PAYLARIN DEVRİNİN PAY DEFTERİNE KAYDINDA MERKEZİ KAYIT

KAYIT KURULUŞU KAYITLARININ ESAS ALINACAĞINA İLİŞKİN

DÜZENLEME

A. Genel Olarak

Senede bağlanmamış çıplak paylar ile payları temsil etmek üzere çıkarılan nama ve hamiline yazılı hisse senetleri pay sahiplerince özgürce devredilebilir1110. Payın devri ile birlikte payın sahibine verdiği ortaklık hakları da devredilmiş olur. Anonim şirket paylarının özgürce devrine ilişkin temel sınırlama nama yazılı paylar açısından söz konusudur. Nama yazılı payların bir çeşidi olan bağlı nama yazılı payların devri1111 sınırlandırılabilir. Anonim şirket ana sözleşmesinde yer verilecek açık hükümlerle nama yazılı payların devri çeşitli şartlara bağlanabilir1112. Ana sözleşme ile getirilen bu şartlara “bağlam” adı verilir. Devredilmesi şarta bağlanmış anonim şirket paylarına da “bağlı nama yazılı paylar” denir1113.

Anonim şirket paylarının özgürce devrine getirilen bir başka sınırlama olarak kabul edilebilecek durum, nama yazılı anonim şirket paylarının devrinin pay defterine1114 kayıt ile şirkete karşı geçerli olmasıdır1115. Ticaret Kanunu’na göre anonim şirkete karşı ancak pay defterine kayıtlı bulunan kimse ortak sıfatını haizdir. Bu nedenle nama yazılı payların

1110

Sevi, s. 253.

1111

Bağlı nama yazılı payların devri hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Pulaşlı, Bağlı Nama, s. 169 vd.

1112

Hamiline yazılı paylar açısından anonim şirket ana sözleşmesi ile bağlam adı verilen şartlar getirilerek bu payların devirlerinin sınırlandırılması söz konusu değildir. Hamiline yazılı paylar açısından bu tür bir sınırlandırmanın getirilmemesinin sebebi bu tür payların, üzerlerinde sahiplerinin ismi yazılı olmadığı için, kime ait olduklarının bilinememeleri ve bunların sadece zilyetliğin geçirilmesi yoluyla devredilebilmeleridir.

1113

Bağlı nama yazılı paylar hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Pulaşlı, Hasan, Bağlı Nama Yazılı Pay Senetleri, Ankara 1992.

1114

Pay defteri hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Narbay, Şafak, Anonim Ortaklıkta Pay Defteri, Ankara 2003; Dağ, Üner, Pay Defterinin Niteliği ve Anonim Ortaklığın Pay Sahiplerine İlişkin Diğer Kayıtlar, İktisat ve Maliye, C. XXXVI, S. 1989 / 4, s. 152 vd.

1115

Hamiline yazılı payların devri açısından anonim şirket pay defterine kayıt gibi bir şart getirilmemiştir. Hamiline yazılı paylar açısından bu tür bir sınırlandırmanın yapılmamasının sebebi bu tür payların, üzerlerinde sahiplerinin ismi yazılı olmadığı için, kime ait olduğunun bilinememesidir.

taraflar arasında gerçekleşen devri, anonim şirket pay defterine kaydedilmedikçe şirkete karşı geçerli değildir1116 (6762 sayılı TK. m.417; 6102 sayılı TK. m.499).

Sermaye piyasası araçlarının kaydileştirilmesine ilişkin Sermaye Piyasası Kanunu’nun 10/A maddesinin 6. fıkrası da anonim şirket paylarının devrinde, devrin pay defterine kaydına ilişkin bir düzenleme getirmiştir. Bu düzenlemeye göre; “Payların devrinin, Türk Ticaret Kanununun 417 nci maddesi çerçevesinde ortaklıklar tarafından pay defterine kaydında, ilgililerin başvurusuna gerek kalmaksızın Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdinde ihraççılar itibariyle tutulan kayıtlar esas alınır1117”. Bu düzenlemenin temel amacı, Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdinde söz konusu sermaye piyasası aracı ile ilgili işlem yapmaya yetkili kişinin kim olduğunun belirlenmesidir 1118 . Diğer bir ifade ile düzenlemenin temel amacı, sermaye piyasası aracı ile ilgili tasarruf yetkisine sahip olan kişinin tespit edilmesidir.

Sermaye Piyasası Kanunu’nun 10/A maddesinin 6. fıkrası ile getirilen düzenlemenin metninden, bu düzenlemenin sadece nama yazılı paylar veya hamiline yazılı paylar için mi yoksa hem nama yazılı paylar hem de hamiline yazılı paylar için mi getirildiği anlaşılamamaktadır. Kanaatimizce söz konusu düzenleme sadece nama yazılı paylar için getirilmiştir1119. Çünkü düzenlemenin atıfta bulunduğu 6762 sayılı TK’nın 417. maddesinde belirtilen devrin pay defterine kayıt edilmesi kuralı, nama yazılı paylar açısından geçerlidir. Ayrıca düzenlemenin metninde sadece pay defterine ve 6762 sayılı TK’nın 417. maddesine atıf yapılmıştır1120. 6103 sayılı Kanun’un1121 7. maddesi1122

1116

Poroy / Tekinalp / Çamoğlu, N. 1131; Narbay, s. 146 – 147.

1117

Sermaye Piyasası Kanunu 10/A maddesinin 6. fıkrasında yer alan hükmü teyit eden Kaydileştirme Tebliği’nin “İhraççının Bilgilendirilmesi” başlıklı 26. maddesine göre; “Türk Ticaret Kanununun

417 nci maddesi çerçevesinde ihraççılar tarafından hak sahiplerinin pay defterine kaydında, ilgililerin başvurusuna gerek olmaksızın MKK nezdinde ihraççılar itibarıyla tutulan kayıtlar esas alınır”.

