Para Politikası

2001 yılından başlayarak bütçe dışı harcamaların artmasıyla birlikte, 2003 yılı itibariyle Fon'un bu tür harcamalarının toplam finansmanı GSYİH'nın yaklaşık % 14'ü idi; 2002- 2005 döneminde petrol dışı mali açığı GSYİH'nın yaklaşık % 35'ini oluşturuyordu. Ayrıca, cari harcamalar, özellikle ücretler ve maaşlar, bütçelenmiş petrol gelirlerini (bütçeli petrol gelirlerinin % 30'u) aşacak şekide hızla arttı. Libya'nın sınırlı massetme kapasitesini yansıtan harcamaların gelişimi petrol gelir dağılımını (bütçelenmiş petrol gelirlerinin% 70'i) tahsis etmekte başarısız olmuştur.

3.4.4.1. Döviz kuru

Libya, uluslararası petrol fiyatlarındaki artışla yabancı para rezervini artırarak sabit döviz sistemini koruyan ve para sektöründe bir miktar istikrar sağladığı bu dönemde ABD dolarına paritesini sabitleyen ülkelerden biridir; Libya Dinarı'nın dolar karşısındaki resmi döviz kuru, 2015’Te % 9'un biraz altına gerileyerek düşüş eğilimini sürdürdü. Paralel pazarda, Dinar'ın değeri, Libya Merkez Bankası tarafından gerçekleştirilen döviz işlemleri üzerindeki kısıtlamalar nedeniyle % 160'a düştü. Dinar'ın dolar karşısındaki değerindeki düşüş, petrol fiyatının keskin bir şekilde düşmesiyle doğrudan bir ilişkiye sahip olduğu için, petrol fiyatlarındaki düşüşe bağlı olarak ortaya

(20,000) (10,000) - 10,000 20,000 30,000 40,000 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 Ticaret dengesi (m $)

çıkmaktadır, bu da para birimini devalüasyona uğratan ödemeler dengesinde bir açığın olduğu anlamına gelir.

Ayrıca ortaya çıkan karışıklık sonucu ülkede likitite akışı düşük düzeydedir (LOOPS, 2016).

1970'de Libya dinarının resmi döviz kuru sabit bir döviz kuru ile ABD doları'na sabitlendi ve petrol refah döneminde yani 1970'lerin sonu ve 1980'lerin başında ve 1985 yılına kadar sabit kalmaya devam etti (Ali & Harvie, 2015).

1986 yılının başında Dinar'ı (ABD doları yerine) (SDR)'ye30 _{bağlayarak küresel}

ekonomik dalgalanmaların dinar değerini dengelemek için daha fazla esneklik sağlayan yeni bir sistem oluşturuldu (bknz, Şekil 2.6).

Şekil 3.8'e göre Libya dinarının değeri, 1990 ile 2001 arasındaki değişime göre kademeli olarak artarken, resmi döviz kuruna göre zaman zaman düşüş görülmektedir.

Merkez bankasına göre Libya para otoriteleri ulusal para birimi "dinar" 'ın resmi döviz kurunu dolar karşısında % 51 oranında düşürdüler, yeni döviz kuru dolar karşısında 0,64 yerine 1,3 dinar olacaktı; Buna ek olarak, yeni indirim, Libya'daki para otoritelerinin resmi döviz kuru ile karaborsa döviz kuru arasındaki farkı daraltmaya çalıştığını gösteriyor. Kaynaklar, resmi dinar değerinin geçen yıl yüzde 14 oranında düştüğünü belirtmektedir (LOOPS, 2016, s.4).

1980'li ve 1990'lı yılların başlarındaki Libya dinarı krizi Libya petrol üretiminin ve küresel petrol fiyatlarının düşmesiyle genel bütçenin, özellikle de maaşların yükseltilmesiyle çakıştı; Mevcut Libya dinarı krizi, petrol üretimindeki düşüş, küresel piyasalardaki fiyat düşüşü, ancak önceki rejim tarafından alınan dış politika nedeniyle bir önceki krizin üretim tavanındaki azalma da dahil olmak üzere bazı nedenlerle geçmişteki krize benzemektedir.

