ORTAKLIK PAYINI DEVRETME HAKKI

Limited şirketlerde pay devrinin düzenlendiği TTK. m. 520’de sadece pay terimi kullanılmaktadır. Doktrinde çoğunlukla ortaklık payı terimi206 _{kullanılmakta, kısmen de}

sermaye payı veya üyelik payı207 _{terimleri kullanılmaktadır. yTTK.’da ise esas sermaye payı}

terimi kullanılmaktadır. Pay, limited şirket ile şirket ortağı arasındaki, ortak sıfatından kaynaklanan tüm hak ve borçları oluşturan bir bütün olarak ifade edilmektedir. Çoğunluk tarafından da kabul edilen bu tanım, payın sermayeye yapılan katılımla ortaya çıktığı, ortak sıfatından kaynaklanan hak ve yükümlülüklerin; kanun ve şirket ana sözleşmesinden kaynaklandığı, payın miras olarak bırakılan veya devredilebilen bir değer olduğu yönünde görüşler bulunmaktadır208_{. Ortak sıfatı açısından değerlendirildiğinde, TTK. sisteminde de bu}

kavram kullanmaktadır (TTK. m. 531, 574). Ortak ile pay arasındaki ilişki cebri satış durumunda, payın kendisine ihâle olunan kişinin şirkete ortak olmasıyla ortaklık sıfatını kazanmaktadır (TTK. m. 523). Bu durum sadece cebri satışla değil, payın tüm devir ve intikalleri halinde veya üzerinde sınırlı haklar kurulması ve haczi de geçerli olmaktadır209_.

Kısaca, pay ortak sıfatının üzerinde işlem gerçekleştirmeyi sağlayan bir araç niteliğine sahip bulunmaktadır210_.

yTTK. m. 593, TTK. m. 518’de olduğu gibi esas sermaye payının devrini ve miras yoluyla intikalini kanuni sınırlamalarla düzenlemektedir. Ancak esas sermaye payı kanunen bağlamlı olduğundan devir bazı sınırlamalar ve kısıtlamalarla gerçekleşmekte olmasına rağmen bazı devirlerde ise sınırlandırılmalara gerek görülmemiş ve şirket ana sözleşmesiyle kaldırılmasına imkân verilmiştir211_.

Anonim ortaklıkta pay kavramı TTK. m. 276, 277, 278, 279’da ifade edilmektedir. Buna göre, her payın itibari değeri, ödeme şekli ana sözleşmede bulunması gereken zorunlu hususlardan olup, kişiler paya sahip olarak ortaklık sıfatını kazanmaktadır. Bir kişinin birden

206 _{Pulaşlı, Şirketler, s. 1017.} 207

İrfan Baştuğ, Şirketler Hukukunun Temel İlkeleri, İzmir 1974, s. 191. (Kısaltma: Baştuğ, Şirketler Hukuku).

208

Ertan Demirkapı, Türk Ticaret Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Hükümlerine Göre Limited Ortaklıkta Payın Devri, İzmir 2008, s. 19.

209

Demirkapı, s. 20.

210

Demirkapı, s. 20.

211

75

fazla paya sahip olması halinde ortak, her bir pay için birbirinden bağımsız paylarla ortaklık sıfatını kazanmaktadır. Böylece, anonim ortaklıkta ortaklık sıfatı paydan kaynaklanmaktadır.

yTTK. sisteminde de bu durumun korunduğu görünmektedir. Çünkü pay, taahhüt eden

kişiler olarak tanımlanmaktadır. Hatta m. 335’de sermayenin tamamını ödemeyi, şartsız taahhüt ettikleri ibaresi ile oluşturulan sistemde de bir farklılık söz konusu olmamaktadır212_.

Limited ortaklıkta ise kurucuların koymayı taahhüt ettikleri sermayenin yani sermaye payının esas alındığı görülmektedir (TTK. m. 506). “Limited ortaklık kurucuları, pay üstlenmezler ve bu halleri ile anonim ortaklıkta olduğu gibi pay sahibi olarak anılmazlar aksine onlar, sermaye paylarını üstlenerek ortak sıfatını edinirler ve bu ortak sıfatının devrini sağlayacak pay (ortaklık payı) bundan sonraya ortaya çıkmaktadır”213_.