1118

Acır, s. 46.

1119

Aynı yönde bkz. Manavgat, Kaydi Sistem, s. 183; Tekinalp, Nama Yazılı Kaydi Paylar, s. 539; Haselçin, Kaydi Sistem, s. 145 – 146; Narbay, s. 160; Ergincan / Yayla, s. 153.

1120

Tekinalp, Nama Yazılı Kaydi Paylar, s. 539.

1121

14.01.2011 tarih ve 6103 sayılı Türk Ticaret Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun (RG. T. 14.02.2011, S.27846).

1122

6103 sayılı Kanun’un Yollamalar başlıklı 7. maddesi şu şekildedir: “Bu Kanunun ve Türk Ticaret

Kanununun yürürlüğe girmesiyle, 6762 sayılı Kanunun yürürlükten kaldırılan veya değiştirilen maddelerine diğer mevzuat tarafından yapılmış bulunan yollamalar, Türk Ticaret Kanununda o maddeleri karşılayan hükümler varsa onlara yapılmış sayılır. Aksi hâlde, hâkim 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medenî Kanununun 1 inci maddesini uygular. Birinci cümle hükmü, esas

nedeniyle, Sermaye Piyasası Kanunu’nun 10/A maddesindeki 6762 sayılı TK’nın 417. maddesine yapılan atıf, yürürlüğe girmesiyle birlikte 6102 Ticaret Kanunu’nun 499. maddesine yapılmış sayılacaktır. 6762 sayılı TK’nın 417. maddesi ile 6102 sayılı TK’nın 499. maddesi benzer hükümler içermektedir1123. 6102 sayılı TK’nın 499. maddesi de pay defterine ve nama yazılı payların pay defterine kaydına ilişkindir. Bununla birlikte 6102 sayılı TK’nın 499. maddesinin 5. fıkrası ile (6762 sayılı TK’nın 417. maddesinden farklı olarak) “Merkezî Kayıt Kuruluşu tarafından kayden takibi yapılan nama yazılı paylara ilişkin Sermaye Piyasası Kanunu hükümleri ile ilgili diğer düzenlemeler saklıdır” hükmü getirilmiştir. Bu hüküm kaydi sistem kapsamındaki kaydi anonim şirket payları açısından “nama yazılı paylara ilişkin” ifadesini kullanarak, Sermaye Piyasası Kanunu’nun 10/A maddesinin 6. fıkrası ile getirilen düzenlemenin açıkça sadece nama yazılı paylar için geçerli olduğunu düzenlemiştir.

Netice itibariyle; Sermaye Piyasası Kanunu 10/A maddesinin 6. fıkrasına göre; kaydi sistem kapsamındaki1124 nama yazılı bir anonim şirket payı devredildiğinde, bu devrin pay defterine kaydedilmesi gerekmektedir. Ancak pay defterine kayıt yapılırken, kayıt yaptırmaya yetkili meşru hamilin tespitinde pay defterindeki mevcut kayıtlar değil, Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdinde kaydi sistemde ihraççılar itibariyle tutulan kayıtlar esas alınacaktır. Anonim şirket tarafından tutulan pay defterindeki kayıt ile Merkezi Kayıt Kuruluşu tarafından tutulan kayıt arasında herhangi bir farklılık olması halinde Merkezi Kayıt Kuruluşu tarafından tutulan kayıtlar doğru kabul edilecektir. Herhangi bir nama yazılı kaydi pay devrinde, anonim şirket yönetim kurulu, Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdinde tutulan kaydın örneğini alarak bu kayda göre işlemi gerçekleştirecektir1125.

sözleşmeler dahil, her çeşit sözleşme, taahhütname, beyan ve benzeri metinlerdeki eski hukuka yapılmış olan yollamalar için de geçerlidir”.

1123

6762 sayılı TK’nın 417. maddesi şu şekildedir: “(1) Şirket, nama yazılı hisse senetleri sahiplerini

ad, soyad ve adresleriyle bir pay defterine kaydeder. (2) Hisse senedinin yukarıki maddeye uygun olarak devredildiği ispat edilmedikçe devralan pay defterine yazılamaz. (3) İdare meclisi, kaydın yapıldığını hisse senedine işaret eder. (4) Şirkete karşı ancak pay defterinde kayıtlı bulunan kimse ortak sıfatını haizdir”. 6102 sayılı TK’nın 499. maddesi ise, şu şekildedir: “(1) Şirket, senede bağlanmamış pay ve nama yazılı pay senedi sahipleriyle, intifa hakkı sahiplerini, ad, soyad, unvan ve adresleriyle, pay defterine kaydeder. (2) Payın usulüne uygun olarak devredildiği veya üzerinde intifa hakkı kurulduğu ispat edilmediği sürece, devralan ve intifa hakkı sahibi pay defterine yazılamaz. (3) Şirket, kaydın yapıldığını pay senedine işaret eder. (4) Şirketle ilişkilerde, sadece pay defterinde kayıtlı bulunan kimse pay sahibi ve intifa hakkı sahibi olarak kabul edilir. (5) Merkezî Kayıt Kuruluşu tarafından kayden takibi yapılan nama yazılı paylara ilişkin Sermaye Piyasası Kanunu hükümleri ile ilgili diğer düzenlemeler saklıdır”.

1124

Kaydi sistemin kapsamı hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. İkinci Bölüm, §4, I vd.

1125