Özkaynaklar

Özkaynaklar, işletme sahip veya ortaklarının bilânço tarihinde işletmeye yapmış oldukları sermaye yatırımlarının tutarını gösteren ödenmiş sermaye ile sermaye yedekleri, kâr yedekleri, geçmiş yıllar kârları ve dönemin net kârını kapsar. Eğer varsa geçmiş yıllar zararları ve dönem zararı özsermayeden düşülür.34

1.2.4.1. Ödenmiş Sermaye

Ödenmiş sermaye, işletme ortakları tarafından taahhüt edilen sermaye ile bu sermayenin ödenmeyen kısmının farkını gösterir. Bu gruptu şu hesaplar bulunur;

Sermaye, işletmeye tahsis edilen veya işletmelerin ana sözleşmelerinde yer

alan ve Ticaret Siciline tescil edilmiş bulunan sermaye tutarı bu hesapta yer alır. Kayıtlı sermaye sistemine alınan ortaklıklarda çıkarılmış sermaye gösterilir. Kayıtlı sermaye tavanı ayrıca dipnotlarda belirtilir.35

Ödenmemiş Sermaye, işletmeye tahsis edilen veya ortaklarca yüklenilen

sermayenin henüz ödenmemiş kısmıdır.

1.2.4.2. Sermaye Yedekleri

Hisse senedi ihraç primleri, iptal edilen ortaklık payları ve yeniden değerleme değer artışları gibi sermaye hareketleri dolayısıyla ortaya çıkan ve işletmede bırakılan tutarların izlendiği hesap grubudur. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır;

Hisse Senedi Đhraç Primleri, yeni çıkarılan hisse senetlerinin primli

satışından (nominal fiyat ile satış fiyatı arasındaki fark) kaynaklanan tutarlar bu hesapta izlenir.

Hisse Senedi Đptal Kârları, iptal edilen hisse senetlerinin bedellerine

mahsuben yapılan ödemelerin, bunların yerine çıkarılan hisse senetlerinden elde edilen hâsılat noksanı kapatıldıktan sonra artan kısmın izlendiği hesaptır.

34 _{SÜRMELĐ, Fevzi (Ed.). Genel Muhasebe, Anadolu Üniversitesi Web-Ofset, 5.Baskı, ESKĐŞEHĐR,}

2006. s.240.

M.D.V. Yeniden Değerleme Artışları, işletmenin aktifine kayıtlı maddi duran

varlık kalemlerinin yeniden değerlenmesinden oluşan değer artışlarının izlendiği hesaptır.

Đştirakler Yeniden Değerleme Artışları, işletmenin iştirakleri ile bağlı

ortaklıklarında yapılan yeniden değerlemeden oluşan değer artışının sermayeye eklenmesi sonucunda, bu sermayeden işletmeye isabet eden kısmı gösterir.

Diğer Sermaye Yedekleri, bu hesap grubu içerisinde sayılanların dışında

kalan diğer sermaye yedeklerinin izlendiği hesaptır.

1.2.4.3. Kar Yedekleri

Kanun, ana sözleşme hükümleri ya da ortaklıkların yetkili organları tarafından alınan kararlar uyarınca, dağıtılmamış ya da işletmede alıkonulmuş kârlar bu hesap grubunda gösterilir.

Yasal Yedekler, kanun hükümleri uyarınca ayrılmış bulunan yedekler bu

hesap kaleminde gösterilir.

Statü Yedekleri, ana sözleşme hükümleri çerçevesinde ayrılan yedekler bu

hesap kalemi içinde yer alır.

Olağanüstü Yedekler, sermaye şirketlerinde Genel Kurul tarafından

ayrılmasına karar verilen olağanüstü yedek akçeler ile dağıtım dışı kalan kârlar bu hesapta yer alır.

Diğer Kar Yedekleri, özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmamış olan

kârdan ayrılan diğer yedekler bu hesapta izlenir.

Özel Fonlar, işletmede bırakılması ve tasarrufu zorunlu yasal fonlar ile diğer

maksatlarla ayrılan fonlar bu hesapta izlenir.

1.2.4.4. Geçmiş Yıllar Karları

Geçmiş yıllar karları hesabı, geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan ve işletme sahibine veya ortaklarına dağıtılmamış bulunan kârlardan ilgili yedek hesaplarına alınmayan tutarların izlendiği hesaptır.

1.2.4.5. Geçmiş Yıllar Zararları

Geçmiş yıllar zararları, geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan dönem net zararlarının izlendiği hesaptır.

1.2.4.6. Dönem Net Karı (Zararı)

Đşletmenin faaliyet dönemine ilişkin net kar ya da zarar tutarının izlendiği

hesap grubudur.

Dönem Net Karı Hesabı, işletmenin faaliyet dönemine ilişkin vergi sonrası

net kâr tutarının izlendiği hesaptır.

Dönem Net Zararı Hesabı, işletmenin faaliyet dönemine ilişkin net zarar

2.1. Firmanın Amacı

1900’lü yılların başından itibaren firma karının maksimum kılınması olarak ifade edilen firma amacı, bu yüzyılın ikinci yarısından itibaren birçok tartışmaya konu olmuştur. Kar kavramı tek başına bir anlam ifade etmemektedir. Maksimize edilmeye çalışılan karın, daha çok sübjektif bir anlam taşıdığı ifade edilmektedir.36 Karın en yüksek düzeye çıkarılması iyi tanımlanmış bir şirket amacını ortaya koymamaktadır.37 Peki, niçin kar maksimizasyonu değil?38

Kar maksimizasyonunun firmanın amacı olamayacağı konusunda en az üç sebep vardır. Birincisi; kar maksimizasyonu ile ne kastedildiği açık ve net değildir. Karın net kar, brüt kar, vergi öncesi/sonrası kar, muhasebe karı, ekonomik kar gibi birçok tanımı vardır. Bu durumda hangi karın maksimizasyonundan bahsedilecektir?