Kollektif ve komandit ortaklıklarda da limited şirkettekine benzerlik göstermektedir. Diğer bir ifadeyle, pay ortak sıfatından kaynaklanmaktadır. Kişi öncelikle ortak sıfatını kazanır ve paya da buna bağlı olarak sahip olmaktadır. Bu durum diğer ortaklık paylarını, anonim ortaklıktan ayıran en önemli özellikli unsur olmaktadır.

yTTK.’da limited şirket kuruluşunun ortakların sermaye getirmesiyle değil, esas

sermaye payı üstlenmeleriyle kurulacağına hükmedilmektedir (yTTK. m. 573/II). Bu durum, ortakların birden fazla paya sahip olmaları, pay senedinin nama yazılı olması, devrin kolaylaşmasına yönelik düzenlemelerle limited şirketin ortaklık payının anonimleşmesi sonucunu doğurmaktadır214_.

yTTK. ile limited şirketin esas sermaye paylarına dair ispat aracı ya da nama yazılı pay senedi çıkartmasıyla şirket ana sözleşmesinde bulunan ek ödeme, yan edim yükümlülükleri, bütün şirket ortaklarını kapsayan ağırlaştırılmış rekabet yasağı ve esas sermaye payının devrine tanınan önerilme, önalım, alım haklarının söz konusu senetlerde belirtilmesi gerekmektedir215_.

Limited şirketlerde, şirket ortaklarının ortaklık payları kanunen devredilebilir bir niteliktedir (TTK. m. 518/II). Bu durum ticaret ortaklıklarında, ortaklığın tüzel kişiliği nedeniyle ayrı ortaklarla devam edebilmesini ve böylelikle ortaklığın ticari faaliyetinin devamı 212 _{Demirkapı, s. 21, 20.} 213 Demirkapı, s. 22. 214 Demirkapı, s. 23. 215

76

ile ortakların ekonomik durumunun korunması amacıyla payın devredilmesine dayanmaktadır.

Şirket payının devredilebilir niteliğinin sınırlanması ve yasaklanması, şirket sözleşmesiyle öngörülebilmektedir.

yTTK.’da payın bütünlüğü ilkesinden vazgeçildiğinden, TTK. sistemine göre payın

devri kolaylaşmaktadır. Diğer bir ifadeyle, şirketin kuruluşu esnasında payların belirlenmesi ve payların şirketin ortak sayılarından fazla olmasıyla, payların daha fazla ve tek düze yani standartlaşması haline gelmektedir. Bu durum, anonim ortaklık payı ile aralarındaki farkı ortadan kaldırmaktadır216_{. Ayrıca şirketin kuruluşu sırasında pay sahibinin birden fazla paya}

sahip olması halinde, payın bölünmesi açısından diğer şirket ortaklarının müdahale durumunu kaldırmakta olup, yTTK. sistemine göre payın devrinin kolaylaşması ve onay karar oranının düşmesi, onay kararının kaldırılmasıyla ilgili izinle, ortakların söz konusu olayla ilgili olarak müdahale durumları azalmaktadır 217_{. Ancak payın bütünlüğü ilkesine göre, payın bölünmesi} bir ana sözleşme değişikliği ile mümkün olduğundan şirketin ortakları korunarak, şirket çevresinin sınırlanması ve özellikle ortakların bu yönde korunması gereken bir menfaatlerinin bulunduğu anlamına gelmektedir218_.

Payın devri hususu limited ortaklıkta, anonim ortaklıkta ve komandit ortaklıktaki komanditer ortaklık payı için söz konusudur. Kollektif ortaklıkta ve komandit ortaklıkta komandite açısından payın devri değil, çıkma ile yeni ortağın şirkete dâhil olması düzenlenmektedir (TTK. m. 138 atfı BK. m. 532). Kişi ortaklıkları olan adi komandit ve kollektif ortaklıklarda payın devri, ana sözleşme değişikliği nitelinde olup, şayet ana sözleşmede aksine bir hüküm yoksa tüm ortaklar devre onay vermediği sürece bir ortak kendisinin sahip olduğu payını devredememektedir. Bir sermaye ortaklığı olan limited şirketlerde ise payın devri kanun koyucu tarafından çifte nisapla zorlaştırılmaktadır (TTK. m. 520).

Limited şirkette devir işlemi diğer ortaklıklardan farklı özellikler taşımaktadır. Devir işleminin şekle bağlanmasıyla devrin yazılı ve noter onaylı olması sadece limited şirkete özgü bir durum olup, payın devri şirket ortakların iradesine bağlanmaktadır. Devir, şirket ortakları tarafından ağırlaştırılmış çoğunluk onayına bağlı olan adi, kollektif, adi komandit ortaklığa dair düzenlemelere benzemekte ise de oybirliği ile değil, nitelikli çoğunlukla gerçekleşmektedir.

