Piyasa Çarpanları Yöntemi

Piyasa çarpanları yöntemlerinin hepsinde sektör ortalamaları veya karşılaştırılabilir firmaların oranları temel alınarak değerleme yapılmaktadır. Piyasa çarpanları yönteminin ve şirket mukayese yolu ile değerlemesinin popüler olmasının sebebi, özellikle indirgenmiş nakit akımları vb. yöntemlerde olduğu gibi birçok varsayım yapılmasını gerektirmemesi, kullanıcılar açısından daha anlaşılır ve gerçekçi olması ve bu yöntemlerin sektörün gerçek durumunu yansıtmasıdır.134

Piyasa yaklaşımı iki varsayıma dayanmaktadır. Birincisi, değerleme yapılacak firmaya benzer firmaların gelecekte beklenen ekonomik faydalarının, değerlemesi yapılan firmanınkilerle aynı oranda büyüyeceği ve aynı risk düzeyinde yer alacağı varsayımıdır. Đkinci varsayım ise, firmanın değerinin, ekonomik faydadaki değişimle doğru orantılı olarak ve aynı oranda değişeceğidir.135

Piyasa yaklaşımında değerleme işlemi, değerlenmekte olan işletmeyle karşılaştırılabilir yeterli sayıda gerçek bilgilerin toplanması ile başlar. Daha sonra gerekli matematiksel bilgilerin bağlantılar kurularak değerlenen işletmenin değerine ulaşılır. Piyasa yaklaşımı gayrimenkullerin, genel amaçlı makine ve teçhizatın, taşıtların, franchise sözleşmelerinin değerlenmesinde en uygun yaklaşım olarak kabul edilmekle birlikte özel amaçlı makine ve ekipman ya da maddi olmayan varlıklar gibi işletmenin özel koşullarına bağlı varlıkların değerlenmesinde etkinlik düzeyi düşük bir uygulama olarak kabul edilmektedir. 136

Yaklaşımın kullanılmasındaki en büyük problem ise, genellikle değerlenecek firma ayarında halka açık firmaları bulma zorluğudur. Bu tür firmaların bulunmayışı elde yeterli ve güvenilir veri olanağını kısıtlamakta ve bu da gerekli analiz ve değerlemelerin uygun bir şekilde yapılmasını zorlaştırmaktadır.137

Piyasa Yaklaşımını temel alan başlıca değerleme yöntemleri; Fiyat/Kazanç Oranı, Fiyat/Nakit Akımı Oranı, Piyasa Değeri/Defter Değeri Oranı ve Fiyat/Satışlar Oranı yöntemi’dir.

134 _{SAVAŞKAN, Ozan. a.g.e. s.7.}

135 _{KABLAY, M. Kelami. Firma Değerlemesinde Đndirgenmiş Nakit Akımları Tekniği ve Monte}

Carlo Simülasyonunun Karşılaştırılması: Örnek Bir Uygulama, Kara Harp Okulu Savunma

Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, ANKARA, 2003. s.23.

136 _{DEMĐRKOL, Đsmet. a.g.e. s.28.}

3.1.3.1. Fiyat/Kazanç Oranı Yöntemi

Fiyat/Kazanç oranı bir şirketin hisse senetlerinin toplam değerinin (piyasa değerinin) net kara bölünmesi ile bulunur. Fiyat/Kazanç oranı yöntemi ile hisse senetlerinin toplam değeri ile net kar arasında bir bağıntı kurulmaktadır.138

Fiyat /Kazanç oranı;

=Hisse Senetlerinin Toplam Değeri/Net Kar veya

=Hisse Senedi Fiyatı/Hisse Başına Net Kar şeklinde hesaplanabilir.

Fiyat/Kazanç oranı, bir birim kar için hisse senedi yatırımcılarının ödemeye hazır olduğu fiyatı gösterir. Bu nedenle, F/K oranı sektör ortalamasında yüksek olan hisse senetleri pahalı, F/K oranı sektör ortalamasının altında olan hisse senetleri ucuz olarak yorumlanır.