Libya para biriminin son işlemlerdeki hareketleri dinar yerel işlemlerde önemli ölçüde düştüğü için siyasi güvensizliğin günden güne arttığı gerçeğini yansıtmaktadır; Libya'nın bağlı olduğu petrol ihracı hacmi yaklaşık % 90 oranla neredeyse üçte biridir. Ülkenin petrol üretimi, Haziran 2014 öncesinde günde 1,4 milyon varil seviyesinden gerileyerek

30 _{- SDR, üye ülkelerin resmi rezervlerini tamamlamak üzere 1969'da IFAD tarafından kurulan uluslararası bir}

rezervtir; SDR'nin değeri, 1 Ekim 2016 tarihinden itibaren beş büyük para birimi - Çin Yuanı, ABD Doları, Euro, Japon Yeni ve İngiliz Sterlini - olan bir sepet tarafından belirlenir. Bknz (LOOPS, 2016).

günde 325 bin varile ulaştı; Libya Merkez Bankasına göre, 2014-2015 yılları arasında genel bütçedeki toplam açık 40 milyar dinar'a yakındı.

Dahası, Uluslararası Para Fonu, Libya yetkililerini Mart 2013'te para ve finansal politikaların sistemi desteklemediği sürece Libya'nın borcunun sürdürülemeyeceği konusunda uyarıda bulundu. Libya Dinarı'nın dolar karşısındaki değerindeki düşüş petrol fiyatlarıyla olan ilişkiden kaynaklıdır, petrol fiyatı düştüğü için Libya Dinarı dolar karşısında değer kaybetmiştir; Bu durum da, ödemeler dengesi açığının aşağıdaki diyagramda gösterildiği gibi para biriminin devalüasyona uğrattığı anlamına geliyor.

Şekil 3.8. 2011-2016 döneminde Libya'daki petrol fiyatları

Kaynak: OPEC Sepet Fiyatı http://www.opec.org/opec_web/en/data_graphs/40.htm

Libya para biriminin dolar karşısında yurtiçinde değerindeki düşüş petrol ihracat hacmindeki düşüş, dolar cinsinden düşüş, ülkedeki likidite hacmindeki düşüş, ülkedeki güvenlik koşulları, doların dünya piyasalarındaki yükselişi gibi çeşitli faktörlerden kaynaklanmaktadır; Sağlam para birimlerindeki spekülasyon, yerel pazardaki fiyatların yükselmesine ve dolayısıyla Libya dinarının devalüasyonuna katkıda bulundu.

107 109 ₁₀₆ 96 49.5 30 0 20 40 60 80 100 120 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Petrol fiyatları oil price

Şekil 3.9. Libya'nın yıllık döviz kurları (yıllık ortalama fiyat), (ulusal para birimi / $) 1988-2015

Not: Doların dolaşımı, yıllık ortalama piyasa kuru esas alınarak yapılır; Kaynak: Araştırmacı, (OPEC, 2009 ve Bayer, 2017), Yıllık İstatistik Bülteni.

3.4.4.2. Enflasyon

Enflasyon, belirli bir süre boyunca ekonomideki mal ve hizmet fiyatlarının genel seviyesindeki artıştır; Genel fiyat seviyesi artarken, her para birimi daha az mal ve hizmet satın alabilir. Sonuç olarak enflasyon, ekonomide dövizin iç araç ve hesap aracı cinsinden paranın satın alma gücünün kaybolmasına yol açar; Enflasyonun ana göstergesi belirli bir süre boyunca genel fiyat endeksinde yıllık yüzde değişimi olan enflasyon oranıdır. Enflasyonun ekonomi üzerindeki etkileri hem pozitif hem de negatif olabilir. Enflasyonun, merkez bankasının nominal faiz oranıyla resesyonun azalmasına katkıda bulunması ve para dışı üretim projeleri yatırımını teşvik etmesi olumlu etkiler arasındadır; Diğer yandan, zamanla paranın gerçek değerinin düşmesi, gelecek enfasyonun belirsizliği birikim ve yatırımı olumsuz etkiler ve eğer enflasyon hızı yüksekse insanların gelecekten korkması nedeniyle gıda kıtlığı gibi durumlar da ortaya çıkabilir. İki tür enflasyon vardır, TÜFE, toptan eşya fiyat endeksi, TÜFE, belirli bir tüketim malları ve hizmetleri sepetini satın almak için gereken para harcamasıdır, toptan eşya fiyat endeksi, üreticiler tarafından girdileri için ödenen fiyat endeksi olarak yorumlanabilir. 0.00 0.20 0.40 0.60 0.80 1.00 1.20 1.40 1.60 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015