Đkincisi; kar maksimizasyonu, nakit akımlarının zamanlamasını, yani paranın

zaman değerini dikkate almaz. Bu gün sağlanan 100 lira kar ile beş yıl sonra sağlanan 100 lira kar aynı şey değildir.

Üçüncüsü; kar maksimizasyonu, farklı alternatifler arasındaki risk farkını ihmal eder. Mesela getiri oranı aynı, riskleri farklı iki alternatif arasındaki bir seçimde kar maksimizasyonu kayıtsız kalır. Hâlbuki birçok insan, yatırımcı, aynı getiriyi sağlayacak alternatiflerden daha az riskli olanı seçecektir.

Genel olarak firma amaçları, mal ve hizmet üretmek, istihdam sağlamak, satışları arttırmak ve işletmenin büyümesini sağlamak, karı maksimize etmek, firma değerini arttırmak, firmanın pazar payını arttırmaktır. Bu amaçlar daha da çoğaltılabilir. Firmaların amaçlarını temel olarak sosyal amaçlar ve ekonomik amaçlar olarak ikiye ayırabiliriz.

36 _{DAMODARAN, Aswalt; On Valuation, Security Anaysis For Investment and Corporate}

Fnance, John Wiley & Sons, lnc,1994, s. 5 (Zikreden: DEMĐRKOL, Đsmet. Entelektüel Sermayenin

Firma Değerine Etkisi ve ĐMKB’DE Sektörel Uygulamalar, Gazi Üniversitesi, SBE, Doktora Tezi, ANKARA, 2006. s.6.

37

BREALEY, Richard; Myers, C STEVVARD Myers; J MARCUS, Alan; Đsletme Finansının

Temelleri. Birinci Basım, Çev.: BOZKURT, Ünal. ARIKAN, Türkan. DOGUKANLI, Hatice.

Literatür Yayın, Đstanbul, 1997, s.12.

Günümüzde firmaların, toplumu oluşturan ve firma ile münasebette bulunan çalışanlara, firmaya mal ve hizmet arz edenlere, müşterilere, firmanın komşularına, kamu kurum ve kuruluşlarına ve bir bütün olarak topluma karşı bazı sorumluluklarının olduğu dile getirilmekte ve buna uygun davranışlarda bulunması (yardımlar, sosyal tesislerin, eğitim, sağlık tesislerinin, yapılması v.b. gibi) istenmektedir. Bazı durumlarda firmanın sosyal sorumlulukları kanun ve yönetmeliklerle belirlenmiştir. Çevrenin korunması, kaynakların etkin kullanımı, halk sağlığının korunması gibi. Finansal yönetici kararlarında sosyal sorumlulukları da unutmamalıdır ve bu amaç ortakların varlıklarının arttırılması amacı ile çatışmamalıdır.39

Ekonomik amaç ise ortakların ya da hissedarların refahını maksimize etmektir. Ortakların refahının ölçüsü ise hisse senetlerinin değeri ile belirlenir. Hisse senetlerinin piyasa fiyatı, işletme yönetimine, işletme yönetiminin yatırım kararlarına, yatırımların finansman kaynaklarına, işletmenin kar payı dağıtım politikasına, talebe ve benzeri faktörlere göre belirlenir.40 Hisse senetlerinin piyasa değerinin maksimum kılınması amacının sağlanması, firmanın sahip olduğu varlıkların her birinin etkin kullanılıp, belirtilen amaca en fazla katkıyı verecek

şekilde yönetilmeleriyle mümkündür.41

Son yüzyıl içerisinde her alanda olduğu gibi finans alanında da çok önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Finansman, fon temin etme olanaklarını arama şeklinde tarif edilen geleneksel görüşü bir kenara bırakarak varlıkların yönetimi, kaynakların kullanımı, firmanın bütün olarak değerlendirilmesi fonksiyonlarını kapsamı içine alan bilimsel bir niteliğe bürünmüş ve işletmenin piyasa değerini maksimum kılma amacına yönelmiştir.42

Firma değerinin maksimum kılınması işletmenin amacı haline geldiği için, firma değeri ve firma değerinin hesaplanması yöntemleri de büyük bir önem taşımaya başlamıştır.

39

BELKAYALI, Nur. Temettü Dağıtım Şekillerinin Firma Değerine Etkisi ve ĐMKB 100

Endeksindeki Firmalar Üzerine Bir Đnceleme, Gazi Üniversitesi, SBE, Yüksek Lisans Tezi Ankara 2004, s. 7

40

JAMES C. VAN HORNE, Fundamentals of Financial Management, Prentica-Hall Inc., Englewood Cliffs, New Jersey, 1971. s.4.(Zikreden: CEYLAN, Ali. a.g.e., s.13.)

41

DEMĐRKOL, Đsmet. Entelektüel Sermayenin Firma Değerine Etkisi ve ĐMKB’DE Sektörel Uygulamalar, Gazi Üniversitesi, SBE,, Doktora Tezi, ANKARA, 2006. s.6.

42