1.2. HİZMET SEKTÖRÜ İÇERİSİNDE OTEL İŞLETMELERİNİN YERİ
1.2.8. Otel İşletmelerinin Sınıflandırılması
1.2.8.1 Gelişme aşamaları bakımından otel işletmelerinin
sınıflandırılması
Otel işletmeleri gelişmeye, insanların zevk ve ihtiyaçlarındaki değişmeye paralel olarak tarih içinde birbirinden farklı şekiller almıştır 74.
72, Kadir Seyhan, “Konaklama İşletmelerinde Hizmet Kalitesi”,(Basılmamış Yüksek Lisans Tezi)
Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2004, s.15.
73 Şener, a.g.e., s.192
• Lüks Oteller: XIX. Yüzyılın ortalarından Birinci Dünya savaşına kadar seyahat edenler genel olarak toplumun çok yüksek sınıfına mensup büyük gelirli kişiler olduğundan bu dönemde tesis edilen oteller çok lüks özellikler taşımıştır.
• Orta sınıf oteller: XX. Yüzyılın birinci yarısında seyahatlerin yapısındaki ve seyahat eden insanların gelir düzeylerindeki büyük değişme orta sınıf otel işletmelerini ortaya çıkarmıştır.
• Yan konaklama tesisleri: İkinci dünya savaşından sonra seyahatlerin popüler ve kitlevi bir özellik kazanması, asıl konaklama tesisleri yanında diğerlerinden tamamen farklı bir konaklama türünü meydana çıkarmıştır.
Bu konaklama grubu içerisinde birbirinden çok değişik tesis türleri toplanmıştır. Bu çeşitli konaklama tesisleri modern turizmin yaratmış olduğu üç faktörden ortaya çıkmıştır;
- Ulaştırmada ve sosyal politika nedeniyle seyahat olanaklarındaki değişme konaklama konusunda da ona uyacak bir sosyal politikanın izlenmesini zorunlu kılmıştır.
- Dolu mevsim süresince seyahat eden milyonlarca insanın konaklama ihtiyaçlarına klasik otel tesisleriyle cevap verme olanağı ortadan kalkmıştır. - Turistlerin konaklama zevklerinde büyük değişiklikler meydana gelmiştir.
1.2.8.2. Karşıladıkları konaklama ihtiyacının türü bakımından
otellerin sınıflandırılması
Karşıladıkları konaklama ihtiyacına göre otel işletmelerini şu şekilde sınıflandırılabilir75;
• Merkezi Oteller; ticaret merkezlerinde, büyük şehirlerde bulunan ve çoğunlukla iş adamlarının kısa süreler için konakladıkları otellerdir.
• Kıyı Otelleri; uzun süreli tatil geçirmek, dinlenmek, deniz ve güneşten yararlanmak isteyenlerin konakladıkları otellerdir.
• Dağ Otelleri- Spor Tesisleri; dinlenmek, kış sporu yapmak isteyenlerin konakladıkları otellerdir.
• Kaplıca, Kür Otelleri; bu oteller kaplıca ve değişik banyo türü olanaklarını sağlayan konaklama tesisleridir.
• Tatil Beldeleri; tatil beldeleri yukarıdaki kıyı, dağ, kaplıca otel türlerini kapsamına alan yeni bir tip olarak gelişmektedir.
1.2.8.3. Ulaştırma araçları ile olan bağlantılarına göre otellerin
sınıflandırılması
Ulaştırma olanakları ve ulaştırma araçları ile olan bağlantılarına göre otel işletmeleri için şu şekilde bir sınıflandırmaya gidilebilir76.
• Hava Alanı Otelleri; uluslararası hava alanları yakınında kurulan büyük oteller ile hava alanı içinde tesis edilen ve genellikle uçak aktarması yapan yolcuların birkaç saatlik süre için yararlandıkları küçük otelleridir.
• İstasyon Otelleri; Avrupa ülkelerinin klasik otel tipidir. Hemen hemen her şehirde istasyon civarlarında, otobüs terminallerinde kurulurlar.
• Liman Otelleri; büyük liman şehirlerinde kurulan konaklama tesisleridir. •
Karayolları Kavşak Otelleri; büyük karayollarının kesişme noktalarında kurulan otellerdir.
1.2.8.4. Faaliyet sürelerine göre otellerin sınıflandırılması
Otel işletmeleri tüm yıl açık olup olmama durumlarına göre şu şekilde sınıflandırılabilir77;
• Devamlı Oteller; bütün yıl faaliyet gösteren otelleridir.
• Mevsim Otelleri; mevsim otelleri, belirli mevsimlerde çalışan otellerdir.
76 Hasan Olalı, Ege Bölgesi Turizm ve Turizmin Mevsimlik Karakteri, İzmir: Ege Üniversitesi
Matbaası, 1968, s.227
Devamlı oteller ile mevsim otelleri arasında önemli farklar vardır. Bu farklar iki tip otelin işletme tekniğinde de bir takım özellikler meydana getirir.
a) Sürekli otelcilik bir homojenlik arz eder. Diğer bir deyişle herhangi bir ülkedeki devamlı otelle başka bir ülkedeki aynı sınıfa giren devamlı otel arasında fark yoktur. Oysa; mevsim otelleri ülkeden ülkeye, bölgeden bölgeye değişik biçimler gösterir.
b) Sürekli oteller, gidilmesi zorunlu olan otellerdir. Diğer bir deyişle; insan ticari, politik veya başka bir amaçla zorunlu olarak yaptığı seyahatte bu otellerden faydalanır. Buna karşın mevsim otelleri zevk ve dinlenme için gidilen otellerdir.
c) Sürekli otellerde konaklama süresi kısadır. Bir, iki gece sürer. Buna karşın mevsim otellerinde birkaç hafta sürebilir.
