Oydan Yoksun Paylar

Yukarıda KİS’ler tartışılırken anılan Pay Tebliği, önceki tarihli Oydan Yoksun Paylara İlişkin Tebliğ’i (OYPT)302 _{yürürlükten kaldırmış; PT md. 51/2 hükmünde,} Sermaye Piyasası Kurulu’nun diğer düzenlemelerinde OYPT’ye yapılan atıfların, PT’ye yapılmış sayılacağı hüküm altına alınmıştır. Bununla birlikte, PT, OYP’ye ilişkin herhangi bir düzenleme içermemektedir. Söz konusu durumun, Kurul’un, yeni düzenlemede KİS’lere OYP’ye nazaran öncelik tanınmasını amaçladığı biçiminde anlaşılması mümkündür. Öte yandan, SerPK’da da PT’de de OYP’nin sistem kapsamından çıkarıldığına ilişkin açık bir hüküm bulunmaması ve yapısal

değişikliklere ilişkin TTK maddelerinde OYP sahiplerinin haklarının korunmasını düzenleyen kuralların (TTK md. 140/3, 167/1.d, 183/1) yer alması karşısında, OYP’nin artık Türk hukukunda uygulama alanı kalmadığından söz etmek mümkün olmasa gerektir. Mevcut düzenlemeler kapsamında, ihraç koşullarına ilişkin

kuralların yokluğunda, Kurul’un yapacağı ikincil bir düzenlemeye kadar OYP çıkarılamayacak olmakla birlikte, kurumun hukuki temeli TTK’da hala mevcut bulunduğundan, ikincil düzenlemenin yapılması halinde adı geçen payların çıkarılmasının yeniden olanaklı hale geleceği sonucuna varılabilir. Bu koşullar altında, OYP’lere ilişkin açıklamalar, PT ile yürürlükten kaldırılan, ancak henüz yerine yeni hükümler sevk edilmemiş bulunan OYPT ışığında yapılacaktır.

Oydan yoksun paylar, adından da anlaşıldığı üzere, bir pay çeşidi olarak

öngörüldüklerinden, esas sermayenin bir parçasını oluştururlar.303 _{Dolayısıyla, her}

302 _{Oydan Yoksun Paylara İlişkin Tebliğ (Seri: I, No: 36), (21.1.2009 tarihli ve 27117 sayılı Resmi}

Gazete).

104

şeyden önce, kurucu menfaatleri/intifa senetleri, olağan intifa senetleri ile KİS’lerden bu açıdan farklılık göstermektedirler. Zira sayılan kurumlardan hiç birisi ‘pay’ niteliğini haiz bulunmamakta, sahiplerine pay sahipliği sıfatını ve dolayısıyla bu sıfat kaynaklı hakları kazandırmamaktadırlar. Öte yandan, adı geçen kurumlara benzerlik gösteren özellikler olarak, OYP çıkarılabilmesi için esas sözleşmede buna ilişkin hüküm bulunması304 _{ve ardından ortaklığın yetkili organının bu payların ihracı} hususunda karar alması gerekliliklerinin ifade edilmesi mümkündür (OYPT md. 9).

OYP, sahiplerine genel kurulda oy kullanma hakkı vermemesi noktasında diğer (adi) paylardan ayrılmakta,305 _{böylece her pay sahibinin sadece bir paya sahip olsa dahi en} az bir oy hakkını haiz olduğu biçimindeki anonim ortaklık ilkesine ve ilgili TTK hükmüne (TTK md. 434/2) bir istisna teşkil etmektedir.306 _{Öte yandan anılan}

payların sahipleri, oy hakkı dışındaki diğer bütün pay sahipliği haklarını haizdirler.307 Bunun yanı sıra, oy hakkından yoksunluğu dengeleyici bir unsur olarak, söz konusu payların kârda imtiyazlı olarak çıkarılması zorunludur (OYPT md. 14).