216 Demirkapı, s. 31. 217 Demirkapı, s. 31, 32. 218 Demirkapı, s. 32.

77

Diğer bir ifadeyle, devrin oybirliğiyle değil, nitelikli çoğunluğun onayına bağlanması azınlığın devri engelleyememesini doğurmaktadır219_.

Payın devrinin onaylanması için yöneticilerin genel kurulu toplantıya çağırması ve ortak sayısı 20’den az ise kararın mektupla alınması da mümkündür220 _{(TTK. m. 536). Anonim}

ortaklıkta ise devir, kural olarak serbesttir. Limited şirketlerde ortaklık payı şahıs ortaklıklarına benzemekte, devir açısından ise sermaye ortaklarına benzemektedir. Devir şartları, limited ortaklıkta kendine has bir özelliğe sahiptir. Bu durum, limited şirketin karma ortaklık niteliğini desteklemektedir221_.

Limited şirketlerde payın devri, şirket ana sözleşmesiyle daha ağır koşullara bağlanabilmekte (TTK. m. 520) veya tamamen yasaklanabilmektedir222_.

Aksine bir hüküm bulunmadığı sürece, usulüne uygun gerçekleşmeyen devir işlemleri geçerlilik kazanmamaktadır. Ayrıca devre konu olacak payın ayın olması halinde şirket kuruluşundan itibaren 3 yılın geçmesi gerekmektedir.

Limited ortaklık hukukunda ortaklık payı, kanunen devredilebilirlik niteliğini taşımasına rağmen devredilebilirlik feragat edilebilen bir hak olup, şirket ana sözleşmesiyle ortaklık payının devri TTK.’da öngörülen daha ağır şartlara bağlanabileceği gibi tamamen de yasaklanabilmektedir. Şirket ana sözleşmesi değiştirilerek ortaklık pay devrinin zorlaştırıldığı ya da yasaklandığı durumlarda iptal davası açılabilmektedir (TTK. m. 536). Şirket sözleşmesinde ortaklık payının devrine ilişkin hükümler bazen sözleşmesel hak olarak da nitelendirilebilmektedir223_.

Kısaca, limited ortaklıkta payın devrini düzenleyen TTK. m. 520 ile pay devri ağır şartlara bağlanmakta, bu şartların anonim ortaklık ile kişi ortaklıkları arasındaki bir yere sahip olduğu görülmektedir224_{. Bir sermaye ortaklığı olan anonim şirkette, pay sahibinin payını}

serbestçe devredebilme imkânı varken, kişi ortaklıklarında payın devri şirket ana sözleşmesi

219

Demirkapı, s. 23.

220

Barboras. Çağa, “Limited Şirkette Ortaklık Payının Devri”, BATİDER, C. VII, 1974, s. 595.

221 _{Demirkapı, s. 24.} 222

Soner Altaş, “Limited Şirketlerde Pay Devri Ve Devrin Amme Borçlarına İlişkin Sorumluluğa Etkisi”, Terazi Hukuk Dergisi, 2010, S. 41, s. 71. (Kısaltma: Altaş, Pay Devri ve Amme Borçları).

223 _{Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 887.} 224

Mustafa İsmail Kaya, “Limited Ortaklıkta Esas Sermaye Payı Devri ve Devir Borcunu Doğuran İşlemlerde Tarafların İmzalarının Noter Tarafından Onaylanması Zorunluluğu”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. III, S. 2, Kayseri 2008, s. 361.

78

değişikliğine bağlı olduğundan kural olarak, tüm şirket ortakları onay vermedikçe devir işlemi gerçekleşememektedir. Limited ortaklıkta sermaye şirketi olma özelliği dikkate alındığında payın devredilebilme ilkesi kabul edilmekte ancak bu husus ağır şartlara bağlanmaktadır.

yTTK.’da ise limited şirketlerde payın devrinin yazılı şekilde yapılması, tarafların

imzalarının aynen TTK.’da olduğu gibi noter tarafından onaylanması gerektiği, esas sermaye payının devri için genel kurul tarafından onay verilmesi şartları aramaktadır. Ayrıca pay sahiplerine payın devri konusunda şirket ana sözleşmesinde yapacakları düzenlemeyle limited şirketi anonim ortaklık ya da şahıs şirketine yakın hale getirebilme imkânı tanınmaktadır225_.