok animasyon tekniği kullanılmıştır. Geleneksel animasyon başlığı altında bulunan tekniklerde fotoğraf veya çizimler kullanılmakta, el emeği ile hazırlanan araçlar ile animasyon gerçekleştirilmekteydi40.
Stop-Motion animasyon tekniğiyle ise gerçek objelerin fiziksel olarak ayarlanması ve her seferinde bir film karesinin fotoğraflanması ve bu fotoğrafların birleştirilmesi ile hareket illüzyonunun yakalanması amaçlanmıştır. Kuklalar, kilden yapılan karakterler, Legolar, aksiyon figürleri ve akla gelebilecek her eşya ile stop-motion animasyon yapılması mümkündür41. Stop-Motion animasyonlar, eser niteliği taşıyan fotoğraf ürünlerinin bir araya getirilmesi ve birbiriyle ilişkili hareketli bir görüntü dizisine dönüştürülmesi esasına dayandıklarından ötürü, stop-motion animasyonları sinema eserleri kapsamında değerlendirmek de mümkündür, stop-motion tekniği ile yapılan birçok sinema filmi de vardır (chicken run, the nightmare
40 Wikipedia The Free Encyclopedia, “Animation”,
(https://en.wikipedia.org/wiki/Animation#Techniques, Erişim Tarihi: 28.11.2019).
41 WikiHow, “How To Create a Stop Motion Animation”,
(https://www.wikihow.com/Create-a-Stop-Motion-Animation, Erişim Tarihi: 28.11.2019).
23
before christmas vb. gibi) ancak örneğini “Harold Halibut 42” isimli oyunda bulabileceğimiz, oyunlarda uygulanabilen alanları da mevcuttur. Anılan oyun stop-motion teknikleri ile yapılmış ve fotoğraflanan ve hareket illüzyonu yaratmak için art arda getirilen görüntüler bu sefer bir oyuncunun kontrol edebileceği, bir oyunda yer alabilecek şekle getirilmiştir.
Bilgisayar teknolojilerinin ve elektronik tabanlı görsel sanatların gelişmesi ve yaygınlaşması ile, el üretimi animasyonların yerini bilgisayar ile üretilen animasyonlar almıştır. Bilgisayardan başka hiçbir araç kullanmaksızın iki ve üç boyutlu animasyonlar geliştirmek mümkün hâle gelmiştir. Bilgisayar kullanılarak yapılan animasyonlar geleneksel animasyonun kâğıt, tahta ve benzeri malzeme kullanılmaksızın yapılan hâli olabildiği gibi; video oyunları ve sanal dünyalarda yapılan animasyon filmler (Machinima veya daha önce de belirttiğimiz üzere Pre-Rendered Videos-Cutscenes olarak adlandırılmaktadır), foto-gerçekçi animasyon (gerçek yaşamı ve detayları taklit eden animasyon türü) adı verilen teknik ile yapılan animasyonlar da mevcuttur. Temel prensip, cansız bir unsuru canlı-hareketli hâle getirmektir ve bu prensibin etrafında onlarca farklı teknik ile animasyonlar üretilmektedir. Bilgisayar bazlı animasyonlar, video oyunlarında önemli bir yere sahiptirler. Bu animasyon türünü, yazımızda pre-rendered cutscenes bölümünde ele almıştık.
Bilgisayar oyunlarında “animasyon” kelimesi, sinema eserleri alanında kullanılan anlamından farklı bir anlam daha taşımaktadır. Hareketsiz cisimlerin bir takım teknikler kullanılarak hareket ediyormuş görüntüsü kazanması ve bu hareket dizini ile oluşturulan, birbiriyle uyumlu karelerin meydana getirdiği görsel ürün, animasyonun çatı tanımıdır ancak animasyonun oyun dünyasındaki temel anlamı ise, oyunlarda karakterlerin ve hareketli diğer tüm unsurların gerçekleştirdiği hareket, kabiliyet, yüz ve göz hareketleri, kol bacak ve hareketli uzuvların gerçekleştirdiği hareket illüzyonunun toplamıdır. Oyun dünyasında “animasyon” olarak anılsa da, tam adı literatürde “karakter animasyonları” olarak geçmektedir ve teknikler aynı olsa bile farklı bir değerlendirmeye tabi olması gereken bir alan olduğu düşünülmektedir43.
42 WILSON, Mark, “Making An Unbelievably Gorgeous Stop-Motion Video Game”, Fast Company, (https://www.fastcompany.com/90132134/making-the-worlds-first-stop-motion-video-game, Erişim Tarihi: 02.12.2019).
43 Wikipedia The Free Encyclopedia, “Character Animation”,
(https://en.wikipedia.org/wiki/Character_animation#Games, Erişim Tarihi: 02.12.2019).