304 _{OYPT md. 4/1.e hükmünde açıkça OYP’nin bir sermaye artırımı ile ihraç edilebileceğinin}

öngörülmüş olması, söz konusu payların ilk esas sözleşme ile çıkarılamayacaklarına işaret etmektedir. Aynı yönde bkz. Nomer, N.F.: Anonim Ortaklıklarda Oydan Yoksun Paylar, İstanbul 1994 (Oydan Yoksun Paylar), s. 34. OYP ihracının ortaklıktaki oy dengesi bozulmaksızın ortaklığa öz kaynak sağlanması amacıyla gerçekleştiriliyor olması, varılan bu sonucu mantıklı kılmaktadır. İlk esas sözleşme ile de oydan yoksun payların çıkarılabilmesinin mümkün olduğu yönünde bkz. Koch, AktG § 139 Rn. 15.

305 _{Esas sözleşmede hüküm bulunmak kaydıyla OYP sahipleri oy hakkı bulunmaksızın ortaklık genel}

kuruluna katılabilir ve oylamalardan önce görüş açıklayabilirler. Toplantıya katılıp muhalefet şerhi yazdıran OYP sahipleri aynı zamanda TTK md. 445 vd. uyarınca genel kurul kararının iptalini (ve/veya butlanını) talep edebileceklerdir (OYPT md. 20). Esas sözleşmede hüküm bulunmasa bile genel kurula katılma ve buna bağlı hakların OYP sahiplerine tanınması gerektiği, pay sahibi sıfatları nedeniyle hâlihazırda haiz oldukları bu hakkın, sırf oydan yoksunluk gerekçesiyle mevcut

bulunmadığının kabulünün mümkün olmadığı hususunda bkz. Nomer, Oydan Yoksun Paylar, s. 68.

306 _{Nomer, Oydan Yoksun Paylar, s. 6.}

307 _{Oy hakkından yoksunluğun, söz konusu hakka bağlı haklardan da yoksunluğu beraberinde getirdiği}

105

OYP’lere kâr payında imtiyazın yanı sıra, esas sözleşmede öngörülmek suretiyle başka hususlarda imtiyaz tanınması da mümkündür; ancak bedelsiz pay alma hakkında imtiyaz bu olanağın kapsamı dışında tutulmuştur (OYPT md. 15/1). İhraç eden anonim ortaklığın tercihine bağlı olarak, OYP’nin, sahiplerine, aynı zamanda belirli bir vade veya vadelerde paylarını ortaklığın oy hakkına sahip payları ile değiştirme ya da sabit veya değişken bir oran üzerinden ortaklığın oy hakkına sahip paylarını satın alma hakları sağlamaları da mümkündür (OYPT md. 12). Satın alma hakkını kullandığı takdirde OYP’nin yanı sıra ortaklığın oy hakkını haiz paylarını da edinebilen OYP sahibi, kendisine değiştirme hakkı tanınmış olması halinde ise belirlenen vadenin dolmasını takiben, hiçbir işleme gerek bulunmaksızın OYP sahibi olmaktan çıkarak ortaklığın oy hakkını haiz pay sahibi haline gelir (OYPT md. 12/2). OYP sahibine satın alma ve/veya değiştirme hakları tanınmaması halinde dahi oydan yoksunluk kesin olmayıp, ortaklığın üç yıl ard arda kâr dağıtmaması veya mevzuat buna izin vermediği takdirde, herhangi bir nedenle bir yıl OYP imtiyazına ilişkin kâr dağıtımını yapmaması halinde ilgili pay sahipleri, esas sermayeye katılımları

oranında oy hakkı elde ederler; ancak bu halde, imtiyazlı olan payları adi paya dönüşür (OYPT md. 16).