1.2.8.5. Hukuki Bakımdan Otel İşletmelerinin Sınıflandırılması
Hukuki bakımdan otellerin sınıflandırılması ve otellerin yer aldığı sınıfın sembollerle gösterilmesi, kamu yönetiminin önceden saptadığı normlara uyarak bir otelin hangi kategori içerisinde yer alabileceğini gösteren yönetim kararıdır78.• Turistlik Oteller; Bunlar, 12.03.1982 tarihli ve 2634 sayılı Turizm Teşvik Kanunu’ nun 37. maddesinin 2 numaralı bendi hükmü uyarınca çıkarılan “Turizm Yatırım ve İşletmelerinin Niteliklerine İlişkin Yönetmeliği” saptadığı normlara göre sınıflandırılmış olan otellerdir. Bu yönetmelikte oteller;
• Lüks ( beş yıldızlı ) oteller • Dört yıldızlı oteller • Üç yıldızlı oteller • İki yıldızlı oteller
• Tek yıldızlı oteller olarak sınıflandırılmıştır.
•
Turistlik olmayan oteller; Turizm işletme belgesi olmayan bütün tesisler ve bu arada oteller “turistlik olmayan işletme ve oteller” grubunda yer alırlar. Bunlar mahalli belediyeler tarafından sınıflandırılırlar, kontrolleri ve fiyatlandırmalarını da aynı şekilde belediyeler saptar.
1.2.8.6. Mülkiyet bakımından otel işletmelerinin sınıflandırılmaları
Mülkiyet bakımından otel işletmeleri üç grupta toplanabilir;• Özel Otel İşletmeleri, • Kamu Otel İşletmeleri ve • Karma Otel İşletmeleridir.
a) Özel Otel İşletmeleri
Bütün varlıkları ile özel kişilere ait olan işletmelerdir. Özel otel işletmelerinin lehinde ve aleyhinde olan görüşler vardır.
Özel otel işletmelerinin lehinde olan görüşler;
• Devlet politik bir teşekküldür. Bu nedenle ekonomik faaliyetler için gerekli olan yetenekten yoksundur. Devletin politik bir müessese olması, kuracağı otelcilik teşebbüslerinde de politik amaçları hâkim kılar.
• Kamu otelcilik işletmeleri bürokratik bir özellik arz eder. Bürokrasi ise, çok esnek olan otelciliğin koşulları ve gerekleri ile bağdaşmaz.
• Kamu işletmeleri aylıklı memurlarla yönetildiğinden, memurlar da işletmenin kar veya zararıyla direkt ilgili olmadıklarından tasarrufa yönelemeyebilirler. Bu işletmeler iflas tehlikesine karşı devlet bütçesiyle garanti edilmişlerdir. Oysa özel teşebbüs iyi yönetilmediğinden tutunamaz; iflas eder.
b) Kamu Otel İşletmeleri
Tüm varlıklarının çoğunluğuyla kamu iradelerine ait olan işletmelerdir. Örneğin; İl Özel İdaresi, Belediye, Emekli Sandığı ve Okullara ait özel işletmeler gibi.
Bu tür işletmeleri savunanların dayandığı deliller şunlardır;
• Özel teşebbüsün ilk ve son amacı kârdır. Bu bakımdan özel teşebbüs yüksek kâr sağlamayan veya riski yüksek olan bölgelerde otelcilik yatırımına girişmez. Oysa otelciliğin sağladığı çıkar teşebbüs bakımından olduğu kadar, bölge ve milli ekonomi bakımından da önemlidir. Bu nedenle kârsız ve riski yüksek yerlerde de otelcilik yatırımı zorunludur. İşte bunu kamu idareleri gerçekleştirirler.
• Otelcilik alanına kamu idaresinin karışmaması, güçlü teşebbüslerin zayıfı ezmesine ve bir otelcilik tekelinin doğmasına yol açar. Bu da toplumun aleyhinedir.
• Konaklama endüstrisinin yeteri kadar gelişmemiş olduğu ülkelerde, hızlı kalkınma, devlet gücünün ve kapasitenin önderlik yapacak biçimde bu alana akmasını zorunlu kılar.
c) Karma İşletmeler
Bunlar, sermayelerinin bir kısmı kamu idarelerine, bir kısmı da özel sektör tarafından karşılanan otellerdir.
Karma otel işletmesi sisteminin dayandığı esaslar şunlardır;
• Özel teşebbüs kârlı olmayan, riski yüksek olan yerden kaçmaktadır. Bu durumda otelcilik alanında bir boşluk vardır.
• Devlet sermaye bakımından güçlü fakat otelcilik için gerekli zihniyete ve dinamizme sahip değildir.
•
Özel teşebbüs de dinamizm vardır ancak endişe büyüktür79.