Fiyat/Kazanç oranı yatırımcılar arasında en fazla kullanılan değerleme yöntemlerinden biridir. Bu oranın bu denli fazla kullanılmasının temel sebepleri

şunlardır;139

• Bu yöntem kullanıldığında, geleneksel yöntem varsayımı, hesabı yapılan risk büyüme oranı veya temettü ödeme oranı gibi bir takım verileri kullanmaya gerek kalmamaktadır.

• Çok basit bir istatistikî veridir.

• Mukayese yapmak son derece basittir. • Risk ve büyüme gibi verileri yansıtır.

Bu oranın genel olarak düşük çıkması tercih edilir. Bununla birlikte oranın düşük veya yüksek olduğu, aynı sektörde faaliyet gösteren diğer işletmelerin Fiyat/Kazanç oranı ile veya sektörün ortalama fiyat kazanç oranı ile karşılaştırılması sonucunda anlaşılır. Bunu yanında işletmenin cari fiyat kazanç oranının, işletmenin tarihsel fiyat kazanç oranları ile de karşılaştırılması gerekir.140

138 _{http://gayrimenkuldavalari.blogcu.com/sirket-ve-hisse-senedi-degerleme-yontemleri_29341511}

.html(27.02.2009)

139

KARAN, M.Baha. a.g.e. s.356.

140

TANER, Berna, AKKAYA, G. Cenk. “Đşletme Değerini Belirleme Yöntemleri ve Farklı Sektörlerdeki Đşletmeler Üzerine Bir Uygulama”, http://eab.ege.edu.tr/pdf/3/C1-S1-2-M1.pdf (13.03.2009). s.3.

Fiyat/Kazanç oranı, değerleme oranları arasında en fazla bilinen ancak zaman zaman yanlış şekilde kullanılabilen bir değerleme yöntemidir. F/K oranlarının basitliği, halka arzlar ve benzer şirketler ile yapılan kıyaslamalarda sıklıkla kullanılmasını sağlamıştır. Fiyat kazanç oranı ile şirketin temel mali özellikleri arasındaki güçlü bağın göz ardı edilmesi ise değerleme çalışmalarında hatalı sonuçlara yol açabilmektedir.141

Fiyat/kazanç katsayılarının kullanımında diğer bir sorun ise firmanın az kar etmesi ya da zarar etmesi durumudur. Firma az kar ederse F/K oranı çok yüksek çıkar, zarar durumunda ise negatif çıkacaktır. Bu durumda F/K oranının kullanılması pek anlamlı olmayacaktır, hatta yanlış kararlar alınmasına neden olur. Böyle bir durumda Fiyat/Defter Değeri, Fiyat/Satış Tutarı, Fiyat/Sabit Kıymet Tutarı katsayılarının kullanılması daha doğru olacaktır.142

3.1.3.2. Fiyat/Nakit Akım Oranı Yöntemi143

Bu oran, piyasa fiyatlarının hisse başına düşen nakit akımı ile oranlanmasından elde edilir. Đşletme değeri ise, karşılaştırılabilir işletmelerin aynı oranlarından yararlanılarak oluşturulan katsayının işletmenin nakit akımları ile çarpılması ile elde edilir.

F/NA = Hisse Başına Piyasa Fiyatı / Hisse Başına Nakit Akımı

Đşletmenin Nakit Akımı, Đşletmelerin uyguladıkları farklı amortisman

oranları nedeniyle firma gelirleri yerine nakit akımlarının, bir başka deyişle F/K oranı yerine F/NA oranının kullanılmasının daha sağlıklı olacağı düşünülmektedir.

3.1.3.3. Piyasa Değeri/Defter Değeri Oranı Yöntemi

F/K oranı gibi PD/DD oranı da firma değerleme yöntemlerinden birisidir. PD/DD oranı hissenin piyasa fiyatının, hissenin defter değerine bölünmesi sonucu elde edilir. Hisse senedinin defter değerine ise firmanın özkaynak toplamının hisse

141 _{DEMĐR, Arda Yüşa. Firma Değerinin Bulunması ve Đskonto Edilmiş Nakit Akımı Değerleme}

Modeline Göre ĐMKB’deki Sanayi Firmaları Üzerinde Uygulanması, Kadir Has Ün. SBE,

Yüksek Lisans Tezi, ĐSTANBUL, 2004. s.61.