OYP sahiplerinin kâr payı imtiyazlarının oranı esas sözleşmede gösterilir (OYPT md. 9/1.c). Adı geçen payların sahipleri, tüm pay sahiplerine dağıtılan birinci kâr

payından diğer pay sahipleri ile birlikte yararlanır, bunun ardından ayrıca kendileri için öngörülen imtiyazın karşılığını alırlar (OYPT md. 14/1).308 _{OYP sahiplerine,}

308 _{Tebliğ tarafından OYP sahiplerinin diğer pay sahiplerine nazaran kârdan öncelikle}

yararlanmalarının öngörülmemiş ve OYP haricinde başka kârda imtiyazlı payların bulunması halinde hangi payların kârdan öncelikle pay alacaklarının esas sözleşme ile düzenlenmek üzere anonim ortaklık ihtiyarine bırakılmış olmasının eleştirisi ile ortaklığın OYP sahiplerine öncelik veren bir

106

imtiyazları uyarınca hak kazandıkları kâr payları dağıtılmadığı sürece genel kurul başka yedek akçe ayrılmasına, ertesi yıla kâr aktarılmasına, yönetim kurulu üyeleri, memur, müstahdem ve işçilere, vakıflara veya benzeri kişi veya kurumlara kârdan pay dağıtılmasına karar veremez (OYPT md. 14/2). Bahsi geçen pay sahiplerine esas sözleşme ile ayrıca tasfiye payında imtiyaz tanınmış olması halinde ise, ortaklığa koymuş oldukları sermayeler, (oy hakkını haiz) imtiyazlı pay sahiplerinin hakları saklı olmak üzere, öncelikli olarak tasfiye bakiyesinden kendilerine iade edilecektir (OYPT md. 15/2).309

OYP sahiplerinin, haklarını, OYP sahipleri özel kurulu aracılığıyla korumaları mümkündür. Genel kurulun söz konusu pay sahiplerinin haklarında değişiklik yaratan kararları, ilgili özel kurul tarafından belirli süre içerisinde onaylanmadıkça hüküm ifade etmez. OYPT, kurulun toplantı ve karar yetersayıları için imtiyazlı pay sahipleri genel kuruluna ilişkin hükme atıf yapmaktadır (OYPT md. 21).

OYP, KİS’e nazaran daha avantajlı bir yatırım aracı olarak görünmektedir. Zira OYP sahibi, oy hakkı dışında bütün pay sahipliği haklarını haiz olan, gerçek bir pay sahibidir. Bu nedenle, KİS sahiplerinin aksine, yalnızca haklarının ihlaline karşı kendilerini koruma olanakları olmayıp, ortaklık yönetimine müdahale edebilmeleri de mümkündür. OYP sahipleri, her ne kadar ortaklık yönetimine etki etmenin en etkili aracı olan oy hakkına sahip bulunmasalar da, genel kurul kararlarının iptalini

düzenleme yapmamış bulunması halinde dahi, ilgili kişilerin, diğer kârda imtiyazlı paylardan önce imtiyazlı kârlarını alacaklarının kabulünün gerektiği hususunda bkz. Nomer, Oydan Yoksun Paylar, s.

56, 57.Yazar ayrıca, olması gereken hukuk bakımından OYP sahiplerine, pay sahiplerine birinci kâr

payı ayrılmasından önce kârdan yararlanma imkânı tanınması gerektiği görüşündedir.

309 _{Nomer (Oydan Yoksun Paylar, s. 77), imtiyazlı pay sahiplerinin haklarının saklı tutulmasını, OYP}

ve (oy hakkını haiz) imtiyazlı paylardan hangisinin diğerine nazaran tasfiyeden öncelikle pay alacağına ilişkin düzenlemenin esas sözleşme ile getirileceği biçiminde yorumlamaktadır. Kanımızca ‘saklı tutma’, (oy hakkını haiz) tasfiye payında imtiyazlı pay sahiplerinin OYP sahiplerine nazaran öncelikli olduğuna işaret etmektedir.

107

dava etmek, butlanının tespitini istemek ve kanunen öngörülen sermaye oranına ulaştıkları takdirde azınlık haklarını kullanmak suretiyle benzer sonuçları elde edebilmektedirler.310 _{Mali açıdan bakıldığında da, OYP sahiplerine kâr payında} imtiyaz tanınması zorunluluğu nedeniyle, adı geçen kişilerin elde edecekleri kâr payının, KİS sahiplerine oranla daha yüksek olması muhtemeldir.311 _Anılan

gerekçeler, OYP’yi, anonim ortaklıklar tarafından daha az tercih edilir hale getirecek niteliktedir.