24
Karakter animasyonlarının odak noktası, oyun içindeki karakterlerin, oyuncunun verdiği komutlar neticesinde oyuncunun karakterinin veya bilgisayar tarafından yönlendirilen karakterlerin hareketlendirilmesidir. Örneğin “Cel Animasyon (el yapımı-geleneksel animasyon)” tekniği kullanılarak yaratılmış bir karakter, gerekli teknik süreçler işletildiği vakit bir video oyunu içerisinde kontrol ettirilebilen, kumanda hareketlerine binaen koşan, zıplayan, saldıran bir “hareketli”
karaktere dönüştürülebilir. Karakter animasyonlarını yaratan çalışma, temelde bir
“animasyon” çalışmasıdır. Karakter animasyonları, basitçe anlatılacak olursa, hareketsiz iken tespit edilen cisimlerin, grafik eserlerin veya fotoğrafların, elektronik bir araçla gösterilebilecek şekilde, hareket ediyor izlenimi uyandıran görüntüler dizisi haline getirilmesi temeline dayanır. Geleneksel yöntemlerde bu husus her bir hareketin kare kare çizilmesi ve bu kareleri oynatabilecek bir makine ile hareket illüzyonunu yaratmak şeklinde ilerler ve canlandırılan karakter ve eşya “animasyonun on iki temel ilkesi” olarak kabul edilen ilkelere uygun şekilde yaratılır44. Oyunlarda kullanılan animasyonlar genellikle bilgisayar bazlı animasyon (Computer based animation-CBA) teknikleri ile gerçekleştirilmektedir. Genel üretimin aksine, geleneksel teknikler de oyunlarda kullanılabilmektedir ancak yaygın kullanılan teknik, CBA tekniğidir.
Animasyonda kullanılacak karakterin anatomisinin basitleştirilmiş bir sureti bilgisayara tanımlanır (iskelet sistemi veya çöp adam gibi düşünelim) ve bu suretin hareketli parçaları yani eklem yerleri diyebileceğimiz kısımları tanımlanır. Ardından, karakterin hareketleri birer birer gerçekleştirilir, kayıt altına alınır ve sonrasında istenen görsel zenginleştirmeler yapılarak, grafik eserler ve fotoğraflar eklenerek animasyon son hâlini alır45. Animasyon, karakterlerin uzuv ve yüz hareketleri, bu karakterlerin eşya ile etkileşimleri, oturmaları ve kalkmaları mekanik hareketlerin oyunda yansıtılmasıdır. Bu hareketler karakterin yapısına uygun şekilde ayarlanmaya çalışılır. Örneğin, bir karakterin koşma animasyonu, karakterin fiziksel yapısına, oyun içindeki durumuna (örneğin bacağından vurulduğunda sendelemesi, ayağı kırıldı ise ayağını sürüyerek yürümesi gibi) ve anılan karakterin oyunda ne şekilde yansıtıldığına göre değişir ve bütün bu değişimler animasyona yansıtılır. Temel amaç, animasyonu
44 Twelve Principles of Animation: Disney’in animatörleri olan Frank Thomas ve Ollie Johnston tarafından 1981 yılında yazılan “The Illusion of Life Disney Animation” isimli kitabın 47. Sayfasından itibaren ele alınan, geçmişte ve günümüzde animasyonun temel ilkeleri olarak kabul edilen metotlardır.
Bkz. THOMAS, Frank/JOHNSTON, Ollie, The Illusion of Life Disney Animation, İtalya, 1981, s.47 vd.
45 Wikipedia The Free Encyclopedia, “Computer Animation: Animation Methods”,
(https://en.wikipedia.org/wiki/Computer_animation#Animation_methods, Erişim Tarihi: 6.12.2019).
25
gerçekleştirilen karakterin gerçek yaşamdaki hareketleri taklit etmesi veya oyun içindeki dünya ile tutarlı hareketleri olmasıdır.
Karakter animasyonlarını incelediğimizde, daha evvel bahsettiğimiz animasyon türlerinden temelde farklı olmadığını görmekteyiz. Karakter animasyonları, isminden de anlaşılabileceği üzere, animasyonun bir alt türüdür. Karakter animasyonlarını üretmek için kullanılan teknikler, yapılan çalışmalar, sinema eseri olarak kabul ettiğimiz animasyon türlerinde de kullanılmaktadır. O halde, animasyonları sinema eseri olarak kabul ettiğimiz hâlde neden karakter animasyonlarını farklı bir incelemeye tabi tutma gereği hissediyoruz?
Karakter animasyonlarında, iki temel unsurdan söz etmemiz mümkündür;
1- Hareket illüzyonunu gerçekleştiren, anatomik öykünmeyi yaratan temel (iskelet sistemi, eklem yerleri olan elektronik bir kukla),
2- Bu temel üzerinde veya etrafında yapılan görsel ve fotografik çalışma.