142 _{ERCAN, M.Kamil, ÜRETEN, Aykan. a.g.e. s.131.}

sayısına bölünmesi sonucu ulaşılabilir.144

PD/DD oranı “bir” değerinin altına düştüğü takdirde, hisse senedinin ucuz ve dolayısıyla da iyi bir yatırım seçeneği olduğu kabul edilmektedir. Genel olarak, düşük özsermaye karlılığı ve yüksek PD/DD oranına sahip hisse senetlerinin pahalı oldukları kabul edilirken, yüksek özsermaye karlılığına ve düşük PD/DD oranına sahip hisse senetleri ucuz olarak değerlendirilmektedir.145

Bir varlığın piyasa değeri, o varlığın nakit akımlarını ve kazanç gücünü gösterir. Buna karşılık defter değeri, varlıkların tarihi maliyetlerini gösterir ve bu yönüyle bir varlığın kazanç gücünün düşme veya yükselme kaydedebileceğini dikkate alan piyasa değerinden önemli ölçüde farklılık arz eder. Đndirgenmiş Nakit Akımları (ĐNA) tekniğine göre daha kolay hesaplanabilen bir referans durumundadır.146

PD/DD oranı, sermaye piyasası gelişmiş ülkelerde piyasada alınıp satılmayan bir hisse senedinin olması gereken fiyatının tespiti amacıyla kullanılır. Bu yöntemin zayıflığı, değerlemeyi bir noktadaki bilânçoya bağlayıp, şirketin devamlılığını ve gelecekteki kazanç potansiyelini göz ardı etmesidir. Ayrıca kullanılan oran firmanın özelliklerini yansıtmayabilmektedir.147

Oranın kullanılmasındaki en büyük sakınca, işletmelerin verimlilik farklarını göz ardı etmesidir. Eğer işletmelerde uygulanan muhasebe metotlarında önemli farklılıklar varsa, değerlemeci katsayıyı kullanmadan önce yapılması gereken ayarlamaları değerleme konusu işletmeye ve karşılaştırılabilir işletmelere uygulamalıdır. Ayrıca PD/DD oranının o sektörde faaliyette bulunan diğer firmalara kıyasla yüksek olması, fiyat şişkinliğinin bir göstergesi olarak da değerlendirilebilir.148

144 _{DÜZER, Murat. a.g.e. s.39.} 145

KARAN, M.Baha. a.g.e. s.361.

146 _{KABLAY, M. Kelami. a.g.e. s.31.}

147

BELKAYALI, Nur. a.g.e. s.15.

3.1.3.4. Fiyat/Satış Oranı Yöntemi

Fiyat / Satış Oranı işletmenin piyasa değerinin, işletmenin iş hacminin kaç katı olduğunu gösterir. Yukarıdaki oranlar gibi düşük olması olumlu olmakla birlikte diğer faktörleri de göz önüne almak gereklidir.149

Fiyat / Satış = Piyasa Değeri / Net Satışlar

F/S Oranı yöntemi, aynı endüstride çalışan firmaların karşılaştırılmasında en çok kullanılan yöntemlerden birisidir. Bu oranın temelinde yatan varsayım, bir endüstrideki brüt kar marjının ve işletme etkinliğinin genellikle benzer olduğudur. Aynı zamanda firmaların birbirine göre farklı muhasebe uygulamaları nedeniyle ortaya çıkabilecek farklılıklardan da kurtulunmaktadır.150

Yöntemin olumsuz yanı ise satışların maliyeti, genel yönetim giderleri, pazarlama satış dağıtım giderleri gibi giderleri dikkate almamasıdır. Bu giderlerin firmalarda aynı olması beklenemez. Giderlerin farklı olması nedeniyle satış aynı olsa bile karlılık da değişecektir. Bu durumda F/S Oranının kullanılması doğru olmayacaktır.